جابجایی مکان های مقدس اوستا نظریه ای است که به تغییر جهت های جغرافیایی واقعی از شمال به شمال غربی ایران اشاره دارد. می توان گفت که این مبحث را یوزف مارکوارت با مکان یابی ایران ویج در خوارزم مطرح کرد. با گسترش دین زرتشت به طرف غرب ایران، دین زرتشتی به ری کشیده شد و در آنجا ریشه های استوار دواند، پس از آن استقرار هخامنشیان استقرار نیروی سیاسی ایران را از شرق به غرب ایران تغییر داد. وضع مرکزی مغان در غرب و خواست های سیاسی آنان، به کشیده شدن تاریخ کهن زرتشتی به ماد و شمال غربی ایران یعنی آذربایجان یا آتروپاتکان باستان یعنی جایی که سرزمین اصلی مغان در پیرامون دریاچه ارومیه بود، انجامید. از این راه گمراهی های بسیاری در تاریخ ایران به وجود آمد. مغان جاهای مقدس تاریخی زرتشتی را از مرو و جیحون به سوی ماد انتقال دادند. طبق این جابجایی مکان ها زرتشت در شیز در کنار دریاچه ارومیه به دنیا آمد و پدر او هم اهل آنجا بود و ری نیز که باید سهمی می داشت، زادگاه مادر زرتشت شد.
محل زادگاه زرتشت از ایرانویج در خوارزم به ایرانویج بعدی آتروپاتکان.
رود دایتی در خوارزم رودخانه ای شد در شرق آسیای کهن که به دریای مازندران می رفت یعنی ارس یا ارکسس Araxes در نوشته های باستان.
چیچست دریاچهٔ اسطوره ای به دریاچه ارومیه یعنی جایی که سرزمین اصلی مغان.
وُئوروکَشَه به دریای مازندران
هرابِرزَیتی کوهی که خورشید از آن سر می زد، تبدیل به رشته کوه هایی شد در جنوب دریای مازندران، چنان که تا امروز هم البرز نامیده می شود.
جابجایی در جهت های جغرافیایی:
از اینها این نتیجه بر می آید که بسیاری از روایت های غربی برای تعیین نقاط دین زرتشتی از نظر تاریخی بی ارزش است و کسانیکه امروز تاریخ بنیادین زرتشتی را در غرب ایران می دانند، در واقع از اندیشهٔ مغان پیروی کرده اند.
محل زادگاه زرتشت از ایرانویج در خوارزم به ایرانویج بعدی آتروپاتکان.
رود دایتی در خوارزم رودخانه ای شد در شرق آسیای کهن که به دریای مازندران می رفت یعنی ارس یا ارکسس Araxes در نوشته های باستان.
چیچست دریاچهٔ اسطوره ای به دریاچه ارومیه یعنی جایی که سرزمین اصلی مغان.
وُئوروکَشَه به دریای مازندران
هرابِرزَیتی کوهی که خورشید از آن سر می زد، تبدیل به رشته کوه هایی شد در جنوب دریای مازندران، چنان که تا امروز هم البرز نامیده می شود.
جابجایی در جهت های جغرافیایی:
از اینها این نتیجه بر می آید که بسیاری از روایت های غربی برای تعیین نقاط دین زرتشتی از نظر تاریخی بی ارزش است و کسانیکه امروز تاریخ بنیادین زرتشتی را در غرب ایران می دانند، در واقع از اندیشهٔ مغان پیروی کرده اند.