تاکید لفظی

تکرار لفظ اول را تاکید لفظی خوانند .

تأکید لفظی. [ ت َءْ دِ ل َ ] ( ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) تکرار لفظ اول را تأکید لفظی خوانند. ( از تعریفات جرجانی ). صاحب کشاف اصطلاحات الفنون بنقل از اتقان آرد: تأکید لفظی یا تأکید صریح عبارت از تکرار لفظ اول یا لفظ مکرر است. و تکرار ممکن است به لفظ حقیقی باشدمانند: «قواریر، قواریر من فضه » و «فمهل الکافرین امهلهم » و «هیهات هیهات لما توعدون » و «ففی الجنة خالدین فیها » و «فان مع العسر یسرا، ان مع العسر یسرا ». یا حکمی مانند: «ضربت انت » که تکرار ضمیر جایز نیست متصل باشد یا ممکن است بوسیله مرادف لفظ باشد:«ضیقاً حرجا». و رضی گوید تأکید لفظی بر دو گونه است : 1 - اعاده لفظ اول مانند: «جائنی زیدٌ زیدٌ». 2- تقویت کردن لفظ اول به هم وزن آن بشرطی که در حرف اخیر متفق باشند و آن را اتباع خوانند و بر سه گونه است زیرا یا لفظ ثانی معنی آشکاری دارد مانند: «هنیئاً مریئا» یا آنکه اصلاً دارای معنی نیست بلکه برای آرایش لفظی سخن و تقویت آن از حیث معنی ، بلفظ اول پیوسته میشود، هرچند بتنهایی دارای معنی نیست. مانند: «حسن بسن »، «شیطان لیطان ». یا لفظ ثانی دارای معنی متکلف ناآشکار است مانند: «خبیث نبیث » مشتق از نبث الشرای استخرجه » - انتهی. بنابراین اتباع چنانکه پوشیده نیست داخل در تأکید لفظی حکمی است. و نیز باید دانست : مؤکد یا مستقل است چنانکه ابتدای بدان و وقف برآن روا است یا غیرمستقل است. و غیرمستقل اگر یک حرفی باشد و از کلماتی شمرده شود که اتصال بکلمه دیگر واجب است میتوان آنرا با کلمه ای که بدان میپیوندد تکرار کرد مانند «بک بک » و «ضربت ضربت ». و اگر یک حرفی نباشد و از کلماتی شمرده نشود که باید بکلمه دیگر بپیوندد تکرار آن روا است مانند: «ان ان زیدا قائم ». ( از کشاف اصطلاحات الفنون چ احمد جودت ج 1 ص 70 ). در زبان فارسی نیز تأکید لفظی در عبارتها بکار رود چنانکه برحسب اقتضای سخن اجزای سخن مانند مسندالیه ، مسند،قید، اصوات ، ادات استفهام و مانند اینها را گاه دو بار و گاه سه بار تکرار کنند. مثال از تکرار مسند:
چه تازی خر به پیش تازی اسبان
گرفتاری بجهل اندر گرفتار.گر بترسی ز ناصواب جواب
وقت گفتن صبور باش صبور.این جهان خواب است خواب ای پور باب
شاد چون باشی بدین آشفته خواب.گفت من گفتم که عهد این خسان