حصن کیفا
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
حصن کیفا. [ ح ِ ن ِ ک َ ] ( اِخ ) حصن کیپا. شهری با قلعه بزرگ مشرف بدجله میان آمد و جزیره ابن عمر از دیاربکر. و بر دجلة بدانجا پلی است. و یاقوت گوید: من پلی بزرگتر از آن ندیده ام ، و پل را یک چشمه است و بر دو جانب آن دو چشمه خرد و متعلق است بصاحب آن که از اولاد داودبن لقمان بن ارتق است. - انتهی. و نسبت به حصن کیفا، حصکفی باشد. شمس سامی افزاید: قصبه ای است در سنجاق ماردین در 120هزارگزی خاور دیاربکر ( آمد ) در ساحل جنوبی دجله ، وتنها شش پارچه ده تابع آن است. داستان اشغال این حصن توسط شاه اسماعیل صفوی در شرفنامه ص 150 و 206 آمده و در تاریخ کرد رشیدیاسمی ص 205 بعنوان «حصن کیف » ازآن کتاب نقل گردیده است. رجوع به تاریخ مغول ص 144، 191 و 193 و قاموس الاعلام ترکی و حبیب السیر ج 1 ص 372 و تاریخ گزیده ص 446 و نزهة القلوب ص 104 و 214 شود.
دانشنامه عمومی
مختصات: ۳۷°۴۲′۵۰٫۷۹″ شمالی ۴۱°۲۴′۴۷٫۴″ شرقی / ۳۷٫۷۱۴۱۰۸۳°شمالی ۴۱٫۴۱۳۱۶۷°شرقی / 37.7141083; 41.413167
وبسایت دائرةالمعارف اسلامی، مدخل حصن کیفا (بازیابی ۱ اوت ۲۰۱۱)
حِصن کَیفا شهری باستانی در کرانه رودخانه دجله واقع در استان باتمان در جنوب ترکیه است.
در زمان امپراتوری بیزانس این شهر مرکز یک ناحیه اسقف نشین بود. حصن کیفا در ۶۴۰م به دست اعراب افتاد. در قرن چهارم تحت سیطره حمدانیان قرار گرفت. در قرن دوازدهم مرکز آل ارتق بود. حصن کیفا دوران طلایی خود را در این دوره و در زمان سلسله ایوبیان پشت سر گذاشت. شهر در ۱۲۶۰م توسط مغولان غارت شد. بعداً جایگاه تابستانی آق قویونلوها شد و در ۱۵۱۵م به دست عثمانیها افتاد.
واژه حصن کیفا به صورت حصن کیبا، حصن کیف، حسنکیفا، رأس کیفا، حسن کیف، کیفاس و کیف نیز ضبط شده است. حِصن به معنای قلعه و دژ و کیفا یا کیبا به معنای صخره است. یاقوت حموی اصل واژه کیفا را ارمنی دانسته است. بدلیسی در روایتی بانی قلعه را شخصی به نام کیفابن طالون معرفی کرده است و شاید از همین رو قعله را حصن کیف نامیدند.
وبسایت دائرةالمعارف اسلامی، مدخل حصن کیفا (بازیابی ۱ اوت ۲۰۱۱)
حِصن کَیفا شهری باستانی در کرانه رودخانه دجله واقع در استان باتمان در جنوب ترکیه است.
در زمان امپراتوری بیزانس این شهر مرکز یک ناحیه اسقف نشین بود. حصن کیفا در ۶۴۰م به دست اعراب افتاد. در قرن چهارم تحت سیطره حمدانیان قرار گرفت. در قرن دوازدهم مرکز آل ارتق بود. حصن کیفا دوران طلایی خود را در این دوره و در زمان سلسله ایوبیان پشت سر گذاشت. شهر در ۱۲۶۰م توسط مغولان غارت شد. بعداً جایگاه تابستانی آق قویونلوها شد و در ۱۵۱۵م به دست عثمانیها افتاد.
