منظور از پزشکی جایگزین (انگلیسی: Alternative medicin) یا درمان جایگزین، طب جایگزین یا طب مکمل، کلیهٔ روش های درمانی است که در حیطهٔ پزشکی رسمی (مدرن) قرار نگرفته یا اثربخشی آن ها اثبات نشده، رد شده، غیرقابل اثبات یا زیان بخش است. امروزه درمان های جایگزین به عنوان شبه علم و شیادی علمی شناخته می شوند. انسان در درازای تاریخ شیوه های گوناگونی برای درمان و بهداشت به کار برده است؛ از پزشکی سنتی تا هومیوپاتی، گیاه درمانی، سنگ درمانی، آب درمانی، فرادرمانی، انرژی درمانی، پزشکی کهن ایرانی (اوستا، ابوعلی سینا، ابوریحان بیرونی)، مصری و چینی و پزشکی سلولی. درمان های جایگزین مشخصا روشهایی هستند که مورد تأیید دانش پزشکی قرار ندارند. آن بخش هایی از روش های سنتی که قابلیت اثبات علمی دارند، پیشتر به عنوان طب مدرن یا دانش پزشکی شناخته می شوند و عنوان درمان جایگزین ندارد.
توسل به سنت: توسل به سنت در موارد درمانی معمولاً این گونه مطرح می شود که «طب سوزنی هزاران سال سابقه دارد و اگر اشکالی داشت تا امروز منسوخ شده بود.» یا «طب سنتی ایران از ابن سینا تا همین اواخر تدریس و اجرا می شده و نمی تواند غلط باشد.» منتقدان طب سنتی، این استدلال را نوعی مغالطه پیش فرض نادرست می دانند.
همهٔ روش های پزشکی جایگزین یا مکمل، در فرایند درمان، دارای بخشی غیرقابل تعریف یا حلقه ای گم شده می باشند که از دیدگاه علم قابل بررسی نیست. این مسئله که در این نوع پزشکی، از بیمار چه خواسته می شود، مشخص است و تأثیر آن بر بیمار نیز قابل ثبت و ضبطِ دقیق علمی و قابل تکرار و تجربه است، اما بهبود از نگاه علمی قابل توجیه نیست.
متخصصان و طرفداران این نوع از درمانگری، ضمن رد روش های درمانی پزشکی مدرن، از روش های درمانی سنتی و جایگزین، برای بهبود و علاج بیماری ها استفاده می کنند. در مقابل، متخصصان پزشکی رایج نیز، روش های درمانی سنتی و جایگزین را غیرعلمی و نوعی از شبه علم می دانند.
از نظر پزشکی بر پایه شواهد روش های درمانی و داروهایی که در سطح وسیع مورد استفاده قرار می گیرند، باید ابتدا از سد مطالعات آزمایشگاهی و بالینیِ باکیفیت گذشته و پس از بررسی همه خطرهای احتمالی و طی مراحل مختلف، اجازه استفاده بگیرند. این در حالی است که بیشترِ روش های درمانی طب مکمل، بدون این که آزمایش ها، اثربخشی شان را تأیید کرده باشند، تجویز می شوند.
توسل به سنت: توسل به سنت در موارد درمانی معمولاً این گونه مطرح می شود که «طب سوزنی هزاران سال سابقه دارد و اگر اشکالی داشت تا امروز منسوخ شده بود.» یا «طب سنتی ایران از ابن سینا تا همین اواخر تدریس و اجرا می شده و نمی تواند غلط باشد.» منتقدان طب سنتی، این استدلال را نوعی مغالطه پیش فرض نادرست می دانند.
همهٔ روش های پزشکی جایگزین یا مکمل، در فرایند درمان، دارای بخشی غیرقابل تعریف یا حلقه ای گم شده می باشند که از دیدگاه علم قابل بررسی نیست. این مسئله که در این نوع پزشکی، از بیمار چه خواسته می شود، مشخص است و تأثیر آن بر بیمار نیز قابل ثبت و ضبطِ دقیق علمی و قابل تکرار و تجربه است، اما بهبود از نگاه علمی قابل توجیه نیست.
متخصصان و طرفداران این نوع از درمانگری، ضمن رد روش های درمانی پزشکی مدرن، از روش های درمانی سنتی و جایگزین، برای بهبود و علاج بیماری ها استفاده می کنند. در مقابل، متخصصان پزشکی رایج نیز، روش های درمانی سنتی و جایگزین را غیرعلمی و نوعی از شبه علم می دانند.
از نظر پزشکی بر پایه شواهد روش های درمانی و داروهایی که در سطح وسیع مورد استفاده قرار می گیرند، باید ابتدا از سد مطالعات آزمایشگاهی و بالینیِ باکیفیت گذشته و پس از بررسی همه خطرهای احتمالی و طی مراحل مختلف، اجازه استفاده بگیرند. این در حالی است که بیشترِ روش های درمانی طب مکمل، بدون این که آزمایش ها، اثربخشی شان را تأیید کرده باشند، تجویز می شوند.
wiki: پزشکی جایگزین