چکا

چکا (به روسی: чрезвыча́йная коми́ссия) یا کمیسیون بایستار نخستین سازمان امنیتی شوروی بود که در سال ۱۲۹۶ خورشیدی (دسامبر ۱۹۱۷ میلادی) به دستور لنین رهبر وقت آن کشور، تأسیس شد.
Lubyanka Square، مسکو
این سازمان در جریان پاکسازی بزرگ در دوران زمام داری استالین نقش ویژه ای ایفا کرد و بسیاری از مخالفان را اعدام یا تبعید کرد. فلیکس ژرژینسکی، سیاست مدار اهل لهستان اولین رئیس این سازمان بود.
کار اصلی این سازمان در داخل کشور شناسایی، دستگیری، شکنجه و کُشتن مخالفین و منتقدین نظام کمونیستی بود. این سازمان در خارج از روسیه نیز به جاسوسی و استخدام مزدور و فعالیت علیه مخالفین تبعیدی می پرداخت. وظایف عوامل چکا در خارج از روسیه و سپس در شوروی، به چند دسته تقسیم شده بود. جمعی از آنها در پوشش مخالفین حکومت کمونیستی در واقع به توجیه حکومت کمونیستی مشغول بودند. جمعی دیگر مخالفین نظام کمونیستی را شناسایی می کردند. گروهی در دستگاه های نظامی و سیاسی کشوری که در آن مقیم بودند برای حکومت کمونیستی روسیه جاسوسی می کردند و جمعی نیز مخالفین سرشناس و تبعیدی حکومت کمونیستی لنین را در خارج از روسیه ترور می کردند. این سازمان به سرعت تبدیل به قدرتمندترین دستگاه دولتی در روسیه شد. این سازمان چندین هزار مدیر و معاون و بازجو و کارمند و مأمور داشت. اما بجز شخص فلیکس ژرژینسکی کس دیگری برای مردم روسیه (و سپس شوروی) شناخته شده نبود. نه تنها مردم، بلکه حتی مقامات حکومت کمونیستی نیز از شنیدن نام این سازمان به خود می لرزیدند.

چِکا (Cheka)
نخستین سازمان پلیس مخفی شوروی، تشکیل شده در دسامبر ۱۹۱۷ درست پس از پیروزی انقلاب بلشویکی. این نام برساخته از سرواژه های عنوان روسی «کمیسیون فوق العادۀ مبارزه با ضد انقلاب و خرابکاری در سراسر روسیه» است. ریاست آن در دست انقلابی لهستانی فلیکس دزیرژینسکی بود.
چکا، افزون بر وظایف بازپرسی و تحقیق، بسیاری از کسانی را که دشمن دولت نوپای شوروی می دانست را بازداشت، زندانیو اعدام کرد. چکا در ۱۹۲۲ منحل شد و جای خود را به «اُ گ پاو» (۱۹۲۳)، «ان کا و د» (۱۹۳۴)، «ان کا گ ب» (۱۹۴۳)، «ام گ ب» (۱۹۴۶)، و سرانجام، «کا گ ب» (۱۹۵۴) داد که آخرین مورد، بیشترین وحشت را در دل ها افکنده بود.
فلیکس دزیرژینسکی
نشان «چکا»