طبرسی

فرهنگ فارسی

(حاج ) میرزا حسین بن محمد تقی نوری از ثقات علمای شیعه در اوایل قر. ۱۴ ه. ( ف. ۱۳۲٠ ه.ق . ) وی را ثالث مجلسین دانستهاند و او از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و حاج ملاعلی کنی و حاج میرزا محمد حسن شیرازی است . تالیفاتش بسیار است . از آن جمله : مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل در احادیث و اخبار فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب حاشیه منتهی المقال ابو علی در علم رجال النجم الثاقب و غیره ( دکتر حسین کریمان ).
( صفت ) منسوب به طبرس تفرشی .
هارون بن حسن بن علی بن محمد بن علی مکنی به ابوعلی یا ابو محمد و ملقب بضیائ الدین و منسوب به طبرستان و از این رو گاهی به طبری و گاهی به طبرسی خوانده میشود .

لغت نامه دهخدا

طبرسی . [ طَ ب َ ] (اِخ ) حسن بن فضل طبرسی . ملقب به رضی الدین ، مکنی به ابونصر. او راست : کتاب مکارم الاخلاق که در سال 1300 هَ. ق . در بولاق مصر با کتاب الوسیلة العظمی فی شمائل المصطفی خیرالوری تألیف ابی المکارم زین الدین پیرمحمد دده ، در حاشیه اش بطبع رسیده ، و نیز در سال 1304 درمطبعه ٔ محمد مصطفی ، و در سال 1311 هَ . ق . در مطبعه عثمانیه و هم در آن سال در مطبعه ٔ میمنیّه ، و همچنین در سال 1318 هَ . ق . با کتاب تهذیب الاخلاق و تطهیرالاعراق ابن مسکویه در حاشیه اش چاپ شده است ، در مطبعه ٔخیریه نیز در سال 1303 هَ . ق . بطبع رسیده است . (معجم المطبوعات ستون 1228). کتاب مکارم الاخلاق ، در سال 1314 هم در تهران چاپ سنگی شده و کتب ذیل هم در حاشیه ٔ آن با کمال نفاست چاپ شده است : 1 - طهارةالاعراق . 2- ترتیب السعادات . هر دو از تألیفات ابوعلی مسکویه . 3 - کتاب التحصین و صفات العارفین . 4 - کتاب الفصول فی دعوات اعقاب الفرائض . هر دو تألیف احمدبن محمدبن فهد الحلی . رجوع به روضات الجنات ص 512 و صص 184 - 185 شود. و صاحب ریحانة الادب آرد: حسن بن علی بن محمدبن علی بن حسن طبرسی یا طبری مازندرانی . مشهور به عمادالدین طبرسی یا طبری . از فحول و اکابر علمای امامیه و فقیهی است . بصیر و محدثی خبیر و متکلمی نحریر و از معاصرین محقق حلی و خواجه نصیر طوسی و نظائر ایشان بوده و مصنفات جیده ٔ بسیاری در فقه ، حدیث و تحقیق حقایق اصول مذهب و تشیید مبانی دین مقدس اسلامی و دیگر فنون متنوعه داشته و فتاوی او در کتب فقهیه متأخرین منقول و از او به عماد طبرسی یا طبری و گاهی بعمادالدین طبرسی یا طبری تعبیر کنند... سال وفاتش به دست نیامده ، ولی از تاریخ تألیف اسرارالامامة «که در سال 698 هَ . ق . تألیف شده » معلوم است تا این سال حیات داشته است و نیز گفته اند این کتاب غیر از اسرارالامامة فضل بن حسن طبرسی است ، او از طبرستان مازندران است . (از ریحانة الادب ج 3 ص 127، 128). صاحب الذریعه در نسبت «اسرارالامامه » (ج 2 ص 40) نویسد: الشیخ المتکلم الفقیه عمادالدین الحسن بن علی بن محمدبن الحسن الطبرسی المعروف بالعماد الطبری او عمادالدین الطبری عند نقل اقواله فی الفقه و هو صاحب کامل البهائی الذی الفه سنة 675 [ هَ . ق . ] و صرح فیه بانه مازندرانی (انتهی موضع الحاجة منه ). خود وی در مقدمه ٔ کتاب کامل بهائی نویسد: «در ملک مازندران که مولد مصنف این کتاب است » ولی از شهری که در آن تولد یافته نام نمیبرد.

