کلات نادری

کَلاتِ نادری
عمارت خورشید، عمارت خورشید، عمارت خورشید، منطقه ای به حالت قلعه ای طبیعی در خراسان رضوی، در ناحیۀ درگز. شهرت آن به سبب وجود مجموعه ای از بناهای دوران ایلخانان مغول و نادرشاه افشار است. قلعۀ طبیعی کلات محوطه ای است بیضی شکل به طول تقریباً ۳۶ و عرض ۲۵ کیلومتر در میان کوه های مرتفع. بناهای مهم کلات عبار ت اند از: دروازه (یا دربند) ارغون شاه، از دورۀ مغول، که به شکل برج و از آجر ساخته اند و محل سکونت کوتوال کلات بوده است؛ کتیبه ای سنگی، که تنها کتیبۀ دورۀ افشاریان است و ۲۴ بیت شعر در مدح نادرشاه بر آن نقر کرده اند؛ و عمارت خورشید متعلق به زمان نادری که با کشته شدن نادرشاه تزییناتش ناتمام ماند و بعدها، در عهد فتحعلی شاه قاجار، این بنا را به صورت کاخ درآوردند. کاخ خورشید بر سکویی پلکانی استوار است، هشت حوض، جوی ها و فواره های سنگی عمارت را دربرگرفته اند. در میانۀ ساختمان، فضایی گنبدی، با طاق بلند ساخته اند. نمای خارجی بنا با سنگ هایی پوشیده شده، که بر آن ها نقش گل و بوته و پرندگان و میوه های گرمسیری، چون موز و آناناس، حجاری کرده اند. از دیگر آثار موجود در کلات نادری مسجد کبود گنبد و سدّی سنگی به ارتفاع ۷۰ متر بر روی ژرف رود است، که احتمالاً در دورۀ سلجوقیان احداث و در زمان نادرشاه بازسازی شده است. آبادی خِشت در ۷ کیلومتری شمال مسجد کبود گنبد، محل عمارت هایی است که نادرشاه برای مخفی کردن و حفظ گنجینه های خود ساخته بود. در این محل ۳۶۵ آب انبار و چند آسیاب بادی بنا شده بود. این بناها بعداً تبدیل به یک آبادی به نام خشت شد.