قیاس مستقیم

[ویکی فقه] قیاس مستقیم، به معنای قیاس منتجِ مطلوب به نحو مستقیم و با استفاده از مقدمات مفروض الصدق است.
قیاس از یک لحاظ، به "قیاس مستقیم" و "قیاس خلف" تقسیم می شود. قیاس مستقیم، قیاسی است که به نحو مستقیم، و با استفاده از مقدمات صادق، به اثبات مطلوب می رسد؛ بر خلاف قیاس خلف که از طریق ابطال نقیض نتیجه، مطلوب را ثابت می کند. مثال قیاس مستقیم: "هر اسبی پستاندار است، و هر پستانداری مهره دار است، پس هر اسبی مهره دار است".
تفاوت قیاس مستقیم و خلف
۱. قیاس مستقیم از ابتدا متوجه اثبات مطلوب است و قیاس خلف اول متوجه انتاج حکم ظاهر الفساد است، تا از فساد آن حکم، بر فساد نقیض مطلوب استدلال کند و از فساد نقیض مطلوب، صحت مطلوب را اثبات کند. ۲. همه مقدمات قیاس مستقیم موافق مطلوب است، و مطلوب به صورت بالقوه در آن موجود است به خلاف قیاس خلف که مشتمل برنقیض مطلوب است. ۳. انتاج در قیاس مستقیم مشروط است به تسلیم هر دو مقدمه (اعم از تسلیم حقیقی و ظنی و تقدیری و یا شبه تسلیم، چنان که در صناعات خمس معلوم می شود) ولی در قیاس خلف شرط تسلیم در یک مقدمه (که نقیض مطلوب است) ساقط می شود. ۴. نتیجه قیاس مستقیم از ابتدا مفروض نیست تا از قیاس لازم آید، ولی نتیجه قیاس خلف از اول مفروض است تا از نقیضش قیاس ترکیب کنند.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.• شیرازی، قطب الدین، درة التاج (منطق).• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.
...