طبرسی. [ طَ ب َ ] ( ص نسبی ) در نسبت طبرسی دو قول است : یکی اینکه منسوب به طبرستان به معنی طبرستانی است دیگر آنکه معرب تفرشی و منسوب به تفرش از توابع قم است. این اختلاف گاهی در مطلق لفظ طبرسی و گاهی در طبرسی با قید وصف بودن برای شخص معین پیش می آمده و بدین جهت در بحث از حقیقت امر باید نخست تلفظ صحیح و مفهوم واقعی طبرسی را معلوم داریم و آنگاه به نسبت ابوعلی فضل بن حسن که آیا تفرشی است یا طبرستانی بپردازیم. طبرسی بطور مطلق پیش از بحث از لفظ و معنی این کلمه باید دانست که در عربی در نسبت بمرکب مزجی قاعده اصلی و کلی این است که جزء دوم کلمه را حذف و یاء نسبت را به آخر جزء اول ملحق میکنند. و فی المثل در نسبت به سیبویه و بعلبک سیبی و بعلی میگویند.ملحق کردن یاء نسبت به تمام کلمه نیز مخصوصاً در موردی که سبب سنگینی لفظ نشود و بالاخص در مرکبات فارسی که عرب بترکیب مزجی آنها توجه ندارد جائز است. چنانکه در نسبت به اردستان و خجستان اردستانی و خجستانی گویند. در بعض مرکبات هم از دو جزء کلمه لفظی چهارحرفی بر وزن جعفر بنا میکنند و آن را منسوب قرار میدهند، مانند حضرمی در نسبت به حضرموت. لکن اینگونه نسبت موقوف بر شنیدن از اهل زبان است و بر آن قیاس نتوان کرد. مطابق قاعده ای که یاد شد در نسبت بطبرستان سه وجه تصور میرود طبری ، طبرستانی ، طبرسی ( بر وزن جعفری ). از این سه وجه اهل زبان وجه اول را اختیار نموده و ائمه لغت و ادب نیز همان را ضبط کرده اند. از جمله یاقوت در معجم البلدان در ذیل طبرستان گوید: و النسبة الی هذا الموضع طبری. و در ذیل طبریه گوید: و النسبة الیها طبرانی علی غیر قیاس فکانه لما کثر النسبه بالطبری الی طبرستان ، ارادوا التفرقه بین النسبتین.و صاحب تاج العروس در ماده ( طبر ) گوید: و طبرستان بلاد واسعة منها دهستان و جرجان و استرآباد و آمل : و النسبة الیها طبری ایضاً، پس از تمهید این مقدمه گوئیم : طبرسی بفتح اول و دوم ، در نسبت به طبرستان با هیچیک از وجوهی که یاد شد درست نمی آید، و بنابراین مخالف قیاس است و کلمات مخالف قیاس را وقتی حکم به صحت میتوان کرد که اهل زبان آنرا استعمال کرده و ائمه ادب و لغت بضبط آن پرداخته باشند. و طبرسی با تلفظی که یاد شد در کتب لغت و ادب ثبت نشده ، و علمای صرف و نحو با همه دقتی که در جمع و ضبط کلمات سماعی و شوّاذ و نوادر لغت داشته اند متعرض ذکر آن نشده اند، پس طبرسی با وزن و حرکتی که یاد شد یا بکلی مجعول و مجهول است ، و یا آنکه لفظی صحیح و مستعمل بوده و تحریف شده است ، مجعول بودن آن با وارد شدن در کلمات و مؤلفات دانشمندان بزرگ فرضی معقول نیست. بنابراین ، لفظی صحیح و در ابتدای وضع و استعمال موافق قیاس بوده و بعدها به بعض اسباب و علل که در پایان این بحث بدان اشاره خواهد شد تحریف شده ، و به صورتی که اکنون معمول است درآمده و اتفاقاً چنان شهرت یافته است که تصور تحریف در آن نمیرود، و نظر بهمین شهرت بوده است که مؤلف روضات آنرا صحیح و قیاسی انگاشته و در اثبات قیاسی بودن آن دچار سه اشتباه شده است که از فاضلی چون او عجیب مینماید: یکی اینکه جزء اول طبرستان را طبرس پنداشته و در ذیل ترجمه علی بن حمزه طوسی گفته است : ( ص 39 س 28 و 29 ) بل یُظن ان الطبرس مطلقا انما هونسبةٌ الی تفرش المشارالیها، لا الی طبرس التی هی مازندران ، دیگر اینکه در نسبت به طبرستان ، طبری را که موافق قیاس و مشهور است مخالف قیاس شمرده ، و طبرسی را که مخالف قیاس و نامستعمل است موافق قیاس دانسته ، و در ذیل ترجمه صاحب احتجاج پس از توجیه نسبت طبرسی و لفظ و معنی طبرستان گفته است : ( ص 18 س 25 ) و قد یوجد النسبة الیها طبریا علی غیرالقیاس. ( و البته اگرمازندران طبرس باشد، در نسبت به آن طبرسی موافق و طبری مخالف قیاس خواهد بود ) دیگر آنکه طبرس را بشهادت این عبارت : لاالی طبرس التی هی مازندران ، دانسته است ، غافل از اینکه در طبرستان و نظائر آن از مرکبات ، مدلول هر یک از دو جزء غیر از مدلول هر دو جزء است : وتاکنون شنیده نشده است که در تفسیر سجستان ، فی