عالم آرای امینی. تاریخ عالم آرای امینی کتابی است تألیف ادیب و مورخ قرن دهم فضل بن روزبهان خنجی در شرح تاریخ حکمرانی سلاطین آق قویونلو و ظهور صفویان.
خواجه فضل الله در سال ۸۹۲ برای سومین بار از شیراز عازم حجاز شد؛ سپس در اردوگاه تابستانی سلطان در دامنه کوه سهند تبریز به حضور سلطان یعقوب آق قویونلو رسید و کتاب بدیع الزمان را -که دیباچه اش به نام سلطان مصدر شده بود- تقدیم داشت که مورد اعجاب و تحسین فراوان قرار گرفت. در همین مجلس بود که خواجه به میل خود، تقبل کرد که تاریخ سلطنت آن پادشاه را بنویسد. در این رابطه سلطان یعقوب می گوید: «اگر تاریخ حیات ما را فضل الله بن روزبهان بنویسد، چنان که خود گفت، «ناسخ تواریخ ملوک عالم» خواهد بود.»
نظر به این که خود مؤلف، شاهد بسیاری از وقایع بوده و نیز قید داشته است که وقایع را صحیح و آنچه هست بنویسد؛ خصوصاً که هیچگاه درست نویسی و انصاف را از دست نمی دهد و به طوری که مشاهده می شود حتی نسبت به کسانی که با آنها مخالفت داشته است منصفانه مزایا و محسنات هرکس را می شمارد و از مورخین دیگر کمتر مغلوب احساسات می باشد.از قسمتهای مفید این کتاب، فصل مشروح و مفصلی است که در آن از اجداد پادشاهان صفویه و مخصوصاً از وقایع و حوادث و سرگذشت شیخ جنید و شیخ حیدر و مقدمات تکوین این سلسله، گفتگو می شود. مخصوصاً به این نکته باید توجه داشت که آنچه او نوشته است قبل از قیام شاه اسماعیل و اعلام سلطنت اوست و قطعاً متضمن احساسات موافق و مخالف نیست.
پروفسور ولادیمیر مینورسکی می نویسد: "او (خواجه فضل الله) مؤلفی بود بسیار باکمال و کتابش (عالم آرای امینی)، درُ یتیم است. چون سنی بود و دشمن شاه اسماعیل؛ مجبور شد به بخارا فرار کند و در آنجا هم کتابی به اسم میهمان نامه تألیف کرد که حالا در تاشکند می خواهند نشر کنند. من ترجمه حالش را مفصل نوشتم و امیدوارم که با وجود کبر سن و همه جور مشکلات بتوانم به چاپ برسانم. تاریخش به تاریخهای دیگر شبیه نیست و مثل خود شخص مؤلف، منحصر به فرد است.
خواجه فضل الله در سال ۸۹۲ برای سومین بار از شیراز عازم حجاز شد؛ سپس در اردوگاه تابستانی سلطان در دامنه کوه سهند تبریز به حضور سلطان یعقوب آق قویونلو رسید و کتاب بدیع الزمان را -که دیباچه اش به نام سلطان مصدر شده بود- تقدیم داشت که مورد اعجاب و تحسین فراوان قرار گرفت. در همین مجلس بود که خواجه به میل خود، تقبل کرد که تاریخ سلطنت آن پادشاه را بنویسد. در این رابطه سلطان یعقوب می گوید: «اگر تاریخ حیات ما را فضل الله بن روزبهان بنویسد، چنان که خود گفت، «ناسخ تواریخ ملوک عالم» خواهد بود.»
نظر به این که خود مؤلف، شاهد بسیاری از وقایع بوده و نیز قید داشته است که وقایع را صحیح و آنچه هست بنویسد؛ خصوصاً که هیچگاه درست نویسی و انصاف را از دست نمی دهد و به طوری که مشاهده می شود حتی نسبت به کسانی که با آنها مخالفت داشته است منصفانه مزایا و محسنات هرکس را می شمارد و از مورخین دیگر کمتر مغلوب احساسات می باشد.از قسمتهای مفید این کتاب، فصل مشروح و مفصلی است که در آن از اجداد پادشاهان صفویه و مخصوصاً از وقایع و حوادث و سرگذشت شیخ جنید و شیخ حیدر و مقدمات تکوین این سلسله، گفتگو می شود. مخصوصاً به این نکته باید توجه داشت که آنچه او نوشته است قبل از قیام شاه اسماعیل و اعلام سلطنت اوست و قطعاً متضمن احساسات موافق و مخالف نیست.
پروفسور ولادیمیر مینورسکی می نویسد: "او (خواجه فضل الله) مؤلفی بود بسیار باکمال و کتابش (عالم آرای امینی)، درُ یتیم است. چون سنی بود و دشمن شاه اسماعیل؛ مجبور شد به بخارا فرار کند و در آنجا هم کتابی به اسم میهمان نامه تألیف کرد که حالا در تاشکند می خواهند نشر کنند. من ترجمه حالش را مفصل نوشتم و امیدوارم که با وجود کبر سن و همه جور مشکلات بتوانم به چاپ برسانم. تاریخش به تاریخهای دیگر شبیه نیست و مثل خود شخص مؤلف، منحصر به فرد است.
wiki: عالم آرای امینی