دشت لار

دشت لار یا لار در کوهپایهٔ قله دماوند واقع شده که در تقسیمات کشوری بخش شمالی و شمال شرقی آن در بخش لاریجان شهرستان آمل استان مازندران و بخش جنوبی و جنوب غربی آن در لواسانات شهرستان شمیران استان تهران می باشد. دشت لار از شمال به کوه های شهرستان نور مازندران از شرق و شمال شرق به کوه دماوند، از جنوب شرق به ایرا، شهرستان دماوند و پلور مازندران از جنوب به افجه و امامه و لواسان بزرگ و از غرب به خاتون بارگاه و گرمابدر کشیده شده است. عنوان دشت لار در سال ۵۴ به عنوان پارک ملی لار تبدیل شد. وسعت لار در حدود ۷۳۵۰۰ هکتار است. از سال ۶۱ طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده اداره می شود و از سال ۷۰ بعضی از مناطق آن برای شکار و تیراندازی ممنوع اعلام گردید. مختصات منطقه حفاظت شده لار ۵۴/۳۵ عرض شمالی و ۳۳/۵۱ طول شرقی است.
اولیاءالله آملی در تاریخ رویان در ذکر واقعه امیر مسعود سربدار نوشته است: (... امیر مسعود از آنجا به ضرورت مراجعت کرده، بی توقف روی به حد مازندران نهاد و با پادشاه طغاتیمور جنگ پیوست… و ظغاتیمور از آنجا (مازندران) گریخته، تابستان به لار قصران پناه برد…).
ظهیرالدین مرعشی در تاریخ طبرستان در ذکر بنیانگذار مسجد جامع کهنهٔ آمل که مسجد طشته زنان می گفتند ذکر کرده است: (آنچه به صحت مقرون است، آنست که شخصی مالکی مذهب آن مسجد را ساخته است و نبیره های بانی آن بنا هنوز در لار قصران می باشند) که این مطلب را رابینو نویسنده کتاب مازندران و استرآباد عیناً از زبان ظهرالدین مرعشی بیان کرده است.
صاحب مرآت البلدان در باب لار چنین نوشته است: ارغون خان از شاهان ایلخانی که پس از سلطان احمد تگودار از سال ۶۸۳ تا سال ۶۹۰ هجری بر چهار بالش سلطنت تکیه داشت در موضع لار کوشکی مجلل جهت خویش پی افکنده بود. وی در باب قصران داخل (علیا) که لار در آن واقع است چنین آورده است: «قصران علیا همین لواسانات را می گویند که از گردنه قوچک طرف شمال جلگه تهران که شخص سرازیر شد از رودخانه جاجرود عبور نموده سمت شمال این رودخانه اول بلوک لواسانست که بدو لواسان تقسیم شده: لواسان بزرگ و لواسان کوچک و این لواسانات را حالا هم قصران علیا می گویند.»
کلاویخو رئیس تشریفات سلطنتی اسپانیا که به سفارت به دربار تیمور لنگ می رفت در سفرنامهٔ خویش از میزبان و اردوگاه وی در لار بدین صورت یاد کرده است: (... نام این امیر میزبان ما سلیمان میرزا بود که یکی از مقربترین درگاه تیمور بود و قدرتی عظیم داشت. محل اردوگاه وی در مرغزاری دره ای در میان کوه های بلند و لخت قرار داشت. این محل که در آن فصل یعنی تابستان بسیار زیبا و شادی بخش بود، کوه لار نامیده می شود. اردوگاه امیر مرکب بود از سه چهار چادر. وی یکی از دامادهای تیمور بود…).
حسین کریمان در کتاب قصران در باب لار چنین آورده است: لار به حساب لواسان کوچک است و مرتع مهم و وسیعی است که در شمال شرقی قصران در دامنه و جنوب غربی کوه دماوند واقع است و به سبب ارتفاع زیاد (۳ هزار متر از سطح دریا) و برف فراوان و سرمای شدیدی که دارد آبادی آن کم است لکن مراتع وسیع دارد.
ابن اسفندیار در کتاب تاریخ تبرستان به سال ۶۱۳ هجری می نویسد: و مازندران محدث است به حکم آنکه مازندران بحد مغربست و به مازندران پادشاهی بود چون رستم زال آنجا شد او را بکشت. منسوب این ولایت را موز اندرون گفتند بسبب آنکه موز نام کوهیست از حد گیلان کشیده تا به لار و قصران که موز کوه گویند همچنین تا به جاجرم.
کوه لار در همسایگی خاوری این دشت، بخشی از ارتفاعات البرز مرکزی است. رشته شمالی پس از تشکیل گردنه کهو (سفیدآب) در شمال قریه گرمابدر از توابع رودبار قصران به دو رشته شمال غربی و جنوب شرقی منشعب می شود که بخش شمال غربی آن با تشکیل قلل تخت خرس و سه سنگ، در جهت غرب امتداد می یابد و قله عظیم دماوند را پدیدمی آورد. بخش جنوب شرقی آن نیز پس از امتداد در دشت لار، قلل معروف هفت سران را به وجود می آورد. بخش جنوبی این کوه ها که همان خط الرأس اصلی است، در جنوب دشت لار امتداد دارد و پس از تشکیل قلل مهرچال، آتشکده، ریزان، سیاه چال و ماز در جهت شمال شرقی به کوه های خنسک و شادکوه متصل می شود.
رود لار پس از سدلار در پلور به هراز می پیوندد. بخشی از آب سد لار از راه تونل آب بر کلان به تهران فرستاده می شود.
لار در ادوار تاریخی جزئی از ناحیه تاریخی قصران از توابع ری به حساب می آمده است که در کتب تاریخی مکرراً از آن با نام لار قصران یاد شده است.