المثل سج یا سجس را بسیستان معنی کنند، پس طبرس یا طبر بمعنی مازندران نیست ، و آنچه افاده این معنی میکند مجموع طبرستان است. بالجمله در ابطال قول کسانی که طبرسی را منسوب به طبرستان میدانند، محکمترین ادله مخالف قیاس و نامستعمل بودن این کلمه است و در تأیید این دلیل ( با اینکه محتاج تأیید نیست ) قرائن متعدد که هر یک در واقع دلیلی جداگانه است در دست داریم. ازجمله اینکه در کتب تاریخ و رجال که تا دو قرن پیش تألیف شده است ، در نسبت به طبرستان همه جا، بجز در مورد عده ای محدود لفظ طبری به کار رفته و عده ای محدودهم اغلب بنسبت طبرسی و طبری هر دو یاد شده اند، مانند عمادالدین حسن بن علی بن محمد که او را هم عماد طبری و هم عماد طبرسی خوانده اند، و فقط معدودی که شماره ٔآنها بتصریح مؤلف روضات الجنات از سه تن تجاوز نمیکند، به لقب طبرسی تنها اختصاص و اشتهار یافته اند، و این خود قرینه و دلیل آن است که طبرسی غیر از طبری ومنسوب به محلی غیر از طبرستان است ، و در تأیید این معنی کافی است که نسبت دو تن از آن سه تن را ( ابوعلی طبرسی و پسرش ) صاحب تاریخ بیهق که معاصر و معاشر آنها بوده تعیین کرده ، و بصراحت گفته است که ایشان ازبقعه ای موسوم به طبرس بوده اند. دیگر اینکه اهل زبان در نسبت به امکنه هنگامی لفظ مخالف قیاس استعمال میکنند که استعمال لفظ قیاسی سبب اشتباه و التباس باشد، چنانکه در نسبت به طبریه شام طبرانی گفتند، تا بطبری منسوب به طبرستان مشتبه نگردد. و بدیهی است که در نسبت به طبرستان چنین محذوری پیش نیامده. و فی المثل اگر فضل بن الحسن را ابوعلی طبری میخواندند، جز معنی طبرستانی از آن مفهوم نمیشد. بالجمله بحکم ادله وقرائتی که یاد شد، طبرسی بفتح اول و ثانی ، و برای نسبت به طبرستان وضع نشده و اصل آن در وضع بفتح اول وثالث و سکون ثانی ، و برای نسبت به طبرس بر وزن تغلب بوده ، و طبرس چنانکه خواهد آمد بمعنی تفرش است. و اما طبرس که مؤلف تاریخ بیهق اصل ابوعلی را از آنجا دانسته همان محلی است که در تاریخ قُم به نام طبرش ضبط شده ، و طبرش بطور قطع معرب تفرش یا تپرش یا تبرش است. و تبدیل شین آن به سین برای کامل ساختن تعریب بوده و بر قیاس پشت و بُست و تشت و طست است. مؤلف تاریخ قم در وجه تسمیه طبرش ، به روایت از ابن مقفع گوید ( ص 78 و 79 ): ضیعتهای آن را طبرش بن همدان بنا کرده است و بعمارت آن فرموده ، و در الحاق آن به قم در جای دیگر گوید ( ص 59 س 3 ): رستاق طبرش داخل و خارج رااز حیث همدان با قم اضافه کرده اند. طبرش در تاریخ قم به اشکال مختلف ، از قبیل رستاق طبرش داخل و خارج ، رستاق طبرش همدان و اصفهان ، رستاق طبرش همدانی و اصفهانی و در یک موضع نیز بعنوان طسوج طبرش نام برده شده ، و از مجموع این اشکال و عناوین چنین مفهوم میشود که طبرش در زمان تألیف تاریخ قم ، ناحیه ای وسیع و مشتمل بر قسمتهای مختلف و امتداد آن از حدود اصفهان و کاشان تا حدود قم و همدان بوده است. و عبارت مؤلف نیز که «طبرش منزلی میان کاشان و اصفهان است » این معنی را تأیید، و دوام اهمیت و وسعت عرصه طبرس را تا زمان او مدلل میکند. ( تعلیقات احمد بهمنیار بر تاریخ بیهق صص 348 - 352 ). || حدس دیگری که در این باب زده میشود آن است که طبرسی مخفف طبرستانی ( طبری ) ساروی است. در صورت صحت این حدس ، این کلمه بهمان شکل مشهور یعنی بفتح طاء و باء و سکون راء صحیح است و نسبت آن به طبرستان و ساری و یا ساریه است ، بجای طبری ساروی مانند طبرخزی که نسبت آن به طبرستان و خوارزم است ، چه دو تن که به نسبت طبرسی مشهورند از مردم ساری طبرستان بوده اند: یکی احمدبن علی بن ابیطالب طبرسی یا شیخ طبرسی ، دیگری شاگرد او رشیدالدین شمس الاسلام ابوعبداﷲ محمدبن علی بن شهرآشوب ابی نصر طبرسی که هر دو اهل طبرستان و از اهل ساری میباشند. و اگر طبرسی هم باشد بفتح طاء و سکون باء و کسر راء معرب تفرش ،آن موضوع دیگر است و مربوط به اشخاص سابق الذکر نیست. و اگر تحقیقی در شرح حال ابوعلی طبرسی و اولاد او شود، شاید مطلب روشنتر شود. رجوع به ماده بعد شود.

