غرب گرایی

غرب گرایی (به فرانسوی: Occidentalisme) جریان خاص فرهنگی است که در نتیجه آن جامعه یا بخشی از آن، فرهنگی را که در جهان غرب به دنبال رنسانس و رفرمیسیون و انقلاب صنعتی به وجود آمده است، به طور کامل یا به صورت جزئی اقتباس می کند. غرب زدگی همان غرب گرایی نیست، غرب زدگی یک نوع تمایل مبتنی بر احساس و فارغ از اندیشمندی است که از قبیل غفلت و دگماتیزم و نابخردی در روش است، اما غرب گرایی نوعی گرایش است که می تواند و شاید مبنی بر اندیشمندی باشد و فرد غربگرا مبتنی بر توجه به غرب به عنوان مآخذ اقتراح و فرآوری ایده اندیشمندانه به غرب توجه کند.از نظر جامعه شناسی غرب گرایی یکی از انواع دگرگونی فرهنگی محسوب می شود. برخی از جامعه شناسان این پروسه را دگرگونی اجتماعی نامیده اند ولی به نظر می رسد که اصطلاح دگرگونی فرهنگی شامل تر و جامع تر است.
شرق گرایی
آغاز غرب گرایی در ایران را می توان با عصر ناصری قاجار دانست که با سفرهای متعدد ناصرالدین شاه قاجار به فرنگ استمرار یافت و در عصر پهلوی دوم به اوج خود رسید. از چهره های پیشتاز غربگرایی در ایران می توان آخوندزاده، میرزا ملکم خان محمدرضاشاه، تقی زاده را نام برد.
اندیشه غرب زدگی یکی از گفتمان ها و اندیشه های عقلانی مسلط بر ایران قبل و بعد از انقلاب است. از چهره های شاخص این گفتمان می توان به جلال آل احمد، سید احمد فردید، داریوش شایگان و رضا داوری اردکانی اشاره کرد.
مفهوم غرب زدگی را گویا برای اولین بار سید احمد فردید در ایران رایج کرده است. فردید این واژه را بر اساس تفکر مارتین هایدگر در نقد فلسفه تکنولوژی غرب به کار برده است. این مفهوم تا زمان انتشار کتاب غرب زدگی جلال آل احمد در خفا بود تا آن که کتاب آل احمد در میان دوستانش و مارکسیست ها و چپ ها دست به دست شد. این مفهوم ناظر به فقدان هویت ایرانی و غربگرایی در میان روشنفکران بود.حمید دباشی معتقد است که در خلق گستردهٔ واکنش های مثبت و منفی، و نیز در ایجاد ادبیاتی در مورد نقد اجتماعی ایرانی پیش از انقلاب، هیچ واژی ای همچون غرب زدگی برای درک این اوضاع و شرایط نمی تواند به ما کمک کند. دباشی اضافه می کند که غرب زدگی نزد آل احمد همچون کارت ثبتی است که جوانان انقلابی را می توان با آن بازشناخت.احسان یار شاطر در این باره می گوید که هیچ گفتمان دیگری در تاریخ جدید ایران چنین رواج چشم گیری نداشته است و هیچ گفتمان دیگری نیز همچنین موفقیتی نداشته است.این گفتمان حتی به عنوان یکی از اجزای اساسی نقد روح الله خمینی بر حکومت پهلوی دانسته می شود.

غرب گرایی (westernization)
اصطلاحی که به یکی از انواع تحول فرهنگی اطلاق می شود. رافائل پتایی، جامعه شناس، غرب گرایی را چنین تعریف می کند: «غرب گرایی جریان خاص فرهنگی است که درنتیجۀ آن جامعه یا بخشی از آن، فرهنگی را که در غرب به دنبال «رنسانس» و «رفورماسیون» و «انقلاب صنعتی» به وجود آمده است به صورت کامل یا جزئی اقتباس می کند». در سیر تاریخی رویارویی با غرب، بیشتر ملل شرقی سه حالت زیر را داشته اند: ۱. گرایش آگاهانه برای اقتباس پاره ای از شیوه های غربی برای مقابله با قدرت غرب، که کم کم تبدیل به علاقه و دلبستگی جدی می گردد. این را می توان «دورۀ غرب گرایی» نامید. ۲. مرحلۀ تسلیم به غرب و تقلید چشم و گوش بسته یا «دورۀ غرب زدگی». ۳. دورۀ غرب ستیزی (طرد عناصر بیگانه) و بازگشت به خویشتن. غرب زدگی در سطح روشنفکران و زمامداران بیشتر به صورت تقلید کورکورانۀ اندیشه ها و ایده های غرب و اقدام جهت ایجاد وابستگی به غرب (غرب باوری)، و تا آن جا که به قشر غرب زده مردم عادی بازمی گردد، در سبک زندگی روزمره و آداب و رسوم اجتماعی متجلی شده است (فرنگی مآبی). غرب گرایی در جوامع کمونیستی، یکی از انواع اندیشه هایی است که در خارج از احزاب کمونیست پدید آمده است، ولی در درون حزب نیز هواخواهانی دارد. پیروان این اندیشه با استالینیسم به پیکار برخاسته اند. گروه روشنفکران غرب گرا به جنبش های سوسیال دموکراسی غرب، گرایش بیشتری نشان می دهند. اینان در عین حال نسبت به دموکراسی غرب، ازجمله آزادی بیان، آزادی مجامع و احزاب، آزادی مسافرت و وجود احزاب متعدد تمایل فراوان ابراز می دارند و سیستم تک حزبی را رد می کنند. تاریخ غرب گرایی و غرب زدگی در ایران به قبل از نهضت مشروطیت و آشنایی روشنفکران ایرانی با جهان غرب بازمی گردد. برخی از این روشنفکران از قبیل فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم خان و غیره نسخۀ غرب گرایی و فرنگی مآبی را تنها راه حل مشکلات ایران می دانستند و در این راه تا حدّ افراط و وابستگی کامل به فرهنگ غربی پیش می رفتند. جلال آل احمد در کتاب غرب زدگی گزارش مفصلی از این پدیده را در میان روشنفکران ایرانی ارائه می کند و ابعاد گوناگون آن را مورد بحث و کنکاش قرار می دهد. نهضت بازگشت به خویشتن از دهۀ ۳۰ و به ویژه ۴۰ و به دنبال نهضت امام خمینی (ره) به تدریج در میان قشرهای گوناگون به ویژه نخبگان اسلام گرا و توسط کسانی چون دکتر شریعتی تبلیغ و ترویج شد. انقلاب اسلامی ایران به عنوان نماد مبارزه با غرب زدگی و بازگشت به فرهنگ خودی در دوران معاصر ارزیابی می گردد.