کلیم

کلیم . [ ک َ] (اِخ ) لقب موسی علیه السلام . (منتهی الارب ). لقب موسی علیه السلام ، چرا که اکثر با حق تعالی کلام می کردند. (آنندراج ) (غیاث ). کلیم اﷲ. لقب موسی (ع ) پیامبر بنی اسرائیل . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) :
اندر فضایل تو قلم گویی
چون نخله ٔ کلیم پیمبر شد.

منجیک .

دویست و پنجه و چارش ز عمر چون بگذشت
بشدشعیب و عیال کلیم شد دختر.

ناصرخسرو.

کلیم آمده خود با نشان معجز حق
عصا و لوح و کلام و کف و رخ انور.

ناصرخسرو.

می شنیدی ندای حق و جواب
باز دادی چنانکه داد کلیم ؟

ناصرخسرو.

در امان ایزدی از غرق و حرق روزگار
همچو در آتش خلیل و همچو در دریا کلیم .

سوزنی .

گر گشاداز دل سنگی ده و دو چشمه کلیم
من بسی معجز از اینسان به خراسان یابم .

خاقانی (دیوان چ سجادی ص 299).

عصای کلیم ار به دستم بدی
به چوبش ادب را ادب کردمی .

خاقانی .

بهر وا یافتن گم شده نعلین کلیم
والضحی خواندن خضر از در طاها شنوند.

خاقانی (دیوان چ سجادی ص 103).

سوی حریم خلافت ترا همان آتش
نموده راه که اول کلیم را سوی طور.

ظهیر فاریابی (از لباب الالباب ).

خلیل از خیلتاشان سپاهش
کلیم از چاوشان بارگاهش .

نظامی .

ثابت این راه مقیمی بود
همسفر خضر کلیمی بود.

نظامی .

سر برآور از گلیمت ای کلیم
پس فروکن پای بر قدر گلیم .

مولوی .

از کلیم حق بیاموز ای کریم
بین چه می گوید ز مشتاقی کلیم .

مولوی .

عصای کلیم اند بسیارخوار
به ظاهر نمایند زرد و نزار.

سعدی .

کلیمی که چرخ فلک طور اوست
همه نورها پرتو نور اوست .

(بوستان ).

وگر مراد وی از این سخن عناد من است
کلیم را چه زیان خیزد از خوار بقر.

قاآنی .

و رجوع به موسی (ع ) شود.
- کلیم بی زبان ؛ بی زبان صفت کلیم است به جهت آنکه موسی (ع ) عقده و لکنت در زبان داشت :
شوخ چشمی بین که می خواهد کلیم بی زبان
پیش شمع طور اظهار زبان دانی کند.

صائب .

- کلیم وقت ؛ موسی زمانه که نجات دهنده است :
برای مالش فرعون ظلم و فتنه در گیتی
کلیم وقتی و رمحت برون آمد به ثعبانی .

ابوعلی بن الحسین مروزی (از لباب الالباب ).

کلیم . [ ک َ ] (اِخ ) ملک الشعرا ابوطالب کلیم کاشانی ، در همدان ولادت یافت ، لیکن به سبب اقامت طولانی در کاشان به کاشانی مشهور شد. مدتی در شیراز سرگرم تحصیل علوم بود و در عهد جهانگیر به هندوستان رفت و باز به ایران آمد و سپس به هندوستان بازگشت و چندی سرگرم مدح امرای درباری و دولتی سلاطین مغول هندوستان بود تا سمت ملک الشعرایی دربار شهاب الدین شاه جهان (1037 - 1068 هَ . ق .) یافت و اواخر عمر را در کشمیر گذرانید تا به سال 1061 هَ . ق . درگذشت .کلیم در انواع شعر دست داشت ، قصیده و مثنوی را خوب می گفت ، لیکن مهارت و استادی او در غزل است که در آن سخن استوار و پر معنی و مضامین بسیار تازه و دقیق دارد. وی در معنی آفرینی و نیروی تخیل و وارد کردن کلمات زبان محاوره در شعر معروف است . غزل زیر از اوست :
پیری رسید و مستی طبع جوان گذشت
ضعف تن از تحمل رطل گران گذشت
وضع زمانه قابل دیدن دوباره نیست
رو پس نکرد هر که از این خاکدان گذشت
در راه عشق گریه متاع اثر نداشت
صد بار از کنار من این کاروان گذشت
از دستبرد حسن تو بر لشکر بهار
یک نیزه خون گل ز سر ارغوان گذشت
طبعی بهم رسان که بسازی به عالمی
یا همتی که از سر عالم توان گذشت
مضمون سرنوشت دو عالم جز این نبود
آن سر که خاک شد به ره از آسمان گذشت
در کیش ما تجرد عنقا تمام نیست
در قیدنام مانْد اگر از نشان گذشت
بی دیده راه اگر نتوان یافت پس چرا
چشم از جهان چو بستی از او می توان گذشت
بدنامی حیات دو روزی نبود بیش
آن هم کلیم با تو بگویم چه سان گذشت
یک روز صرف بستن دل شد به این وآن
روز دگر به کندن دل زین و آن گذشت .

(از گنج سخن ج 3 ص 92).

و رجوع به تذکره ٔ نصرآبادی ج 2 ص 220 و تذکره ٔ آتشکده ٔ آذر چ شهیدی ص 252 و مقدمه ٔ دیوان کلیم چ پرتو بیضایی و شعرالعجم ، ترجمه ٔ فخرداعی ج 3 صص 172 - 191 و تاریخ ادبیات ایران از آغاز عهد صفویه تا عصر حاضر، تألیف ادوارد برون ، ترجمه ٔ رشید یاسمی ص 173 و 174 و مجمع الفصحا ج 2 ص 28 شود.