تریاسه

دوره تریاسه (Triassic) یا تریاسیک یا تریاس، نخستین دوره از دوران میانه زیستی که در حدود ۱۹۹٫۶–۲۵۱ میلیون سال پیش بوده است و با ۴۰ میلیون سال کوتاه ترین دوره در دوران میانه زیستی است. نام این دوره اولین بار در سال ۱۸۳۴ (میلادی) و توسط دانشمندی در آلمان بکار گرفه شد. سبب نام گذاری این دوره به تریاس این است که رسوبات این دوره از سه قسمت کاملاً مشخص به نام های کوپر، موشل کاک و بونت ساندشتین تشکیل شده است که به ترتیب بخش بالایی، میانی و زیرین را تشکیل می دهند. این دوره به سه قسمت پیشین، میانه و پسین تقسیم گشته است.
در دوره تریاس آب و هوا بسیار گرم بوده است و بیابانها گسترش یافتند. دلایل نشان دهندهٔ این گرما نیز ترک های گلی در رسوبات، رسوباتی چون نمک و گچ که از حاصل از تبخیر هستند و اکسید شدن فلزات و مواردی دیگر هستند. در میان تنوع زیستی در این دوران بی مهرگانی مثل نوعی شاخ قوچی (آمونیت) و همچنین خزندگان بسیار فراوان شدند. با وجود آب و هوای خشک، سرخس و درخت آروکاریاس در خشکی و جلبک در دریا نیز از گیاهان متداول آن دوره هستند. همچنین اولین حشره و اولین پستاندار در این دوره بوجود آمدند. در این دوره خشکی بزرگ پانجه آ به دو خشکی بزرگ یعنی گندوانا و لوراسیا تقسیم شد.
به جز دو ناحیه باختر دریاچه ارومیه (جلفا) و آباده که از پرمین به تریاس تدریجی و یا با وقفه های رسوبی بسیار کوتاه زمان، دانسته شده اند، در سایر نقاط ایران شرایط سکویی زمان پالئوزوییک تا اواخر تریاس میانی و به عبارت بهتر، تا اوایل تریاس پسین ادامه یافته است؛ ولی در این زمان (نزدیک به آشکوب نورین)، شرایط دریایی کم ژرفای 1TR و 2TR دستخوش تغییرات زیاد شده که با تشکیل حوضه های کولابی- مردابی نزدیک به دریا، چین خوردگی، پیدایی ارتفاعات، تکاپوهای آتشفشانی و جای گیری توده های نفوذی همراه بوده است. نشانه های یاد شده که دستاورد نوعی کو هزایی سراسری هستند، با فاز کوهزایی پیشین سایر نواحی جهان در خور قیاس و نامگذاری دانسته شده اند. در ایران، نشانه های زیر را می توان بخشی از پیامدهای این کوهزایی دانست:
- تکوین و تکامل اشتقاق تتیس جوان در محل تقریبی راندگی اصلی زاگرس.
- جدایش ورق ایران از ورق زاگرس و همگرایی آن به سوی اوراسیا با هدف بستن اشتقاق تتیس کهن.
- تشکیل حوضه های رسوبی کم ژرفا از نوع باتلاقی- دریاچه ای در گستره های وسیعی از البرز، ایران مرکزی و کپه داغ (به جز زاگرس)، مساعد برای رشد گیاهان و انباشت شیل و سنگ ماسه های حاوی بقایای فراوان گیاهی برای تشکیل رسوب های زغالدار ایران.
- پیدایی بخشی از سنگ های آتشفشانی بازیک و قلیایی ایران که گاهی در اثر دگرسانی تأخیری به زونها و یا عدسی های بوکسیت و لاتریت با ارزش اقتصادی تبدیل شده اند.
- جای گیری پاره ای از توده های نفوذی ایران نظیر بخشی از گرانیت های مشهد، گرانیت لاهیجان و ماسوله و…
- دگرگون و دگرشکل کردن سنگ های تریاس میانی و کهن که از بارزترین نشانه های کوهزا بودن فاز سیمرین پیشین است و به ویژه در جنوب خاوری زون سنندج - سیرجان، مشهد و… نشانه های بیشتری دارد.
- همزاد و وابسته به فعالیت ماگمایی ناشی از رخداد سیمیرین پیشین بودن پاره ای ذخایر سرب، روی و باریت، به ویژه فلوریت های ایران.