طبرسی . [ طَ ب َ ] (اِخ ) (شیخ ...) شمس الدین طبرسی نحوی . در روضات گوید: کفعمی در بلدالامین از او نقل کند و گمان دارم کتاب جواهر در نحو که بفضل بن حسن طبرسی نسبت کنند ازاو باشد. (روضات الجنات ص 513) و در کتاب النقض آمده است : و بعد از آن خواجه مکین بوالمفخر قمی ... و شمس الدین محمد بنیامان طبرسی ...؛ این جماعت همه شیعی و معتقد و اصولی بوده اند. (کتاب النقض صص 224 - 225).

طبرسی . [ طَ ب َ ] (اِخ ) حسین بن محمدتقی نوری طبرسی . او راست : فصل الخطاب فی اثبات تحریف کتاب رب الارباب آغاز کتاب الحمدللّه الذی انزل علی عبده کتاباً ثنئاًلما فی الصدور. در دیباچه ٔ کتاب گوید: این کتابی است لطیف که در اثبات تحریف قرآن ، و فضایح اهل جور و عدوان فراهم آورده ام ، و آنرا فصل الخطاب فی اثبات تحریف کتاب رب الارباب نام نهادم ، و بر سه مقدمه و دو باب قرار دادم . این کتاب در سال 1298 هَ . ق . در ایران بطبع رسیده است . او راست . کتاب دیگری به نام کشف الاستار عن الابصار (المهدی المنتظر). این کتاب را بر یک مقدمه و دو فصل و خاتمه مرتب ساخته است ، و در ایران بچاپ سنگی طبع شده است . (معجم المطبوعات ستون 1228).