واژه حصن کیفا به صورت حصن کیبا، حصن کیف، حسنکیفا، رأس کیفا، حسن کیف، کیفاس و کیف نیز ضبط شده است. حِصن به معنای قلعه و دژ و کیفا یا کیبا به معنای صخره است. یاقوت حموی اصل واژه کیفا را ارمنی دانسته است. بدلیسی در روایتی بانی قلعه را شخصی به نام کیفابن طالون معرفی کرده است و شاید از همین رو قعله را حصن کیف نامیدند.
wiki: حصن کیفا
دانشنامه آزاد فارسی
حِصن کَیفا
شهری بر کرانۀ راست دجله، در بین النهرین علیا (در اصطلاح جغرافی دانان عرب «الجزیره») در میان راه دیار بکر و جزیرۀ ابن عمر (جیزرۀ کنونی) واقع در ترکیه. ترک ها این نام را به تحریف، حَسَن کِیف می خوانند. در زبان ارمنی قدیم کِنتزی نامیده می شد و یاقوت از آن به نام حِصن کَیبا یاد کرده است. دژی استوار روی صخره ای بر بالای دجله داشته است، که شهر را بر گرد آن ساخته بودند. در قرون میانه به داشتن آب و هوای ناسالم معروف بود. پیشینۀ این شهر به ۸۰۰ پ م می رسد. سکه هایی مربوط به پارتیان، یونانیان، رومیان و روم شرقی در آن جا یافته اند. زمانی مرز ایران و روم بود. قلعۀ کیفا چند قرن اهمیت سوق الجیشی داشت. در قرن ۵م این شهر مرکز اسقف نشین نسطوری بود و مقدسی از کلیساهای متعدد آن یاد می کند. عباسیان، حمدانیان، سلجوقیان و ارتقیه بر آن حکم راندند، و در دورۀ ارتقیه حصن کیفا به اوج رونق و شکوه خود رسید. در ۶۲۹ق ایوبیان مملکت ارتقی حصن کیفا را برانداختند. در ۶۵۸ق (۱۲۶۰م) مغولان آن جا را اشغال، غارت و ویران کردند و از آن پس این شهر روبه انحطاط گذاشت. ایوبیان به آق قویونلو تسلیم شدند و در قرن ۱۰ق ایرانیان به منطقه حمله بردند و حصن کیفا در قلمرو شاه اسماعیل صفوی قرار گرفت. به گفتۀ ابن شَدّاد در آن شهر کاخ ها، مساجد و مدارسی وجود داشته است. مقبرۀ زینل بیگ، پسر اوزون حسن آق قویونلو، هم در آن جاست.
شهری بر کرانۀ راست دجله، در بین النهرین علیا (در اصطلاح جغرافی دانان عرب «الجزیره») در میان راه دیار بکر و جزیرۀ ابن عمر (جیزرۀ کنونی) واقع در ترکیه. ترک ها این نام را به تحریف، حَسَن کِیف می خوانند. در زبان ارمنی قدیم کِنتزی نامیده می شد و یاقوت از آن به نام حِصن کَیبا یاد کرده است. دژی استوار روی صخره ای بر بالای دجله داشته است، که شهر را بر گرد آن ساخته بودند. در قرون میانه به داشتن آب و هوای ناسالم معروف بود. پیشینۀ این شهر به ۸۰۰ پ م می رسد. سکه هایی مربوط به پارتیان، یونانیان، رومیان و روم شرقی در آن جا یافته اند. زمانی مرز ایران و روم بود. قلعۀ کیفا چند قرن اهمیت سوق الجیشی داشت. در قرن ۵م این شهر مرکز اسقف نشین نسطوری بود و مقدسی از کلیساهای متعدد آن یاد می کند. عباسیان، حمدانیان، سلجوقیان و ارتقیه بر آن حکم راندند، و در دورۀ ارتقیه حصن کیفا به اوج رونق و شکوه خود رسید. در ۶۲۹ق ایوبیان مملکت ارتقی حصن کیفا را برانداختند. در ۶۵۸ق (۱۲۶۰م) مغولان آن جا را اشغال، غارت و ویران کردند و از آن پس این شهر روبه انحطاط گذاشت. ایوبیان به آق قویونلو تسلیم شدند و در قرن ۱۰ق ایرانیان به منطقه حمله بردند و حصن کیفا در قلمرو شاه اسماعیل صفوی قرار گرفت. به گفتۀ ابن شَدّاد در آن شهر کاخ ها، مساجد و مدارسی وجود داشته است. مقبرۀ زینل بیگ، پسر اوزون حسن آق قویونلو، هم در آن جاست.
wikijoo: حصن_کیفا
کلمات دیگر: