پیلسته

پلیس، پیل استخوان، عاج، کنایه ازانگشت دست وساعد
( اسم ) ۱- استخوان فیل دندان فیل عاج : وان چون چنار قد تو چنبر شد پر شوخ گشت دست چو پیلسته. ( ناصرخسرو ) ۲- انگشت دست اصبع : به پیلسته سنبل همی دسته کرد بدر باز پیلسته را خسته کرد. ( اسدی ) ( یعنی :زن از مرگ شوی با دست گیسوان بکند و با دندان دست بگزید ) ۳- ساعد( دست ). ۴- رخ روی رخساره .

(لَ تِ ) (اِمر. ) ۱ - استخوان فیل ، عاج . ۲ - انگشت دست و ساعد که مانند عاج سفید است .

پیلسته. [ ل َ ت َ / ت ِ ] ( اِ مرکب ) ( از: پیل + استه مخفف استخوان. استخوان فیل. دندان فیل. عاج . حَضَن. ناب الفیل. پیل استخوان. عاج که استخوان دندان فیل باشد. ( برهان ) :
یکی گنبد از آبنوس و ز عاج
به پیکر ز پیلسته و شیر و ساج.همچون رطب اندام و چو روغنْش سراپای
همچون شبه زلفین و چو پیلسته اش آلست.چو بر روی ساعد نهد سر به خواب
سمن را ز پیلسته سازد ستون.وآن چون چنارقد تو چنبر شد
پر شوخ گشت دست چو پیلسته. || انگشت دست.( برهان ). انگشتان دست. اصابع :
به پیلسته دیبای چین برشکست
به ماسوره سیم بگرفت شست.به پیلسته سنبل همی دسته کرد
به دُر باز پیلسته را خسته کرد .به فندق دو گلنار کرده فکار
به دّر از دو پیلسته شویان نگار.|| ساعد دست. ( برهان ). صاحب آنندراج گوید: بمعنی ساعد و انگشت نیز آورده اند و بمعنی عاج ، و اصل همین است ، بواسطه سپیدی دست و ساعد خوبان را بدان تشبیه کرده اند. ( آنندراج ). || رخساره و آنرا دیمرودیم نیز گویند. ( شرفنامه ). رخ. روی. رخساره و روی را گویند. ( برهان ).

۱. استخوان فیل، عاج.
۲. [مجاز] انگشت دست.
۳. [مجاز] ساعدِ سفیدِ، مانندِ عاج: چو بر روی ساعد نهد سر به خواب / سمن را ز پیلسته سازد ستون (عنصری: ۳۴۳ )، وآن چون چنار قدّ چو چنبر شد / پرشوخ گشت دست چو پیلسته (ناصرخسرو: ۴۴۹ ).