بی طرفی

بی طرفی یکی از اصول عدالت است مبنی بر اینکه تصمیمات باید بر مبنای معیارهای عینی باشد، نه بر مبنای گرایش های خاص، پیش داوری یا نفع طلبی. معمولاً نگاه بی طرفانه، نگاه اخلاقی محسوب می شود.

بی طرفی (روابط بین الملل). بی طرفی بیانگر یک وضعیت حقوقی یک دولت دربرابر جنگ بین سایر دولت ها است. دولت بی طرف باید رفتار واحدی در برابر طرفین جنگ در پیش گیرد. اصل عدم جانبداری در واقع وظیفهٔ اصلی دولت غیر درگیر در جنگ است. تا زمانی که دولت های بی طرف از شرکت مستقیم یا غیر مستقیم در مخاصمه احتراز کنند یا وظایفی را که حقوق بین الملل بر عهدهٔ آنان گذاشته رعایت نمایند، می توانند از حقوق بی طرفی بهره مند شوند. ولی از سوی دیگر، اگر دولتی که مدعی بی طرفی است به وظایف و تعهّدات خود عمل نکند، این امر به دول درگیر حق می دهد که علیه آن دولت به اقدامات تلافی جویانه متوسّل شوند.
«حقوق و وظایف دولت بی طرف در نبرد دریایی».
در گذشته شروع جنگ های مسلحانه پس از صدور اعلامیهٔ رسمی انجام می گرفت و متعاقب آن، رعایت قواعد بی طرفی برای کشورهای ثالث ضرورت می یافت، ولی امروزه به علت تحوّلات در ارتباطات، شروع جنگ الزاماً نباید به دوَل ثالث به طور رسمی اعلام گردد تا به تعهّدات بی طرفی خود عمل کنند. همچنین امروزه نیازی نیست که دوَل ثالث اعلامیه های خاصی مبنی بر تشریح مواضع خود و سیاست امتناع از شرکت در جنگ و در نتیجه رعایت تعهّدات بی طرفی منتشر کنند. این دولت ها می توانند قوانینی وضع کرده یا بیانیه هایی منتشر کنند که وظایف و حقوق آن ها را برای مقامات و اتباع خود یا دول متخاصم بیان کند.
دوَل بیطرف حق دارند که در صورت نقض بی طرفی آن ها توسط دوَل متحارب، به زور متوسل شوند. دولت محاربی نیز که در نتیجهٔ عدم انجام تعهّدات دولت بی طرف صدمه دیده است، می تواند به مجامع بین المللی شکایت کند و تقاضای غرامت مادی یا معنوی نماید یا به عنوان دولت متضرر دست به اقدام تلافی جویانه بزند.
چهار تکلیف اصلی بر عهدهٔ کشور بی طرف گذاشته شده است؛ این تکالیف عبارتند از:

بی طَرَفی (neutrality)
در حقوق بین الملل، موضعِ کشوری که تصمیم می گیرد در جنگِ دیگر کشورها شرکت نکند و در قبال آن ها سیاستی یکسان و بی طرفانه در پیش گیرد. از کشورهای درگیر در جنگ انتظار می رود که از هر گونه تعرض به سرزمین دولت بی طرف خودداری کنند. بی طرفی دائمی با بی طرفی موقت از این لحاظ تفاوت دارد که بی طرفی دائمی، مانند موضع سوئیس، به موجب معاهده ای چندجانبه ایجاد می شود، حال آن که بی طرفی موقت به صورت یک جانبه اعلام می شود. با گسترش جنگ دریایی و تقاضای فزایندۀ دولت های غیردرگیر در جنگ برای ادامۀ آزادانۀ تجارت، مفهوم بی طرفی اهمیت یافت. اما، با توسعۀ قوانین بین المللی مربوط به محاصره و تجارت قاچاق، حق تجارت بی طرفانه محدود شد. در مجموعۀ قوانین دریایی قرن ۱۵م موسوم به آرامش دریایی، و نیز در آثار اِمِریش دو واتل (۱۷۶۷)، اعلامیۀ ۱۸۵۶ پاریس، مقاوله نامه های ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ لاهه، و اعلامیۀ ۱۹۰۹ لندن می توان نشانه هایی از تلاش برای سامان دادن و اصلاح بی طرفی را مشاهده کرد. به دلیل وابستگی متقابل فزایندۀ بین المللی و تعهدات ناشی از منشور ملل متحد، عملی کردن بی طرفی در قرن ۲۰ بیش از پیش دشوار شده است.