ژنوم

زیست شناسی مولکولی و ژنتیک، مادهٔ ژنتیکی یک جاندار است. این شامل (دی ان ای DNA) (یا RNA در آران ای ویروس) است. ژنوم شامل هر دو «ژن ها (مناطق کدگذاری شده) و دی ان ای دی ان ای بی رمز»، و همچنین «DNA میتوکندری و DNA کلروپلاست» است. مطالعهٔ ژنوم ژنومیک نامیده می شود.ژنوم (به انگلیسی: Genome) انسان همهٔ مادهٔ ژنتیکی یک فرد است که در اصل محتوای ژنتیکی یاخته آن فرد؛ که شامل دی ان ای هسته و میتوکندری است. ژنوم دستورالعمل های ارثی برای ساخت، پیشبرد و نگهداری یک موجود زنده را داراست. کلمهٔ ژنوم از دو کلمهٔ ژن (gen) و پسوند (ome-) که از کلمهٔ کروموزوم می آید ساخته شده است. بدن انسان به طور نسبی از پنجاه تا صد میلیارد یاخته تشکیل شده که در هر یاخته تمام دستورالعمل های کدگذاری شدهٔ لازم برای هدایت تمامی فعالیت های یاخته و ساخت پروتین های لازم، موجود است. به هر گروه کامل از این دستورالعمل های ما ژنوم گفته می شود.
تعیین نقشهٔ دقیق ژنتیکی کروموزوم ها
تهیه نقشه فیزیکی کروموزوم های اورگانیسم هایی که به عنوان مدل انتخاب شده اند
تعیین توالی کل ژنوم انسان
ایجاد شبکه های ارتباطی و بانک های اطلاعاتی دربارهٔ ژنوم ها و دانش ژنتیک
ژنوم از چهل و شش مولکول دی ان ای متمایز از هم به نام کروموزوم تشکیل شده است. در باکتری ها و اشکال ساده تر زندگی، ژنوم تنها حاوی یک کروموزوم است.کروموزوم های انسانی از نظر اندازه و اطلاعات بسیار گسترده و گوناگون هستند. کروموزوم های آدمی بیشترین تعداد ژن ها یعنی بیش از پنجاه هزار ژن را دارا می باشند. کروموزوم y در انسان کمترین تعداد ژن ها را یعنی ۲۳۱ عدد را دارا می باشد. ژنوم آدم حاوی بیش از سه میلیارد ذرهٔ رمزی دی ان ای (DNA)است که در کروموزوم ها قرار دارند و دی ان ای شامل جهار بلوک آدنین (A)، گوانین (G)، سیتوزین (C) و تیمین (T) است که بارها در سراسر ژنوم تکرار شده است. ژن هایی که از پدر و مادر به ارث برده می شوند (ژنوتیپ) صفات فرزندان را (فنوتیپ) شکل می دهند.
می توان ژنوم انسان را که در DNA ذخیره شده است با یک کتابخانه به صورت زیر مقایسه کرد:
برای تصور اندازه بزرگ ژنوم انسان، می توانید در نظر بگیرید که اگر همه ۲/۳ میلیارد جفت نوکلئوتید در یک کتاب نوشته شوند، تعداد اوراق کتاب، به پانصدهزار ورق می رسد و ۶۰ سال، هر روز، روزی ۸ ساعت (در هر ثانیه ۵ جفت نوکلئوتید) وقت لازم است تا تمامی کروموزومها نوشته شوند.

ژِنوم (genome)
ژِنوم
ژِنوم
مجموعۀ کامل ژن ها در دسته ای واحد یا هاپلوییداز کروموزوم ها. این واژه را برای اطلاعات وراثتی یک فرد یا طیف ژن های یک گونۀ مفروض نیز به کار می برند. بنا به برآوردهای اولیه، از کل توالی های دی اِن اِی انسان که در طرح ژنوم انسان(ژوئن ۲۰۰۰) تکمیل شد، ژنوم انسان بین ۲۷هزار تا ۴۰هزار ژن دارد. تاکنون ژنوم بسیاری از موجودات دیگر، ازجمله باکتری های هموفیلوس آنفلوانزا، اشریشیا کلی، و میکوپلاسماهایمیکوپلاسم جنیتالیوم، و میکوپلاسما پنومونی، را تعیین کرده اند. با تعیین توالی های ژنوم مخمر نانوایی، ساکارومیس سرویزیه، مشخص شده است که این مخمر در توالی های ژنتیکی بسیاری با انسان مشترک است. گونه های حیوانی از نظر اندازۀ ژنوم ممکن است بسیار متفاوت باشند، حتی وقتی دو گونه حدوداً اندازه ای یکسان دارند. در سال ۲۰۰۰، پژوهشگران انگلیسی در اسکاتلند بین اندازۀ ژنوم و طول عمر پرندگان رابطه ای یافتند. بنابراین رابطه، هرچه ژنوم بزرگ تر باشد، طول عمر پرنده بیشتر است.