مترادف صبحدم : بامداد، پگاه، سحر، صبح
متضاد صبحدم : شامگاه، شامگهان
برابر پارسی : سپیده دم، بامداد
صبحدم
مترادف صبحدم : بامداد، پگاه، سحر، صبح
متضاد صبحدم : شامگاه، شامگهان
برابر پارسی : سپیده دم، بامداد
فارسی به انگلیسی
(early) morning, early in the morning
فارسی به عربی
صباح
مترادف و متضاد
بامداد، پگاه، سحر، صبح ≠ شامگاه، شامگهان
سحرگاه، صبحدم
فرهنگ فارسی
هنگام صبح، سپیده دم، بامداد
( اسم ) هنگام صبح سپیده دم بامدادان .
( اسم ) هنگام صبح سپیده دم بامدادان .
فرهنگ معین
( ~ . دَ ) [ ع - فا. ] (اِمر. ق مر. ) هنگام صبح ، سپیده دم .
لغت نامه دهخدا
صبحدم . [ ص ُ دَ ] (اِ مرکب ، ق مرکب )هنگام صبح . سپیده دم . بامداد. بامدادان :
بگفتا که امشب بلشکر رسد
و یا صبحدم بیگمان دررسد.
آسمان نبوت ار مه را
چون گریبان صبحدم بشکافت .
چون صبحدم از ریحان گلزار پدید آمد
ریحانی گلگون را بازار پدید آمد.
آخر چه معنی آرم از آن آفتاب روی
کو بوی خود بصبحدم از من دریغ داشت .
بادت جلال و مرتبه چندانکه آسمان
هر صبحدم برآورد از خاور آینه .
صبحدم آب خضر نوش از لب جام گوهری
کز ظلمات بحر جست آینه ٔ سکندری .
وآنجا که نور عارض او پرده برگرفت
تردامنی بود که دم از صبحدم زند.
همه روزه خورشید چون صبحدم
به امید یک جنس جان میدهد.
من بودم و او و صفت حال من و او
صاحب خبران صبحدم و باد صبا بود.
جام چو دور آسمان درده و بر زمین فشان
جرعه چنانکه می چکد خون ز قبای صبحدم .
در طبق آفتاب چون مه نو دید
صبحدم از اختران نثار زر آورد.
شامگه زاین سر نه عاشق کآستان بوسی شدم
صبحدم زآن سر نه خاقانی که خاقان آمدم .
زهره ٔ اعدا شکافت چون جگر صبحدم
تا جگر آب را سده ببست از تراب .
یوسف رسته ز دلو مانده چو یونس بحوت
صبحدم از هیبتش حوت بیفکند ناب .
صبحدم رانده ز منزل تشنگان ناشتا
چاشتگه هم مقصد و هم چشمه هم خوان دیده اند.
صبح حشر است مزن نقب چنین
کآفت نقب زن از صبحدم است .
خواجه چون خوان صبحدم فکنَد
زودپیش از صباح بفرستد.
مرا صبح دم شاهد جان نماید
دم عاشق و بوی پاکان نماید.
هر صبحدم که برچِنَد آن مهره ها فلک
بر رقعه کعبتین همه یکتا برافکند.
در آرزوی روی تو هر صبحدم چو من
رخسارزرد خیزد از بستر آفتاب .
بی تو چو شمعم که زنده دارم شب را
چون نفس صبحدم دمید بمیرم .
نوبر صبح یکدم است اینْت شگرف اگر دهی
داد دمی که میدهد صبحدمت بنوبری .
دوستگانی کآن بمهر خاص سلطان آورند
گر همه زهر است آسان درکشم هر صبحدم .
خورشیدی و برنیائی از کوه
هر صبحدم از صبات جویم .
مرغ شد اندر هوا رقص کنان صبحدم
بلبله را مرغ وار وقت سماع است هم .
نقب زدم بر لبت روی تو رسوام کرد
کآفت نقّاب هست صبحدم و ماهتاب .