طبرسی . [ طَ ب َ ] (اِخ ) مؤلف روضات الجنات آرد (ص 18): ابومنصور احمدبن علی بن ابی طالب الطبرسی ، از مردم طبرستان بفتح طا و با و راء و اسکان سین ، چنانکه حازمی بر آن رفته و عامه نیز همین عقیده را دارند، یا فتح دو حرف نخستین با سکون سین صاحب ترجمه اهل ساری که یکی از شهرستانهای مشهور مازندران است بوده ، چنانکه شاگرد مشهور او: محمدبن علی بن شهرآشوب السروی المازندرانی رحمةاﷲ نیز منسوب به ساری میباشد. و گاه بر غیر قیاس منسوب به طبرستان را طبری گویند، مانند شیخ ابوعلی طبری ، و قاضی ابوالطیب طبری ، و نسبت طبری به طبرستان ، مانند طبرانی است نسبت به طبریه ٔ اردن از بلاد شام و چنانکه در نسبت بطبرستان گویند فلان الطبری ، و الدارهم الطبریة، همچنان گویند:فلان الطبرانی (در نسبت بسوی طبریةاردن از بلاد شام ) و طبرانی مؤلف معجم کبیر نیز از طبریه ٔ شام میباشد،گاهی هم طبریه را در مورد نسبت به قریه ای که نزدیک شهر واسط واقع است استعمال کنند، و در کتاب ریاض از شیخ و استاد خود علامه ٔ مجلسی رحمةاﷲ نقل کرده که او در کتابی چنین دیده که طبرسی معرب تفریشی ، نسبت به تفریش یکی از آبادیهای توابع قم است ، چنانکه دوریستی معرب درشت ، یکی از آبادیهای توابع تهران میباشد. صاحب ریاض بر این سند افزوده است که بعضی از معاصرین نیز با قول آخرین موافقت کرده اند، و هو غریب ٌ. و سوف یأتی فی ترجمة حمزةالدیلمی . و بالجمله این مرد از بزرگان متقدمان اصحاب ما میباشد و از جمله کسانی که ازاو روایت دارند، شاگرد سابق الذکر اوست که در کتاب معالم العلماء نام شریف او را ذکر کرده و گفته است که شیخی احمدبن ابیطالب الطبرسی . او راست : کتاب الکافی فی الفقه ، حَسن ٌ، الاحتجاج و مفاخرالطالبیة، تاریخ الائمة و فضائل الزهراء - انتهی . (روضات الجنات ص 18). صاحب معجم المطبوعات عنوان وی را بدین نحو آورده است : ابومنصور احمدبن علی بن ابیطالب الطبرسی . (الشیخ ...) و یعرف بالشیخ الطبرسی الاول . صاحب روضات الجنات در جلداول نام او را ذکر کرده ، گوید: عالم و فاضل و محدّث ثقة است . وی راست : کتاب الاحتجاج علی اهل اللجاج ، کتابی است نیکو و بسیار سودمند، و سال وفات او را ذکر نکرده است . کتاب مذکور در مذهب طایفه ٔ شیعه و انتصاربر اهل بیت رسول خدا صلوات اﷲ و سلامه علیهم تألیف شده . صاحب روضات گوید: آن کتابی است معتبر و بین طایفه ٔ شیعه شهرتی بسزا دارد و مشتمل است بر آنچه از دلائل نبوت و امامت ، بلکه بسیاری از دلایل اصحاب بزرگوار پیغمبر با گروهی از اشقیاء و مخالفین را نیز که به دست آورده و بر آن آگاهی یافته است بر آن افزوده ، و در اواخر کتاب نیز تدقیقات بسیاری که از ناحیه ٔ مقدسه به بعضی از بزرگان شیعه صادر شده درج کرده است . کتاب مزبور در سالهای 1268 و 1302 در تهران طبع شده . (معجم المطبوعات ج 2 ستون 1228). و صاحب ریحانة الادب آرد: شیخ احمدبن علی بن ابیطالب ، مکنی به ابی منصور. عالم فاضل جلیل فقیه متکلم کامل نسابه و از اهالی ساری مازندران و از ثقات محدثین و اکابر علمای امامیه ٔ اواسط قرن ششم هجری و با ابوالفتوح رازی و فضل بن حسن طبرسی متوفی 548 هَ . ق . معاصر و از اساتید و مشایخ روایت شیخ منتخب الدین متوفی در 585 هَ . ق . و ابن شهرآشوب متوفی 588 هَ . ق . بود. خودش با دو واسطه از شیخ طوسی و با چند واسطه ٔ دیگر از صدوق روایت می نماید و شهید اول در غایةالمراد فتاوی و اقوال او را بسیارنقل میکند و از آثار جلیله ٔ اوست : 1 - الاحتجاح علی اهل اللجاج . 2 - تاج الموالید در انساب ، چنانچه بعضی گفته لکن رجوع به شرح حال فضل بن حسن طبرسی کنند. 3 -تاریخ الائمه (ع ). 4 - فضائل الزهراء. 5 - الکافی در فقه . 6 - مفاخر الطالبیه . و اشهر از همه کتاب اجتماع مذکور اوست که در السنه دائر و به اجتماع طبرسی معروف و به کثرت فوائد موصوف و بارها به طبع رسیده ... وکسانی که تألیف این کتاب احتجاج را به فضل بن حسن طبرسی نسبت داده اند، بخطا رفته اند. (ریحانة الادب ج 3 ص 18). ابن شهرآشوب او را در معالم العلما به این نسبت (طبرسی ) خوانده و گوید: «شیخی احمدبن ابیطالب الطبرسی له الکافی فی الفقه ». رجوع به همین لغت نامه ذیل احمد، روضات الجنات ص 18 و سبک شناسی ج 3 ص 304 شود.

طبرسی . [ طَ ب َ ] (اِخ ) هارون بن حسن بن علی بن محمدبن علی ، مکنی به ابوعلی یا ابومحمد و ملقب به ضیاءالدین . منسوب به طبرستان و از این رو گاهی به طبری و گاهی به طبرسی خوانده میشود. سال وفات او به دست نیامده ، لکن صاحب ریاض العلماء میرزا عبداﷲ افندی نسخه ای خطی از قواعد علامه در دهخوارقان به دست آورده که بخط هارون بوده و تمام آنرا نزد علامه خوانده و علامه با خط خود در پشت کتاب در تاریخ 17 رجب 701 هَ . ق . او را با القاب امام عالم فاضل ستوده است . و پدر او عمادالدین حسن بن علی طبرسی را نیز بسیار ستوده است . (تلخیص از ریحانة الادب ج 3 ص 26).

طبرسی . [ طَ ب َ] (اِخ ) محمدبن فضل . صاحب روضات در ذیل ترجمه ٔ فضل بن حسن طبرسی گوید: در باب محامده از کتاب امل الاَّمل شرح حال مردی ، مکنی به ابی علی طبرسی که محمدبن فضل نام دارد دیده میشود که گوید: وی عالمی پرهیزکار و عابد بود. از او ابن شهرآشوب روایت کند. وی از تلامذه ٔ شیخ طوسی است . و دور نیست که او از اجداد طبرسی فضل بن حسن بن فضل صاحب ترجمه باشد. (روضات الجنات ص 514).

