پیش درامد

پیش درآمد. چهارمضراب
رنگ (موسیقی ایرانی)
تصنیف
ضربی
پیش درآمدها و رنگ ها (آلبومی از علی اکبر شهنازی)
پیش درآمد فُرمی ضربی در موسیقی ایرانی است که قبل از درآمد یک دستگاه یا آواز اجرا می شود و به همین دلیل پیش درآمد خوانده می شود. پیش درآمد معمولاً در ابتدای یک برنامهٔ موسیقی به عنوان اولین بخش اجرا می شود. پیش درآمد قطعه ای است سازی (بدون آواز) که به صورت گروهی اجرا می شود، تندای آهسته ای دارد و در آن به مدهای مهم دستگاه یا آوازی که قرار است اجرا شود اشاره می کنند.
اگرچه واژهٔ پیش درآمد از پیش از دورهٔ میرزا عبدالله و آقا حسینقلی به کار گرفته می شده و فرم های مشابه آن در رساله های موسیقی قدیمی نظیر آثار فارابی و ابن زیله نیز یافت می شود، اما تا اواخر دورهٔ قاجار این فرم رواج نداشت، و اجرای موسیقی با تکنوازی های مختلف شروع می شد. ابداع پیش درآمد به معنای امروزی اش را به رکن الدین مختاری و درویش خان نسبت می دهند. رکن الدین خان پس از شکل گیری انجمن اخوت و رواج یافتن کنسرت های موسیقی سنتی، قطعه ای گروهی برای اجرا در ابتدای کنسرت معرفی کرد که پیش درآمد نام گرفت. درویش خان نیز پیش درآمدها مختلفی ساخت که در رواج آن بین ردیف نوازان نقش بسزایی داشت. در دورهٔ مشروطه، فرم پیش درآمد گسترش فراوان یافت و آهنگسازان دیگری نیز به ساختن پیش درآمدها پرداختند. پس از آن به تدریج اقبال عمومی از پیش درآمد کاهش یافت چنان که ساختن و نواختن آن در دورهٔ معاصر چندان مرسوم نیست.
اهمیت دیگر پیش درآمد از آن جهت است که برخلاف دیگر فرم های رایج موسیقی سنتی ایرانی که در آن ها موسیقی نقش همراهی خواننده یا رقاصان را بر عهده دارد، پیش درآمد مشخصاً روی نوازندگان متمرکز است. پیش درآمد گاه با فرم های موسیقی غربی از جمله روندو و اورتور، و با پیش پرده در تئاتر مقایسه شده است. پیش درآمدها معمولاً تندای آهسته ای دارند، و ضرب آهنگ آن ها دارای دورهای تکرارشونده است. ضرب آهنگ های رایج در پیش درآمد عبارتند از شش چهار و شش و هشت آهسته، اگرچه رکن الدین مختاری پیش درآمدهایی سریع تر در ضرب آهنگ های دوضربی نیز ساخت که تدریجاً رواج یافتند. با این که تمرکز پیش درآمد بر مد اصلی دستگاهی است که بعداً قرار است نواخته شود، اما پرده گردانی به دیگر دستگاه ها و آوازها نیز در پیش درآمد مرسوم است. پیش درآمد همیشه قبل از اجرای درآمد دستگاه یا آواز اجرا نمی شود و گاهی پیش از اجرای گوشه های دیگر نیز پیش درآمدی مخصوص آن گوشه اجرا می شود. علاوه بر پیش درآمدهای متعددی که توسط درویش خان و رکن الدین خان ساخته شدند، از دیگر آثار معروف در این فرم می توان به پیش درآمد اصفهان از مرتضی نی داوود و پیش درآمد اصفهان از رضا محجوبی اشاره کرد که به ترتیب الهام بخش موسیقی عنوان بندی مجموعه های تلویزیونی هزاردستان و کیف انگلیسی بوده اند.

پیش درآمد (ادبیات داستانی). پیش درآمد یا پیشایند (به انگلیسی: Prequel) به اثری ادبی، سینمایی یا تلویزیونی گفته می شود که داستان را پیش از وقوع داستان اثری دیگر روایت می کند و مفهومی مقابل دنباله دارد.
به عنوان نمونه، خوب، بد، زشت (۱۹۶۶) پیش درآمدی بر به خاطر چند دلار بیشتر (۱۹۶۵) و یک مشت دلار (۱۹۶۴) به شمار می آید.

پیش درآمد. نوعی فرم ضربی در موسیقی ایران. درویش خان که به دعوت ظهیر الدوله «ارکستر انجمن اخوت» را تشکیل داده بود، فُرمی را ابداع کرد تا نوازندگان برای شروع و قبل از آواز، آهنگی داشته باشند و به پیشنهاد رُکن الدین مختاری نام پیـش درآمد را بر آن نهادند. پیش درآمد غالباً در وزن ۴/۲، ۴/۳،۴/۴یا ۴/۶ است و سرعت (تِمپوی) کُند دارد. بیشتر پیش درآمدهای اولیه دارای یک «تِم» بودند که در گوشه های مهم دستگاه گردش می کرد. اولین دست مایۀ پیش درآمدهای اولیه همان جمله های آوازی ردیف بود که به آن ها حالتی موزون داده بودند. پیش درآمد اساساً یک فرم ضربی بی کلام است و شاید بتوان آن را معادل «پیشرو» در موسیقی قدیم ایران دانست. آهنگ سازان بسیاری روی این فرم کار کردند که از جمله معروف ترین آنان عبارت اند از درویش خان، رکن الدین مختاری، علی اکبر شهنازی، علینقی وزیری، مرتضی نی داود، موسی معروفی، و فرامرز پایور. از زمان درویش تا سال های دهۀ ۱۳۶۰ این فرم بیشتر رواج داشت و در سال های اخیر جز در برخی اجراها، چندان رایج نیست. پیش درآمد شور از شهنازی و پیش درآمد اصفهان از نی داود ازجمله پیش درآمدهای معروف است؛ بعدها روی پیش درآمد اصفهان نی داود کلام نیز گذاشته شد.