دفاع غیرنظامی

دفاع غیرنظامی مجموعه ای از چاره بینی های عمومی-دولتی دفاعی و محافظتی است که به منظور حمایت از اهالی، امور اقتصادی و قلمروی یک کشور وضع می شود تا هنگام سرزدن عملیات های جنگی اجرایی شوند. ویژگی مهم این سازمان ها و مجموعه ها این است که اعضایشان همه از میان شهروندان غیرنظامی هستند.
از پیش و در زمان صلح و آسایش، با نقشه گرفتن و گذرانیدن چاره بینی های دفاع غیرنظامی همراه با آماده ساختن اهالی و قلمروی کشور بهر حمایت و دفاع، هنگام سرزدن عملیات های جنگی و استوار نگاه داشتن فعالیت های اقتصادی در زمان جنگ؛
تأسیس و در حال آمادگی دائمی نگاه داشتن مقام های اداره، نیروها و ابزارها و لازمه های دفاع غیرنظامی، سامانهٔ اداره، علاقه مندسازی و آگاه سازی، برای اجرای وظیفه ها در زمان جنگ؛
تشکیل، آماده ساختن و در حال آمادگی دائمی نگاه داشتن قسمت های جنگی و به جز آن، زودعملی دسته های دفاع غیرنظامی، ساختارهای نجاتدهی و نیروهای غیرجنگی دفاع غیرنظامی برای اجرای وظیفه ها همراه با حفظ اهالی، فعالیت های اقتصادی و مرزهای کشور در زمان جنگ؛
تشکیل اندوخته های احتیاطی جابه جایی اموال مخصوص دفاع غیرنظامی؛
تشکیل ذخیره های احتیاطی آذوقه و دارو؛
تشکیل هواپیمای حیاتی رهبری کننده و فرماندهی - سرداران مقامات اداره و نیروهای دفاع غیرنظامی، جهت اجرای وظیفه هایشان در زمان جنگ؛
آموزش دفاع غیرنظامی به مردم؛
انجام نظارت دولتی با رعایت نمودن اصول فنی-مهندسی دفاع غیرنظامی، هنگام تهیهٔ لایه های ساختمانی، بناهای ساخته شده، استقامتی و به کار بردن آنها؛
تشکیل شبکه های دیده بانی و نظارت آزمایشگاهی دفاع غیرنظامی؛
به سرعت آگاهانیدن اهالی از تهدید سرزدن و آغاز عملیات های جنگی، خطر هوایی، رادیواکتیو، شیمیایی، زیست جنگ افزاری (جنگ افزارهای میکروبی و باکتریایی) و خطرهای دیگر؛
جای گردانی (جابه جا نمودن) و تخلیهٔ اهالی از شهرهای دارای گروه دفاع غیرنظامی و دیگر محل های مسکونی به ویژه دارای جمعیت زیاد، از منطقه های تحت تهدید قرارداشته و ناحیه های نزدیک مرز به محل های بی خطر؛
پناه دادن اهالی در مناطق محافظتی و تأمین لوازم حفظ فردی و دارویی برای آنها؛
گذرانیدن چاره بینی هایی برای پنهان کردن روشنایی در محل های غیرنظامی نشین و مناطق اقتصادی؛
انجام دادن کارهای نجاتدهی و تأخیرناپذیر؛
برآوردن نیازهای اولیهٔ مردمی که در نتیجهٔ عملیات های جنگی زیان دیده اند، از جمله خدمت رسانی پزشکی، فراهم آوردن جای زیست و دیدن چاره های ضروری دیگر؛
مبارزه با آتش سوزی هایی که در نتیجهٔ عملیات های جنگی به وقوع می پیوندند؛
معین نمودن و نشان دادن محلهایی که دچار آلودگی های رادیواکتیوی، شیمیایی، جنگ افزارهای زیستی... گشته اند؛
برقرار کردن و نگاه داشتن ترتیبات در محلهایی که در نتیجهٔ عملیات های جنگی زیان دیده اند؛
تأمین فعالیت خدمات دفاع غیرنظامی در زمانی جنگ؛
دفن نمودن جسدها هنگام جنگ؛
تهیه و عملی نمودن چاره ها برای نگاه داشتن مناطقی که برای فعالیت استوار اقتصادی و زندگانی مردمی، در وضعیت جنگی ضروریند؛
تأمین آمادگی دائمی نیروها و واسطه های دفاع غیرنظامی.
وظیفه های اساسی دفاع غیرنظامی یک کشور عبارتند از:

دفاع غیرنظامی (civil defense)
(یا: حفاظت غیرنظامی) فعالیت های سازمان یافتۀ افراد غیرنظامی یک کشور، به منظور کاهش اثرات حملات دشمن. این اصطلاح در سال های اخیر دامنۀ بیشتری یافته و شامل شیوه های نجات برای مقابله با آثار و نتایج بلایای طبیعی چون زمین لرزه و آتشفشان هم شده است. اگرچه اندیشۀ غیرنظامی از قدمت و اهمیّت فراوانی برخوردار است (برای نمونه، دژهای قرون وسطایی غالباً برای پناه دادن به مردمان اطراف دژ در هنگام حملات دشمن ساخته می شدند) ولی در دورۀ نو تا زمان جنگ جهانی دوم، که بمباران شهرها به تاکتیکی جنگی تبدیل شد، به آن چندان توجه نمی شد. در بسیاری از کشورهای درگیر جنگ به شهروندان روش های دفاع غیرنظامی، ازجمله مبارزه با آتش سوزی، کمک های اولیه، و نجات دادن قربانیان بمباران از زیرآوار ساختمان ها، آموزش داده شده است. ساکنان شهرهای اروپایی آموخته بودند که با به صدا درآمدن آژیر حملۀ هوایی در مناطق حفاظت شده و معیّن، به ویژه زیرزمین ها و متروها، پناه بگیرند. بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی نگاه ها را متوجه دفاع غیرنظامی در برابر حملات هسته ای و احداث پناهگاه های عمومی و تنظیم برنامه های تخلیۀ شهرهای بزرگ کرد.