نظام الدین اولیاء

نظام الدین اولیاء. [ ن ِ مُدْ دی ن ِ اَ ] (اِخ ) (شیخ ...) محمدبن احمدبن علی دهلوی معروف به شیخ نظام الدین اولیاء و شاه نظام اولیاء و نظام دهلوی و نظام الدین خالدی دهلوی و بحاث و محفل شکن ومتخلص به نظام و نرگسی ، از مشایخ قرن هشتم و اعاظم عرفای هندوستان است ، اجدادش از مردم بخارا بودند و به هند مهاجرت کردند و در قصبه ٔ بدایون ساکن شدند. وی به سال 633 هَ . ق . تولد یافت و در سال 725 درگذشت .در سبب توجه او به طریق آورده اند که پس از تحصیل و تکمیل علوم ، شبی در جامع دهلی بر اثر شنیدن آیتی از دهان مؤذن ، شوق طلب در او پدید آمد و نزد شیخ فریدالدین شکرگنج شتافت و مدتها از او و دیگر پیران طریق استفاده کرد تا خود به مرحله ٔ ارشاد رسید و مریدان وپیروان بسیار یافت . جامی در نفحات الانس کرامات بسیاری بدو نسبت کرده است . مزار وی در مقبره ٔ شکرگنج هندوستان زیارتگاه است . امیر حسن دهلوی و امیرخسرو - دو شاعر پارسی گوی بزرگ هند - از مریدان وی بوده اند. نظام الدین در وصف مرید خویش امیرخسرو دهلوی گفته است :
از ملک سخنوری شهی خسرو راست
خسرو که به شاعری نظیرش کم خاست
این خسرو ماست ناصرخسرو نیست
زیرا که خدای ناصر خسرو ماست .

#

مرغ باغ قدسیم با قدسیان بودم بسی
چندگاهی شد که هست این فرش خاکی مسکنم .
(از ریحانة الادب ج 4 ص 212) (تاریخ مغول ، اقبال ص 529) (فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی ص 188) (از سعدی تا جامی ص 155) (صبح گلشن ص 526) (تذکره ٔ حسینی ص 330). نیز رجوع به نفحات الانس ص 452 و قاموس الاعلام و ریاض العارفین و آنندراج شود.