صبحدم آب حیات خوردم از آن چاه سیم
عقل بر آن چاه و آب صرف کنان جاه و آب .
همه سگ جان و چو سگ ناله کنانندبصبح
صبحدم ناله ٔ سگ بین که چه پیدا شنوند.
ریاحین صف زده در باغ و بستان
نسیم صبحدم در هر گلستان .
صبحدمی با دوسه اهل درون
رفت فریدون بتماشا برون .
من از شفقت پسند مادرانه
بدور صبحدم کردم روانه .
در صبحدمی شدی شتابان
سرپای برهنه در بیابان .
برآسود تا صبحدم بردمید
سپیدی شد اندر سیاهی پدید.
چون صبحدم آفتاب روشن
زد خیمه براین کبودگلشن .
در صبحدمی بدین سپیدی
دادیم ز روی ناامیدی .
چونکه نور صبحدم سر برزند
کرکس زرین گردون پر زند.
ملک صالح از پادشاهان شام
برون آمدی صبحدم با غلام .
مارا که ره دهد بسراپرده ٔ وصال
ای باد صبحدم خبری بر بساحتش .
سعدی گلت شکفت همانا که صبحدم
فریاد بلبلان سحرخیز میکنی .
می صبوح و شکرخواب صبحدم تا چند؟
بعذر نیمه شبی کوش و گریه ٔ سحری .
نقش خیال روی تو تا وقت صبحدم
بر کارگاه دیده ٔ بی خواب می زدم .
احوال شیخ و قاضی و شرب الیهودشان
کردم سؤال صبحدم از پیر می فروش .
صبحدم مرغ سحر با گل نوخاسته گفت
ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت .
ز چنگ زهره شنیدم که صبحدم میگفت
غلام حافظ خوش لهجه ٔ خوش آوازم .
صبحدم از عرش می آمد خروشی عقل گفت
قدسیان گوئی که شعر حافظ از بر میکنند.
رفتم بباغ صبحدمی تا چنم گلی
آمد بگوش ناگهم آواز بلبلی .
دو دست ادب بر هم نهاده و تا صبحدم می ایستاد. (انیس الطالبین ).
بگفتا که امشب بلشکر رسد
و یا صبحدم بیگمان دررسد.
فردوسی .
آسمان نبوت ار مه را
چون گریبان صبحدم بشکافت .
خاقانی .
چون صبحدم از ریحان گلزار پدید آمد
ریحانی گلگون را بازار پدید آمد.
خاقانی .
آخر چه معنی آرم از آن آفتاب روی
کو بوی خود بصبحدم از من دریغ داشت .
خاقانی .
بادت جلال و مرتبه چندانکه آسمان
هر صبحدم برآورد از خاور آینه .
خاقانی .
صبحدم آب خضر نوش از لب جام گوهری
کز ظلمات بحر جست آینه ٔ سکندری .
خاقانی .
وآنجا که نور عارض او پرده برگرفت
تردامنی بود که دم از صبحدم زند.
خاقانی .
همه روزه خورشید چون صبحدم
به امید یک جنس جان میدهد.
خاقانی .
من بودم و او و صفت حال من و او
صاحب خبران صبحدم و باد صبا بود.
خاقانی .
جام چو دور آسمان درده و بر زمین فشان
جرعه چنانکه می چکد خون ز قبای صبحدم .
خاقانی .
در طبق آفتاب چون مه نو دید
صبحدم از اختران نثار زر آورد.
خاقانی .
شامگه زاین سر نه عاشق کآستان بوسی شدم
صبحدم زآن سر نه خاقانی که خاقان آمدم .
خاقانی .
زهره ٔ اعدا شکافت چون جگر صبحدم
تا جگر آب را سده ببست از تراب .
خاقانی .
یوسف رسته ز دلو مانده چو یونس بحوت
صبحدم از هیبتش حوت بیفکند ناب .
خاقانی .
صبحدم رانده ز منزل تشنگان ناشتا
چاشتگه هم مقصد و هم چشمه هم خوان دیده اند.
خاقانی .
صبح حشر است مزن نقب چنین
کآفت نقب زن از صبحدم است .
خاقانی .
خواجه چون خوان صبحدم فکنَد
زودپیش از صباح بفرستد.
خاقانی .
مرا صبح دم شاهد جان نماید
دم عاشق و بوی پاکان نماید.
خاقانی .
هر صبحدم که برچِنَد آن مهره ها فلک
بر رقعه کعبتین همه یکتا برافکند.
خاقانی .
در آرزوی روی تو هر صبحدم چو من
رخسارزرد خیزد از بستر آفتاب .
خاقانی .
بی تو چو شمعم که زنده دارم شب را
چون نفس صبحدم دمید بمیرم .
خاقانی .
نوبر صبح یکدم است اینْت شگرف اگر دهی
داد دمی که میدهد صبحدمت بنوبری .
خاقانی .
دوستگانی کآن بمهر خاص سلطان آورند
گر همه زهر است آسان درکشم هر صبحدم .
خاقانی .
خورشیدی و برنیائی از کوه
هر صبحدم از صبات جویم .
خاقانی .
مرغ شد اندر هوا رقص کنان صبحدم
بلبله را مرغ وار وقت سماع است هم .
خاقانی .
نقب زدم بر لبت روی تو رسوام کرد
کآفت نقّاب هست صبحدم و ماهتاب .
خاقانی .
صبحدم آب حیات خوردم از آن چاه سیم
عقل بر آن چاه و آب صرف کنان جاه و آب .
خاقانی .
همه سگ جان و چو سگ ناله کنانندبصبح
صبحدم ناله ٔ سگ بین که چه پیدا شنوند.
خاقانی .
ریاحین صف زده در باغ و بستان
نسیم صبحدم در هر گلستان .
نظامی .
صبحدمی با دوسه اهل درون
رفت فریدون بتماشا برون .
نظامی .
من از شفقت پسند مادرانه
بدور صبحدم کردم روانه .
نظامی .
در صبحدمی شدی شتابان
سرپای برهنه در بیابان .
نظامی .
برآسود تا صبحدم بردمید
سپیدی شد اندر سیاهی پدید.
نظامی .
چون صبحدم آفتاب روشن
زد خیمه براین کبودگلشن .
نظامی .
در صبحدمی بدین سپیدی
دادیم ز روی ناامیدی .
نظامی .
چونکه نور صبحدم سر برزند
کرکس زرین گردون پر زند.
مولوی .
ملک صالح از پادشاهان شام
برون آمدی صبحدم با غلام .
(بوستان ).
مارا که ره دهد بسراپرده ٔ وصال
ای باد صبحدم خبری بر بساحتش .
سعدی .
سعدی گلت شکفت همانا که صبحدم
فریاد بلبلان سحرخیز میکنی .
سعدی .
می صبوح و شکرخواب صبحدم تا چند؟
بعذر نیمه شبی کوش و گریه ٔ سحری .
حافظ.
نقش خیال روی تو تا وقت صبحدم
بر کارگاه دیده ٔ بی خواب می زدم .
حافظ.
احوال شیخ و قاضی و شرب الیهودشان
کردم سؤال صبحدم از پیر می فروش .
حافظ.
صبحدم مرغ سحر با گل نوخاسته گفت
ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت .
حافظ.
ز چنگ زهره شنیدم که صبحدم میگفت
غلام حافظ خوش لهجه ٔ خوش آوازم .
حافظ.
صبحدم از عرش می آمد خروشی عقل گفت
قدسیان گوئی که شعر حافظ از بر میکنند.
حافظ.
رفتم بباغ صبحدمی تا چنم گلی
آمد بگوش ناگهم آواز بلبلی .
حافظ.
دو دست ادب بر هم نهاده و تا صبحدم می ایستاد. (انیس الطالبین ).
صبحدم. [ ص ُ دَ ] ( اِ مرکب ، ق مرکب )هنگام صبح. سپیده دم. بامداد. بامدادان :
بگفتا که امشب بلشکر رسد
و یا صبحدم بیگمان دررسد.