طبرسی . [ طَ رِ ] (اِخ ) فضل بن حسن طبرسی ، مکنی به ابوعلی . طبرس منزلی است میان قاشان و اصفهان و اصل ایشان از آن بقعت بوده است . و ایشان در مشهد سناباد طوس متوطن بوده اندو مرقد او آنجاست ، بقرب مسجد قتلگاه ، و از اقارب نقبای آل زیاره بودند، رحمهم اﷲ. این امام در نحو فرید عصر بود و با تاج القراء کرمانی اختلاف داشته و در علوم دیگر به درجه ٔ افادت رسیده ، و با قصبه انتقال کرد، در سنه ٔ ثلاث و عشرین و خمسمائة، اینجا متوطن گشت ، و مدرسه ٔ دروازه ٔ عراق برسم او بود، و او را اشعار بسیار است که در عهد صبی انشا کرده است . در کتاب وشاح بعضی از آن بیاورده ام . و از آن جمله این ابیات است :
الهی بحق المصطفی و وصیه
وسبطیه و السجاد ذی الثفنات
و باقر علم الانبیاء و جعفر
و موسی نجی ّاﷲ فی الخلوات
و بالطهر مولانا الرضا و محمد
تلاه علی ّ خیرةالخیرات
و بالحسن الهادی و بالقائم الذی
یقوم علی اسم اﷲ بالبرکات
اَنِلنی الهی ما رجوت بحبهم
و بدل خطئیاتی بهم حسنات
وتصانیف بسیار است او را. و غالب بر تصانیف او اختیارات است و اختیار از کتب رتبه ای بلند دارد. فان ّ اختیارالرجل یدل ّ علی عقله . مثلاً از کتاب مقتصد در نحو اختیاری نیکو کرده است بغایت کمال . و از شرح حماسه ٔ مرزوقی اختیاری کرده است بغایت نیکو. و از تفسیر امام زمخشری اختیاری کرده است فی غایةالجودة. و او را تفسیری است مصنف ده مجلد و کتب دیگر، بسیار. وی در علوم حساب و جبر و مقابله مشارالیه بود. توفی بقصبةالسبزوار، لیلةالاضحی العاشر من ذی الحجة سنة ثمان و اربعین و خمسمائة. و تابوت او را بمشهد رضوی علی ساکنه التحیة و السلام نقل کردند. (تاریخ بیهق چ تهران ص 247). در معجم المطبوعات آمده : ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی مشهدی (شیخ ...) معروف به طبرسی بزرگ ، صاحب تفسیر. مؤلف ریاض العلماء گوید: او قدس سره ، و فرزندش رضی الدین ابونصر حسن بن فضل صاحب مکارم الاخلاق ، و نواده ٔ او ابوالفضل علی بن حسن صاحب شکوه الانوار از اکابر علما بوده اند. ابن بابویه در فهرست خود گفته که او را دیده و نزد او دانش فراگرفته ، در مشهد مقدس رضوی وفات یافته است . امیر مصطفی در رجال خود ترجمه ٔ احوالش را آورده و گوید: ثقة فاضل دین ، عین ٌ من اجلاء هذه الطائفة له تصانیف حسنةٌ، انتقل من المشهد الرضوی الی سبزوار، سنة 520 [ هَ . ق . ] و انتقل بها الی دارالخلود سنة 548. و صاحب معجم المطبوعات گوید: او راست جوامعالجامع در تفسیر، و این کتاب مختصری است از دوتألیف دیگر او، مجمعالبیان ، و الکافی الشافی که هردو در تفسیر است و این مختصر در ایران بسال 1321 بطبع رسیده است . دیگر از تألیفات وی تفسیر مجمعالبیان است . آغاز آن : الحمدللّه الذی ارتفعت من مطارح الفکر جلاله . تألیف این تفسیر در سال 534 هَ . ق . پایان یافته است . این تفسیر در دو جلد در ایران بطبع رسیده . (معجم المطبوعات ستون 1227). رجوع به الاعلام زرکلی ج 2 ص 722 و 445 شود. تفسیر مجمعالبیان اخیراً در شهر صیدا بطبع رسیده است . در روضات ص 512 لقب وی امین الاسلام و در ریحانة الادب ج 3 ص 18 امین الدین یا امین الاسلام آمده است . صاحب روضات الجنات ولادت او را در عشر 470 هَ . ق . نوشته و وفات وی را بسال 548 هَ . ق . یادکرده است . رجوع به روضات صص 512 - 514 و ریحانة الادب ج 3 صص 19 - 21 شود. در تاریخ بیهق در ترجمه ٔ وی گوید (ص 242): طبرس منزلی است میان قاشان و اصفهان و اصل ایشان از آن بقعت بوده [ است ].

فرهنگ عمید

۱. از مردم تفرش.
۲. ساخته شده در تفرش.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] طبرسی (ابهام زدایی). طبرسی ممکن است اسم برای اشخاص ذیل باشد: • احمد بن علی طبرسی، از علمای قرن ششم هجری و معاصر امین الاسلام طبرسی• امین الاسلام طبرسی، علامه بزرگوار شیعه و صاحب تفسیر کبیر «مجمع البیان»• حسن بن فضل طبرسی، ملقب به رضی الدین، فقیه، از بزرگان علمای امامیه، محدّث ثقه در قرن ششم و مؤلف کتاب مکارم الاخلاق• علی بن حسن طبرسی، حسن بن فضل طبرسی مؤلّف کتاب مکارم الاخلاق و نوه امین اسلام فضل بن حسن طبرسی
...

wikifeqh: طبرسی_(ابهام_زدایی)

[ویکی شیعه] طبرسی (ابهام زدایی). طبرسی، ممکن است به یکی از این موارد اشاره داشته باشد:

wikishia: طبرسی_(ابهام زدایی)

کلمات دیگر: