پیمون

پیمون مجموعه ای از اندازه ها و نسبت های کمّی یا ارزیابی های کیفی است که در معماری هر گونه سازه ای از دیرباز در معماری سنتی ایران پیاده می شده است. این گردایه به مانند الگویی فراگیر در همه انواع سازه ها از کاخ و دژ و ارگ و کوشک گرفته تا آب انبار و گرمابه و پل و بازار و خانه کارایی جدی داشته و همه معماران و رازیگران در سرتاسر پهنه فرهنگی ایران آن را به مانند یک دستور کار راهگشا و خردورزانه که جایگزین دیگری ندارد می دیده و به آن اهتمام مسئولانه داشته اند. نکته بسیار مهم دربارهٔ پیمون آموزش شفاهی و سینه به سینه آن بوده که از استاد به شاگرد در یک روند هزاران ساله به اوج دقت و کارایی رسیده بود. به همین خاطر هم هست که اکنون سند مشخصی از این تناسبات و اندازه ها به جز متونی مانند رساله طاق و اَزَج غیاث الدین جمشید کاشانی که غیر مستقیم به بخشی از پیمون پرداخته در دسترس نیست. از دست رفتن سنت استاد و شاگردی که در پی ورافتادن شیوه های معماری سنتی ایران و جایگزینی اش با روش های مدرن مهندسی عمران روی داد اکنون بیش از پیش این گردایه شفاهی بزرگ را که به تنهایی بخش بزرگ و ارزشمندی از میراث فرهنگی ناملموس ایران است در آماج نابودی قرار داده است.
پیمون روشی برای سهولت در کار و جهت دادن به تمامی اندازه ها در نیارش بوده است. پیمون سبب می شود تا یک معمار از یک اندازه و مقیاس استفاده کند. پیمون به این صورت در معماری تنوع ایجاد کرده، به همین دلیل در هیچ کدام از بناها اثری از تقلید مشاهده نمی گردد. پیمون یا مقیاس ساخت و ساز در معماری ایرانی سه گونه است: پیمون کوچک – پیمون بزرگ و خرده پیمون.پیمون نه تنها در نقشه و اندازهٔ پایه ها و ستون ها در عرض و طول اتاق ها و راهروها اثر دارد، بلکه حالت در و پنجره و نسبت بین آن ها را نیز معین می کند و پس از همه در پوشش درگاه ها، ایوان ها، طاق ها و گنبد خانه ها تأثیر دارد. این تأثیر آن جا آشکار می گردد که معمار ایرانی می تواند با تضمین کافی با کاربرد پیمون کست افزود، طرح و محاسبه و اجرای آن را در آن واحد انجام دهد؛ بدون این که نا استواری به وجود بیاید.

پیِمون (Piedmont)
پیِمون
(به ایتالیایی: پیمونته) ناحیه ای در شمال ایتالیا، شامل استان های الساندریا، آستی، کونئو، نووارا، تورینو، و ورچلی، با ۲۵,۴۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۴,۳۰۳,۸۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۲). از شمال به سوئیس و از غرب به فرانسه محدود می شود و کوه های آلپ و آپنن در همۀ جهات به جز شرق، آن را احاطه کرده اند. مرکز منطقه ای آن تورینو است. این ناحیه، درۀ پو را نیز در خود جا داده است. کشت برنج، میوه، غلات، و دامپروری، خودروسازی، و نساجی از صنایع آن است. جنبش تجدید وحدت ایتالیا در قرن ۱۹ در پیمون، به رهبری خاندان ساووآ، آغاز شد. پیمون، بخشی از آلپ، از جمله بعضی از بلندترین قله های آن را دربر دارد که عبارت اند از قلۀ ویزو (۳,۴۸۱ متر)، قلۀ روزا (۴,۶۳۳ متر)، و گران پارادیزوی (۴,۰۶۱ متر). منتهی الیه غربی جلگۀ ایتالیایی شمالی نیز در این منطقه قرار دارد. رودهای آن عبارت اند از پو و ریزابه هایش: تانارو، دورا، ریپاریا، دورا بالتئا، سزیا. انتهای غربی دریاچۀ مادجوره نیز در مرزهای آن واقع شده است. توسعۀ کشاورزی و صنعت در این ناحیه یکسان است. در جلگه های پرآب آن، برنج کشت می شود. ابزار مهندسی و فولاد، پارچه، پوشاک، شیشه، و لاستیک نیز درشهرهای مختلف آن تولید می شوند. در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، سطح بالای زندگی سبب هجوم مهاجران از سایر نقاط ایتالیا به این ناحیه شد. از ۱۹۶۳ تا ۱۹۷۱ جمعیت آن ۸ درصد افزایش یافت و در همین دوره جمعیت استان تورینو ۲۶ درصد افزوده شد.

پیمون (معماری). پِیْمون (معماری)
واحد پایۀ تناسبات سازه ای و زیباشناختی در معماری سنّتی ایران. تقریباً با واژۀ فرانسوی مُدول مترادف است. پِیْمون نظامی مدون و اندیشیده است، که بر تناسبات و تقسیمات سازه ای و نیز بصری در معماری، به ویژه معماری مسکونی، حاکم بوده است. پیمون در معماری ایرانی، با گذار از تجارب کهن معماران ایرانی و مقتضیات سنّت زیست و ساخت، به الگوهای گزیده ای، ازجمله «پیمون کوچک» و «پیمون بزرگ» تقسیم شده است. در خانه ها، پیمون معمولاً برابر عرض یک «در» است، که در دو نوع پیمون کوچک و بزرگ اندازۀ متفاوتی دارد. پیمون کوچک، تقریباً معادل ۹۳ سانتی متر، یا چهارده گره است. از پیمون کوچک در ساخت خانه های کوچک استفاده می شده است. پیمون بزرگ، معادل ۱۲۰ سانتی متر یا هجده گره است. از پیمون بزرگ در ساخت خانه های بزرگ استفاده می شده است؛ این خانه ها هشتی؛ بخش بیرونی شامل سفره خانه، اتاق مهمان و حیاط؛ بخش اندرونی شامل اتاق های سه دری، تهرانی، تالار، حمّام، و مطبخ، را دربر می گیرند.