مختصات: ۳۲°۱۰′شمالی ۴۸°۳۴′شرقی / ۳۲٫۱۶°شمالی ۴۸٫۵۶°شرقی / 32.16; 48.56سدّ گُتوَند عُلیا یکی از بزرگ ترین سدهای ایران بر روی رودخانه کارون در جنوب غربی ایران است. این سد، در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از ریزشگاه رودخانه کارون، در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال شهر شوشتر و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند در استان خوزستان قرار دارد.سد گتوند آخرین سد قابل احداث بر روی رودخانه کارون است. دریاچه این سد با مخزنی ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعبی دومین دریاچه مصنوعی بزرگ کشور (پس از کرخه) خواهد بود. ارتفاع این سد سنگریزه ای با هسته رسی ۱۸۲ متر است که بلندترین سد خاکی کشور محسوب می شود. عملیات اجرایی این طرح در سال ۱۳۷۶ آغاز شده است. این سد در میان سدهای ساخته شده و در دست ساخت بر روی کارون، از همه پایین دست تر قرار دارد.
بلندترین سد خاکی کشور
دارای بزرگترین مخزن آبی بر روی رودخانه کارون
دارای بیشترین میزان تولید انرژی برق آبی در میان نیروگاه های آبی کشور
دارای بزرگترین تونل های انحراف و آب رسان کشور از لحاظ طول و سطح مقطع
دارای سیستم آب بندی ترکیبی دیوار و پرده آب بند
احداث یک دستگاه پل روی رودخانه کارون داخل کارگاه و یک مسیر جایگزین بانضمام پل کابلی بزرگ جهت تردد وسائل نقلیه و عبور لوله های نفت و گاز
احداث پل بر روی رودخانه کارون جهت تسهیل عبور و مرور مردم شهر گتوند
طرح افزایش ارتفاع سد تنظیمی گتوند
بهسازی بخشی از معابر شهری و روستایی منطقه
مطالعات طرح را شرکت مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) و اجرای آن را شرکت سپاسد (وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به عهده داشته اند.
هدف از احداث سد و نیروگاه گتوند، تأمین بخشی از برق مورد نیاز ایران (۴٬۵۰۰ گیگاوات ساعت در سال)، کنترل سیلابهای فصلی کارون و نیز تنظیم آب کشاورزی پایین دست است. همچنین دریاچهٔ سد، پس از آبگیری می تواند به عنوان یک جاذبهٔ گردشگری برای منطقه درآید.
یکی از مهم ترین چالش های ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبدها و رگه های نمکی در اطراف محل آبگیری سد است که پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و منجر به افزایش شوری آب در پایین دست این سد شده است. پاره ای از کارشناسان محیط زیست و نظام مهندسی اعتقاد دارند که نزدیکی معدن نمک به محل سد گتوند علیا، در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده است و وجود این معدن که در فاصله ۵ کیلومتری سد واقع شده باعث شده است که پس از آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمک که ذخیره نمک آن تا صدها میلیون تن برآورد شده است به کلی به زیر آب دریاچه فرورفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را افزایش دهد.از طرف دیگر، به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین های مرغوب و حاصلخیز دشت عقیلی و برخی از آثار باستانی و تخریب صدها اصله درخت از دیگر حاشیه های پیرامون آبگیری این سد هستند.با این حال، مدیر مطالعات طرح سد و نیروگاه گتوند علیا، در این مورد اعلام کرد که رگه های موجود نمک با محل ساخت بدنه سد، در حدود ۴٫۵ کیلومتر فاصله داشته و به دلیل دوری زیاد این سازند از محل بدنه سد، هیچ گونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
بلندترین سد خاکی کشور
دارای بزرگترین مخزن آبی بر روی رودخانه کارون
دارای بیشترین میزان تولید انرژی برق آبی در میان نیروگاه های آبی کشور
دارای بزرگترین تونل های انحراف و آب رسان کشور از لحاظ طول و سطح مقطع
دارای سیستم آب بندی ترکیبی دیوار و پرده آب بند
احداث یک دستگاه پل روی رودخانه کارون داخل کارگاه و یک مسیر جایگزین بانضمام پل کابلی بزرگ جهت تردد وسائل نقلیه و عبور لوله های نفت و گاز
احداث پل بر روی رودخانه کارون جهت تسهیل عبور و مرور مردم شهر گتوند
طرح افزایش ارتفاع سد تنظیمی گتوند
بهسازی بخشی از معابر شهری و روستایی منطقه
مطالعات طرح را شرکت مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) و اجرای آن را شرکت سپاسد (وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به عهده داشته اند.
هدف از احداث سد و نیروگاه گتوند، تأمین بخشی از برق مورد نیاز ایران (۴٬۵۰۰ گیگاوات ساعت در سال)، کنترل سیلابهای فصلی کارون و نیز تنظیم آب کشاورزی پایین دست است. همچنین دریاچهٔ سد، پس از آبگیری می تواند به عنوان یک جاذبهٔ گردشگری برای منطقه درآید.
یکی از مهم ترین چالش های ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبدها و رگه های نمکی در اطراف محل آبگیری سد است که پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و منجر به افزایش شوری آب در پایین دست این سد شده است. پاره ای از کارشناسان محیط زیست و نظام مهندسی اعتقاد دارند که نزدیکی معدن نمک به محل سد گتوند علیا، در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده است و وجود این معدن که در فاصله ۵ کیلومتری سد واقع شده باعث شده است که پس از آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمک که ذخیره نمک آن تا صدها میلیون تن برآورد شده است به کلی به زیر آب دریاچه فرورفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را افزایش دهد.از طرف دیگر، به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین های مرغوب و حاصلخیز دشت عقیلی و برخی از آثار باستانی و تخریب صدها اصله درخت از دیگر حاشیه های پیرامون آبگیری این سد هستند.با این حال، مدیر مطالعات طرح سد و نیروگاه گتوند علیا، در این مورد اعلام کرد که رگه های موجود نمک با محل ساخت بدنه سد، در حدود ۴٫۵ کیلومتر فاصله داشته و به دلیل دوری زیاد این سازند از محل بدنه سد، هیچ گونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
wiki: سد گتوند