چرتکه وسیله ای قدیمی است که برای انجام محاسبات به کار می رود. از آن می توان برای انجام چهار عمل اصلی ریاضی استفاده کرد و حتی می توان آن را برای محاسبه ریشه دوم و سوم اعداد نیز به کار برد. چرتکه ماشین حساب ساده ای است که اولین بار توسط
یونانیان و رومیان باستان مورد استفاده قرار گرفت.
چرتکه واژه ای است که از زبان روسی وارد زبان فارسی شده است. چرتکه در زبان روسی به معنای «تسبیح» می باشد. بازاریان قدیمی در تهران از این وسیله برای محاسبات و حساب و کتاب استفاده می کردند که امروزه از این وسیله با تغییرات به شکل
ژاپنی برای آموزش کودکان و پرورش ذهن استفاده می شود.
حدود ۲۳۰۰ الی ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اولین چرتکه توسط سومری ها مورد استفاده قرار گرفته است. بر اساس باور قدیمی دانشمندان بابلی، مانند "Carruccio" چرتکه را برای عملیات جمع و تفریق و محاسبات پیچیده مورد استفاده قرار می دادند.
در طول امپراتوری هخامنشی، در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، ایرانیان اولین بار شروع به استفاده از چرتکه کرده اند. در امپراطوری اشکانیان و ساسانیان، پژوهشگران متمرکز بر تبادل دانش و اختراعات با کشورهای دیگر از جمله هند، چین و امپراطوری روم، اقدام نمودند.