واریاسیون (به فرانسوی: variation) در موسیقی، شیوهٔ پایه ای است که برمبنای تغییرات ملودی، هارمونی و کنترپوانی بنا شده است. ساده ترین شکل واریاسیون، مجموعه واریاسیون است. در این فرم آهنگسازی، دو یا چند قطعه را برمبنای زمینهٔ موسیقایی (تم) واحدی تصنیف می کنند که هر کدام از آن ها دارای بیان متفاوتی با دیگری است.
واریاسیون های گلدبرگ
واریاسیون های چیستان
واریاسیون های دیابلی
واریاسیون های سمفونیک (فرانک)
واریاسیون نمونهٔ خوبی است از موسیقی که با آن می توان معلوم داشت که شنونده به چه نوع تکرارهایی راغب است و چه نوع تکرارها را نمی پسندد. نباید تصور کرد که هر شنوندهٔ عادی، اول باری که یک قطعهٔ موسیقی به فُرم واریاسیون می شنود، آن را کاملاً درک می کند و می تواند در آن هر تغییری را از تغییرات دیگر متمایز سازد، ولی در هر حال دانستن طرح کلی یک قطعهٔ واریاسیون برای هر شنونده کمال ضرورت را دارد، چه بتواند تغییرات را از هم متمایز کند و چه نتواند. با داشتن مختصر اطلاعی، تشخیص دادن طرح کلی یک قطعهٔ واریاسیون، چه از آثار استادان قدیم و چه جدید، چندان مشکل نیست.
این نکته را باید متذکر شد که کلمهٔ واریاسیون در موسیقی دو توجیه مختلف دارد و نباید آن دو را با هم اشتباه کرد.توجیه اول واریاسیون یعنی تغییر تِم و آن در واقع رمز یا تمهیدی است که کاملاً به طور تصادفی صورت می گیرد. یعنی هر یک از عناصر چهارگانهٔ موسیقی که عبارت است از ریتم، ملودی، هارمونی و تیمبر ممکن است مشمول این تغییر واقع گردد. این تغییر در فُرم قطعه نیز ممکن است اتفاق بیفتد و تفاوت نمی کند که آن قطعه به صورت سونات یا فوگ یا به فرم دیگر باشد. این تمهیدی است که مصنفان موسیقی از آن زیاد استفاده می کنند و اغلب از روی قوهٔ غریزه آن را به کار می برند.نوع دوم واریاسیون به فُرم مخصوصی در موسیقی اطلاق می شود که تمام قطعاتی را که تحت این عنوان نوشته شده است شامل می گردد و در این قطعات واریاسیون فُرم اصلی را تشکیل می دهد.
اصل و قاعدهٔ تغییردادن در موسیقی بسیار قدیمی است. به کاربردن این تمهیدات در موسیقی به اندازه ای طبیعی و بجاست که نمی توان نمونه ای از آثار موسیقی را یافت که این تمهیدات در آن لحاظ نشده باشد. در زمان پالسترینا و حتی قبل از او، که موسیقی آوازی در اوج ترقی خود بود، این اصل تغییردادن لحن از اصول عمدهٔ موسیقی به شمار می رفت. مثلاً یک مس در سدهٔ شانزدهم اغلب روی یک ملودی بنا می شد و این ملودی در قسمت های مختلفِ مس به فرم های گوناگون درمی آمد. اصل واریاسیون یا تغییر، ابتدا در ملودی به کار می رفت، ولی مصنفان انگلیسی در قرن شانزدهم این تمهید را در قسمت هارمونی آثاری که برای ساز می نوشتند، به تقریب به همین صورتی که امروزه معمول است به کار می بردند. مصنفان انگلیسی در به کاربردن این تمهید به قدری زیاده روی کردند که آثار ایشان به تدریج خسته کننده و ملال آور شد و نتوانست به صورت یک فرم به خصوصی معرفی شود؛ یعنی شیوهٔ معینی بیش نبود و ارزش هنری نیافته.
واریاسیون های گلدبرگ
واریاسیون های چیستان
واریاسیون های دیابلی
واریاسیون های سمفونیک (فرانک)
واریاسیون نمونهٔ خوبی است از موسیقی که با آن می توان معلوم داشت که شنونده به چه نوع تکرارهایی راغب است و چه نوع تکرارها را نمی پسندد. نباید تصور کرد که هر شنوندهٔ عادی، اول باری که یک قطعهٔ موسیقی به فُرم واریاسیون می شنود، آن را کاملاً درک می کند و می تواند در آن هر تغییری را از تغییرات دیگر متمایز سازد، ولی در هر حال دانستن طرح کلی یک قطعهٔ واریاسیون برای هر شنونده کمال ضرورت را دارد، چه بتواند تغییرات را از هم متمایز کند و چه نتواند. با داشتن مختصر اطلاعی، تشخیص دادن طرح کلی یک قطعهٔ واریاسیون، چه از آثار استادان قدیم و چه جدید، چندان مشکل نیست.
این نکته را باید متذکر شد که کلمهٔ واریاسیون در موسیقی دو توجیه مختلف دارد و نباید آن دو را با هم اشتباه کرد.توجیه اول واریاسیون یعنی تغییر تِم و آن در واقع رمز یا تمهیدی است که کاملاً به طور تصادفی صورت می گیرد. یعنی هر یک از عناصر چهارگانهٔ موسیقی که عبارت است از ریتم، ملودی، هارمونی و تیمبر ممکن است مشمول این تغییر واقع گردد. این تغییر در فُرم قطعه نیز ممکن است اتفاق بیفتد و تفاوت نمی کند که آن قطعه به صورت سونات یا فوگ یا به فرم دیگر باشد. این تمهیدی است که مصنفان موسیقی از آن زیاد استفاده می کنند و اغلب از روی قوهٔ غریزه آن را به کار می برند.نوع دوم واریاسیون به فُرم مخصوصی در موسیقی اطلاق می شود که تمام قطعاتی را که تحت این عنوان نوشته شده است شامل می گردد و در این قطعات واریاسیون فُرم اصلی را تشکیل می دهد.
اصل و قاعدهٔ تغییردادن در موسیقی بسیار قدیمی است. به کاربردن این تمهیدات در موسیقی به اندازه ای طبیعی و بجاست که نمی توان نمونه ای از آثار موسیقی را یافت که این تمهیدات در آن لحاظ نشده باشد. در زمان پالسترینا و حتی قبل از او، که موسیقی آوازی در اوج ترقی خود بود، این اصل تغییردادن لحن از اصول عمدهٔ موسیقی به شمار می رفت. مثلاً یک مس در سدهٔ شانزدهم اغلب روی یک ملودی بنا می شد و این ملودی در قسمت های مختلفِ مس به فرم های گوناگون درمی آمد. اصل واریاسیون یا تغییر، ابتدا در ملودی به کار می رفت، ولی مصنفان انگلیسی در قرن شانزدهم این تمهید را در قسمت هارمونی آثاری که برای ساز می نوشتند، به تقریب به همین صورتی که امروزه معمول است به کار می بردند. مصنفان انگلیسی در به کاربردن این تمهید به قدری زیاده روی کردند که آثار ایشان به تدریج خسته کننده و ملال آور شد و نتوانست به صورت یک فرم به خصوصی معرفی شود؛ یعنی شیوهٔ معینی بیش نبود و ارزش هنری نیافته.
wiki: واریاسیون
واریاسیون (موسیقی). واریاسیون در موسیقی، شیوهٔ پایه ای است که برمبنای تغییرات ملودی، هارمونی و کنترپوانی بنا شده است. ساده ترین شکل واریاسیون، مجموعه واریاسیون است. در این فرم آهنگ سازی، دو یا چند قطعه را برمبنای زمینهٔ موسیقی واحدی تصنیف می کنند که هر کدام دارای بیان متفاوتی با دیگری هستند.
wiki: واریاسیون (موسیقی)