شاهنشاهی اشکانی

شاهنشاهی اشکانی یا اشکانیان (۲۴۷ ق.م. ۲۲۴ م) که با نام امپراتوری پارت ها نیز شناخته می شود،نام دودمانی ایرانی تبار و یکی از قدرت های سیاسی و فرهنگی ایرانی در ایران زمین بود که ۴۷۱ سال بر قسمت اعظم غرب آسیا حکومت کرد. مؤسس و بنیان گذار این دودمان، "اَشْک" یا "اَرْشَک" است که به اشتباه، برخی به آن "اَرَشْک" می گویند. این امپراتوری در قرن ۳ پیش از میلاد توسط اشک رهبر قبیله پرنی پس از فتح ساتراپ پارت در شمال شرقی ایران تأسیس گردید. وی سپس با متحد کردن پارتیان و دیگر اقوام ایرانی علیه سلوکیان قیام کرد مهرداد یکم (۱۷۱–۱۳۸ پ. م) با تصرف مناطق ماد و میان رودان، قلمرو اشکانی را تا حد زیادی گسترش داد. پهناوری دولت اشکانی در دوره اقتدارش از رود فرات تا هندوکش و از کوه های قفقاز تا خلیج فارس را شامل می شد. به دلیل قرار گرفتن جاده ابریشم در گستره حکومت اشکانی و قرار گرفتن در مسیر بازرگانی بین امپراتوری روم و حوزه مدیترانه و امپراتوری هان در چین، این امپراتوری به مرکزی برای تجارت تبدیل شد.
ارشک (اشک یکم) (ح۲۵۰- ح۲۴۸ ق. م)
تیرداد یکم (اشک دوم) (ح۲۴۷- ح۲۱۴ ق. م)
اَردوان یکم (اشک سوم) (ح۲۱۴- ح۱۹۶ ق. م)
فریاپت (اشک چهارم) (ح۱۹۱- ح۱۷۶ ق. م)
فرهاد یکم (اشک پنجم) (ح۱۷۶- ح۱۷۱ ق. م)
مهرداد یکم (اشک ششم) (ح۱۷۱- ح۱۳۸ یا۱۳۷ ق. م)
فرهاد دوم (اشک هفتم) (ح۱۳۸ یا ۱۳۷- ح۱۲۵ ق. م) در اوایل سلطنتش مادرش ملکه رینو به مدت ۶ سال حکومت را به تنهای اداره کرد
اردوان دوم (اشک هشتم) (ح۱۲۸- ح۱۲۳ ق. م)
مهرداد دوم (اشک نهم) (ح۱۲۳–۸۷ ق. م)
گودرز یکم (۹۱–۷۸؟)
اُرُد یکم (۷۸ – ؟)
ارمنستان جمهوری آذربایجان بحرین گرجستان ایران عراق کویت پاکستان قطر عمان عربستان سعودی سوریه ترکیه ترکمنستان امارات متحده عربی یمن ازبکستان هند روسیه
اصلیت اشکانی ها از تیره ایرانی پرنی و شاخه ای از طوایف وابسته به اتحادیه داهه از عشایر سکاهای محدوده شرق دریای خزر بودند، آنان از ایالت پارت که مشتمل بر خراسان بزرگ فعلی بود، برخاستند. نام سرزمین پارت در کتیبه های داریوش پَرثَوَه آمده است که به زبان پارتی، پهلوی می شود. چون پارتیان از اهل ایالت پَهلَه بودند، از این جهت نسبت به آن سرزمین، ایشان را پهلوی نیز می توان خواند. ایالت پارتی ها از مغرب به دامغان و سواحل جنوب شرقی دریای خزر و از شمال به ترکستان و از شرق به رود تجن و از جنوب به کویر نمک و سیستان محدود می شد. قبایل پارتی در آغاز با قوم داهه که در مشرق دریای خزر در یک جا سکونت داشتند و سپس از آنان جدا شده، در ناحیه خراسان مسکن گزیدند.
در عهد اشکانی جنگ های ایران و روم آغاز شد. حاصل عمده فرمانروایی اشکانی، رهایی کشور ایران از سلطهٔ همه جانبهٔ یونان که هدف نابودی ایران گرائی را در سر می پروراند و حفظ تمدن ایران از تهاجمات ویرانگر طوایف مرزهای شرقی و نیز، حفظ تمامیت ایران در مقابل تجاوز خزنده روم به جانب شرق بود. در هر سه مورد، تلاش ها و کوشش های آنان اهمیت قابل ملاحظه ای برای تاریخ ایران داشت. جنگ های فرساینده با روم عامل عمده ای در ایجاد ناخرسندی هایی شد که بین طبقات جامعه حاصل می شد.