یادگار زریران یا ایاتکار زریران، رساله حماسی و مذهبی کوتاهی است در اصل به زبان پارتی و ظاهراً نثر توأم با شعر بوده است چون در خلال آن، واژگان، ترکیبات و ساختارهای پارتی را می توان دید؛ اما به صورت کنونیِ آن به خط و زبان پهلوی است. این متن که در سال ۵۰۰ میلادی یا کمی دیرتر نوشته شده است، قدیمی ترین داستان پهلوانی است که به زبان های ایرانی برای ما باقی مانده است. متن دارای ۱۱۴ بند متن اصلی و ۷ بند پایان نوشت است که صفحات ۱ تا ۱۷ مجموعه متون پهلوی را به خود اختصاص داده است. این متن در بعضی از دستنویس ها «شاهنامه گشتاسپ» نیز نامیده شده است.
بویس، مری، ۱۳۸۹: مقاله "نوشته ها و ادب پارتی" در "تاریخ ایران کمبریج، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان (جلد سوم، قسمت دوم)"، ترجمه حسن انوشه، تهران، انتشارات امیرکبیر
بهار، محمدتقی، ۱۳۷۹: ترجمه چند متن پهلوی، به کوشش محمد کلبن، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
تفضلی، احمد، ۱۳۷۶: تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، انتشارات سخن
صفا، ذبیح الله، ۱۳۳۳: حماسه سرایی در ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر
عریان، سعید، ۱۳۹۱: متن های پهلوی، تهران، انتشارات علمی
غیبی، بیژن، ۱۳۹۰: مقاله "یادگار زریران" در "فردوسی و شاهنامه سرایی"، تهران، انتشارات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی
نولدکه، تئودور، ۱۳۵۷: حماسه ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی، تهران، انتشارات سپهر
همنشین بهار: یادگار زریران YADEGAR E ZARIRAN
اگه چه یادگار زریران اثری از ادبیات دوره ساسانی است، اما اصل آن به زمان اشکانی می رسد. به دو دلیل: یکی اینکه بر خلاف سایر متون پهلوی که در آن ها معمولاً به اوضاع زمان ساسانی و اوایل دوره اسلامی اشاره شده و از شخصیت های آن زمان نام رفته است، متن در این مورد سکوت کرده است. دلیل دیگر وجود تعداد زیادی از کلمات پارتی در آن است.
نکته دیگر وجود نام رستم در این متن پارتی است. در واقع این قدیمی ترین متنی هست که نام پهلوان بزرگ روایت ملی ایران را در خود حفظ کرده است. این از یک طرف قدمت افسانه رستم را تا زمان اشکانی بالا می برد و از طرف دیگر مدرکی است در تأیید این نظر که نه تنها روایات حماسی مربوط به رستم و خاندان او از روایات ملی زمان اشکانی است، بلکه شخصیت های تاریخی و افسانه ای زمان اشکانی در شاهنامه حفظ شده اند، اما به بخش کیانیان از این کتاب منتقل شده اند.
به نظر می رسد که یادگار زریران در اصل اثری نمایشی بوده است که به وسیله گوسان ها به اجرا درمی آمده است.
بویس، مری، ۱۳۸۹: مقاله "نوشته ها و ادب پارتی" در "تاریخ ایران کمبریج، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان (جلد سوم، قسمت دوم)"، ترجمه حسن انوشه، تهران، انتشارات امیرکبیر
بهار، محمدتقی، ۱۳۷۹: ترجمه چند متن پهلوی، به کوشش محمد کلبن، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
تفضلی، احمد، ۱۳۷۶: تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، انتشارات سخن
صفا، ذبیح الله، ۱۳۳۳: حماسه سرایی در ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر
عریان، سعید، ۱۳۹۱: متن های پهلوی، تهران، انتشارات علمی
غیبی، بیژن، ۱۳۹۰: مقاله "یادگار زریران" در "فردوسی و شاهنامه سرایی"، تهران، انتشارات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی
نولدکه، تئودور، ۱۳۵۷: حماسه ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی، تهران، انتشارات سپهر
همنشین بهار: یادگار زریران YADEGAR E ZARIRAN
اگه چه یادگار زریران اثری از ادبیات دوره ساسانی است، اما اصل آن به زمان اشکانی می رسد. به دو دلیل: یکی اینکه بر خلاف سایر متون پهلوی که در آن ها معمولاً به اوضاع زمان ساسانی و اوایل دوره اسلامی اشاره شده و از شخصیت های آن زمان نام رفته است، متن در این مورد سکوت کرده است. دلیل دیگر وجود تعداد زیادی از کلمات پارتی در آن است.
نکته دیگر وجود نام رستم در این متن پارتی است. در واقع این قدیمی ترین متنی هست که نام پهلوان بزرگ روایت ملی ایران را در خود حفظ کرده است. این از یک طرف قدمت افسانه رستم را تا زمان اشکانی بالا می برد و از طرف دیگر مدرکی است در تأیید این نظر که نه تنها روایات حماسی مربوط به رستم و خاندان او از روایات ملی زمان اشکانی است، بلکه شخصیت های تاریخی و افسانه ای زمان اشکانی در شاهنامه حفظ شده اند، اما به بخش کیانیان از این کتاب منتقل شده اند.
به نظر می رسد که یادگار زریران در اصل اثری نمایشی بوده است که به وسیله گوسان ها به اجرا درمی آمده است.
wiki: یادگار زریران