درایت

کیاسة

دانستن، دریافتن، آگاهی داشتن، احادیث نقل شده
۱ - ( مصدر ) دانستن در یافتن . ۲ - ( اسم ) دریافت آگاهی دانایی . ۳ - ( اسم ) مزاج خوی عادت . ۴ - سرشت نهاد . ۵ - معرفتی است که حاصل میشود بنوعی از حیلت که تقدیم مقدمات و استعمال رویت باشد . ( اسفار ۶ . ) ۳۲۵ : ۱ - علمی است که از متن حدیث و طرق آن بحث کند واحادیث صحیح و سقم را میشناسد و نیز شرایط مورد احتیاج در قبول یا رد حدیثی را تبیین میکند تا احادیث مقبول و مردود شناخته گردند . موضوع درایه ( راوی ) ( روایت کننده ) و ( مروی ) ( حدیث روایت شده ) است . غایت آن معرفت به احادیث مقبوله برای عمل بدانها و احادیث مردوده برای اجتناب از آنهاست .
درایه دانستن عقل دانش یا خاصیت مزاج خوی عادت طبیعت.

(دِ یَ ) [ ع . درایة ] ۱ - (اِمص . ) دریافت ، آگاهی . ۲ - (اِ. ) مزاج ، عادت . ۳ - سرشت ، نهاد. ۴ - (مص م . ) دانستن ، دریافتن .

درایت. [ دِ ی َ ] ( ع اِمص ) درایة. دانستن. عقل. دانش. ( غیاث ). علم. معرفت. ( ناظم الاطباء ). دریافت. دریافتن. بدانستن. عرفان. معرفت. وقوف. آگاهی. دانایی. بقیة : هرگاه که زمام آن بدست اهتمام او دادندی در آن آثار کفایت و درایت و ابواب امانت و صیانت تقدیم کردی. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 363 ). او به حسن رای و رویت و کمال و کفایت و درایت خویش آن مملکت در سلک نظام آورد. ( ترجمه تاریخ یمینی ). امیر ناصرالدین را کفایت و درایت وامانت و دیانت اونبذی معلوم شد. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 356 ). در جمع میان درایت شمشیر و ذلاقت قلم منفرد.( ترجمه تاریخ یمینی ص 234 ). آورده اند که عقل و درایت او تا به جایی بود که حراث مصر شکایت آوردندش که پنبه کاشته بودیم... باران بی وقت آمد و تلف شد، گفت : پشم بایستی کاشتن. ( گلستان سعدی ). رفیق این سخن بشنید و بهم برآمد و برگشت و سخنهای رنجش آمیز گفتن گرفت کاین چه عقل و کفایت است و فهم و درایت. ( گلستان ).
بدین یکی شده بودم که گرد عشق نگردم
ترا بدیدم و بازم بدوخت چشم درایت.رجوع به درایة شود. || در اصطلاح فلسفی ودر اصطلاح شرعی ، رجوع به درایة شود.
- درایت حدیث ؛ رجوع به درایةالحدیث ذیل درایة شود. || خاصیت.مزاج. خوی. عادت. طبیعت. سرشت. نهاد. ( ناظم الاطباء ).

---

درایة. [ دِ ی َ ] ( ع مص ) دانستن. ( تاج المصادر بیهقی ) ( ترجمان القرآن جرجانی ). دانستن چیزی را، یا دانستن به نوعی از حیله. ( از منتهی الارب ) ( از اقرب الموارد ). دری. دریة. دریان. || درایت. درایه. علم به چیزی ، وگویند علم به چیزی با تکلف و حیله. ( از اقرب الموارد ). دانش. || ( اصطلاح فلسفی ) معرفتی که حاصل می شود به نوعی از حیلت که تقدیم مقدمات و استعمال رویت باشد. ( فرهنگ علوم عقلی از اسفار ج 1 ص 325 ). || ( اصطلاح شرعی ) علم درایه یا علم درایةالحدیث ، اصول علم فقه است. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ). علم فقه و اصول فقه. ( اقرب الموارد ). علم اصول حدیث است.( از تعریفات جرجانی ). علمی است که از معنی مفهوم ازالفاظ حدیث و از مراد و مقصود آنها بحث می کند، و آن بر قواعد عربی و ضوابط شریعت استوار است و موضوع آن احادیث رسول اکرم ( ص ) است از جهت دلالت آنها بر معنی مفهوم یا مراد، و غایت آن تحلی به آداب نبوی و تخلی از اموری است که آنها را ناپسند داشته و نهی نموده است ، و مبادی آن کلیه علوم عربی است و معرفت قصص و اخبار متعلق به رسول اکرم ( ص ) و معرفت اصلین و فقه و غیره است. ( از یادداشت مرحوم دهخدا ). علمی است که درآن بحث می شود از متن حدیث و سند آن و طرق آن از صحیح و سقیم و علیل ، و آنچه مورد لزوم است ؛ تا مقبول ازمردود آن شناخته شود، و یا علمی است که در آن بحث می شود از سند حدیث و متن آن و کیفیت تحمل آن و آداب نقل آن. ( از یادداشت مرحوم دهخدا ). موضوع درایه راوی ( روایت کننده ) و مروی ( حدیث روایت شده ) است ، و غایت آن معرفت به احادیث مردوده برای اجتناب از آنها است.

آگاهی داشتن، دانستن، دریافتن.

دها