براعت استهلال

wiki: براعت استهلال

wikijoo: براعت_استهلال

wikifeqh: صنعت حسن ابتدا و اخص از آن است و مراد از این صنعت آن است که آغاز سخن ، مناسب حال گوینده و متناسب با مقصود وی باشد و مقدمه بر مسائل و مباحثی دلالت کند که در متن (ذی المقدمه ) بیان می شود و موردبحث قرار می گیرد بدین معنا که نویسنده یا شاعر با الفاظی دلپذیر و بدیع و با اشاراتی لطیف ، مقدمه ای مناسب و متناسب با موضوعی که می نویسد و می سراید، ترتیب دهد، بدان سان که شنونده و خواننده صاحب ذوق سلیم دریابد که مقصود او چیست و در ادامه سخن چه خواهد گفت . چنانکه بهترین ابیات ، بیتی است که چون صدر آن را بشنوند، قافیه آن را تشخیص دهند و بدین سان ادامه سخن را پیش بینی کنند.براعت استهلال گونه ای تناسب و مراعات نظیر است که به سر آغاز سخن اختصاص دارد و از تناسب و هماهنگی مقدمه - اعم از دیباچه کتاب ، تشبیب قصیده ، پیش درآمد مقاله و خطابه - با متن خبر می دهد.
در قرآن
قرآن شناسان سوره مبارک فاتحة الکتاب (۲) را نمونه برجسته براعت استهلال به شمار آورده اند؛ بدین معنا فاتحة الکتاب ، مقدمه ای است بر قرآن کریم که مشتمل بر تمام مقاصد قرآن است و دارای صنعت براعت استهلال ، چنانکه «رَب َّ الْعالَمین َ» و «اَلرَّحْمن ِ الرَّحیم ِ» اشارت است به معرفت خدا و صفات او؛ «مالِک ِ یَوْم ِالدّین ِ»، اشارت است به معاد ؛ «ایّاک َ نَعْبُدُ وَ ایّاک َ نَسْتَعین ُ» بیانگر معرفت عبادت و انقیاد به امر خداست ؛ «اِهْدِنَا الصَّراطَ الْمُسْتَقیم َ» حاکی از علم سلوک است ؛ «اَنْعَمْت َ عَلَیْهِم ْ» از مردم سعادتمند گذشته خبر می دهد که از خدا اطاعت کرده اند؛ «غَیْرِ الْمَغْضوب ِ... (تا پایان سوره )» اشارت است به مردم تیره بختی که درگذشته می زیسته ، و عصیان ورزیده اند. همچنین قرآن شناسان جمیع فواتح سور قرآن را متناسب با موضوع و محتوای آن ها، همه سوره ها را دارای صنعت براعت استهلال دانسته اند.
در شعر فارسی
...