گوک ترک ها

گوک ترکان (ترکی باستان: توروک یا کؤک توروک یا توروک. به معنای ترکان آسمانی) کنفدراسیونی عشایری متشکل از چندین قبیله ترک در آسیای میانه بود. این نام در منابع چینی به صورت 突厥 (چینی نوین: پین یین: Tūjué، وید جایلز: تو-چؤه T'u-chüeh، چینی میانه:dʰuət-kĭwɐt) آمده است. گؤک تورک ها به رهبری بومین خان توانستند پس از شکست دادن روران ها قدرت منطقه و همچنین سود و تجارت جاده ابریشم را که قبلاً بدست روران ها بود، بدست بگیرند.
تاریخ طبرستان
دیوار گرگان
خاندان آشینا، که رهبران گوک ترک ها بودند به احتمال زیاد خاندانی ایرانی تبار بودند که بعداً زبان ترکی اختیار کردند اما هنوز عنوان های ایرانی شاهی خود نظیر خاتون و یبغو (چپ گویه) را حفظ کردند. زبان شناسان و تاریخدانان متذکر می شوند که تقریباً تمامی عنوان های فرمان روایان در زبان ترکی اولیه از ریشه ایرانی هستند.
خاقان عنوانی مخصوص فرمانروایان ژوآن ژوآن بود و عنوان یبغو را گویا گوک ترک ها از کوشان ها به وام گرفتند و در اصل به هونها تعلق داشته است. در سال قیام بر ضد ژوآن ژوآن ها بومین خود را خاقان و برادر کوچک خود ایستمی را به عنوان یبغو نامید.
در اواسط قرن پنجم میلادی، پس از برافتادن حکومت هونها، خاندان آشینا به منطقه کوهستانی آلتای (واقع در مرز مغولستان و قزاقستان کنونی) مهاجرت کردند و به خدمت دولت ژوژوان مغول درآمدند. در سال ۵۴۶ به دنبال شورش برخی قبایل ترک زبان، دودمان آشینا به سرکردگی بومین خان آنان را سرکوب کرد و چون به پاداشی که انتظارش را داشتند نرسیدند به خود ژوژوان ها حمله کردند. بومین خان پس از درهم شکستن حکومت مغول ها، خود را خاقان نامید و دشت اتوکن را مرکز حکومتش قرار داد. پس از آن آن ها به تدریج سرزمین های بزرگی در منطقه آسیای میانه فتح کردند. از سال ۵۵۲ تا ۷۴۵، این حکومت از یک کنفدراسیون عشایری به یک امپراتوری تبدیل شد و در نهایت به دلیل یک سلسله درگیری فروپاشید.