چون گریبان صبحدم بشکافت.
ریحانی گلگون را بازار پدید آمد.
کو بوی خود بصبحدم از من دریغ داشت.
هر صبحدم برآورد از خاور آینه.
کز ظلمات بحر جست آینه سکندری.
تردامنی بود که دم از صبحدم زند.
به امید یک جنس جان میدهد.
صاحب خبران صبحدم و باد صبا بود.
جرعه چنانکه می چکد خون ز قبای صبحدم.
صبحدم از اختران نثار زر آورد.
صبحدم زآن سر نه خاقانی که خاقان آمدم.
تا جگر آب را سده ببست از تراب.
صبحدم از هیبتش حوت بیفکند ناب.
چاشتگه هم مقصد و هم چشمه هم خوان دیده اند.
کآفت نقب زن از صبحدم است.
زودپیش از صباح بفرستد.
دم عاشق و بوی پاکان نماید.
بر رقعه کعبتین همه یکتا برافکند.
رخسارزرد خیزد از بستر آفتاب.
چون نفس صبحدم دمید بمیرم.
بگفتا که امشب بلشکر رسد
و یا صبحدم بیگمان دررسد.
فردوسی.
آسمان نبوت ار مه راچون گریبان صبحدم بشکافت.
خاقانی.
چون صبحدم از ریحان گلزار پدید آمدریحانی گلگون را بازار پدید آمد.
خاقانی.
آخر چه معنی آرم از آن آفتاب روی کو بوی خود بصبحدم از من دریغ داشت.
خاقانی.
بادت جلال و مرتبه چندانکه آسمان هر صبحدم برآورد از خاور آینه.
خاقانی.
صبحدم آب خضر نوش از لب جام گوهری کز ظلمات بحر جست آینه سکندری.
خاقانی.
وآنجا که نور عارض او پرده برگرفت تردامنی بود که دم از صبحدم زند.
خاقانی.
همه روزه خورشید چون صبحدم به امید یک جنس جان میدهد.
خاقانی.
من بودم و او و صفت حال من و اوصاحب خبران صبحدم و باد صبا بود.
خاقانی.
جام چو دور آسمان درده و بر زمین فشان جرعه چنانکه می چکد خون ز قبای صبحدم.
خاقانی.
در طبق آفتاب چون مه نو دیدصبحدم از اختران نثار زر آورد.
خاقانی.
شامگه زاین سر نه عاشق کآستان بوسی شدم صبحدم زآن سر نه خاقانی که خاقان آمدم.
خاقانی.
زهره اعدا شکافت چون جگر صبحدم تا جگر آب را سده ببست از تراب.
خاقانی.
یوسف رسته ز دلو مانده چو یونس بحوت صبحدم از هیبتش حوت بیفکند ناب.
خاقانی.
صبحدم رانده ز منزل تشنگان ناشتاچاشتگه هم مقصد و هم چشمه هم خوان دیده اند.
خاقانی.
صبح حشر است مزن نقب چنین کآفت نقب زن از صبحدم است.
خاقانی.
خواجه چون خوان صبحدم فکنَدزودپیش از صباح بفرستد.
خاقانی.
مرا صبح دم شاهد جان نمایددم عاشق و بوی پاکان نماید.
خاقانی.
هر صبحدم که برچِنَد آن مهره ها فلک بر رقعه کعبتین همه یکتا برافکند.
خاقانی.
در آرزوی روی تو هر صبحدم چو من رخسارزرد خیزد از بستر آفتاب.
خاقانی.
بی تو چو شمعم که زنده دارم شب راچون نفس صبحدم دمید بمیرم.
خاقانی.
فرهنگ عمید
۱. هنگام صبح، سپیده دم، بامداد: می صبوح و شکر خواب صبحدم تا چند / به عذر نیمه شبی کوش و گریهٴ سحری (حافظ: ۹۰۲ ).
۲. (قید ) در هنگام صبح.
۲. (قید ) در هنگام صبح.
کلمات دیگر: