احسن القصص

اَحْسَنُ الْقَصَص
کتابی از معین الدّین فراهی هروی، مشهور به ملامسکین، شرح عرفانی سورۀ یوسف. این اثر، که با آیه های قرآنی، حدیث، تصوف و آرایه های ادبی همراه است، گویا بخشی از تفسیر خود نویسنده به نام حدایق الحقایق فی کشف الاسرار و الدّقایق است. مؤلف با گواه آوردن اشعار عارفانه به تفسیر خود جلوه ای عرفانی بخشیده است. احسن القصص نخستین بار به فرمان بهرام میرزای قاجار به چاپ رسیده (تهران، ۱۲۷۸ق) و دیگر بار به همراه بخش هایی دیگر از تفسیر سورۀ یوسف به کوشش سیدجعفر سجادی با نام حدایق الحقایق چاپ شده است (تهران، ۱۳۴۶ش).

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
نیکوترین داستان، از نام های قرآن یا داستان یوسف.
این تعبیر در سومین آیه سوره یوسف/12 آمده است: «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ هَـذَا الْقُرْآنَ وَإِن کُنتَ مِن قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِینَ»؛ ما نیکوترین قصه (یا قصه سرایی) را به موجب این قرآن که به تو وحی نمودیم، بر تو حکایت می کنیم و تو قطعاً پیش از آن از بی خبران بودی.
«احسن» صفت تفضیلی به معنای نیکوترین و شگفت انگیزترین و «قصص» مصدر به معنای پیگیری و جستجوی چیزی است و گویا داستان را از آن روی قصه نامیده اند که راوی، آن را جزء به جزء پی می گیرد.
به جز مفهوم لغوی قصص، مفسران در بحثی ادبی از ترکیب نیز گفتگو کرده اند. برخی قصص را اسم مصدر دانسته و معنایی مفعولی برای آن قایل شده اند؛ در این صورت احسن القصص به معنای بهترین داستان خواهد بود.
گروهی دیگر شاید به دلیل آن که محتوای کلی داستان های قرآن در کتاب های پیشین آمده است، معتقدند قصص به معنای مصدری آن یعنی اقتصاص (داستان سرایی) مورد نظر است؛ بنابراین احسن القصص به معنای بهترین شکل بیان خواهد بود و شاید بخش پایانی آیه که بر عدم آگاهی پیشین پیامبر صلی الله علیه و آله از وحیِ نازل شده تأکید دارد، مؤیدی بر این احتمال باشد.
مهم ترین بحثی که نوعی مرزبندی میان دیدگاه ها را آشکار می سازد، تعیین مصداق احسن القصص است. دیدگاه های مشهورتر، همه قرآن یا سوره یوسف را مصداق آن می دانند و دو دیدگاه غیرمشهور دیگر، داستان های قرآن یا اخبار پیامبرانی را که نامشان در قرآن آمده مورد نظر واژه دانسته اند.
کسانی که معتقدند احسن القصص یکی از نام های قرآن است به ادله ای چند استناد کرده اند. از جمله در شأن نزول آیه گفته اند: گروهی از سلمان یا پیامبر صلی الله علیه و آله خواستند تا داستان یا داستان های تورات را برایشان نقل کند که آیه پیشین نازل شد و قرآن را بهترین داستان معرفی کرد.