کلمه جو
صفحه اصلی

محمد بن مسعود عیاشی

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی از علما شیعه در قرن چهارم هجری است. وی سنی مذهب بود اما با تحقیق در آثار شیعی تغییر مذهب داد. عیاشی صاحب آثار فراوانی در زمینه تفسیر، فقه، ادب و حدیث بود. تفسیر عیاشی مشهورترین اثر اوست.
محمد بن مسعود بن محمد عیاشی سلمی سمرقندی با کنیه ابوالنضر از دانشمندان شیعی بود. براساس نظر مشهور وی متولد سمرقند بوده است گرچه نقلی درباره تمیمی بودن نیز مطرح است. عیاشی به سبب تولد در منطقه ای که غالب آن از اهل سنت بودند در ابتدا سنی بوده است اما پس از تحقیق در آثار شیعی تغییر مذهب داد و شیعه شد. وی سپس برای تحصیل به کوفه و بغداد و قم سفر کرد.او از شدت علاقه به تعلیم و ترویج دین پس از بازگشت به سمرقند، تمام میراث پدری خود را صرف نشر دانش و حدیث کرد.

[ویکی اهل البیت] محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی صاحب تفسیر معروف قرآن، و از بزرگان فقهای شیعه است. او مردی جامع بوده و در رشته های فقه، ادب، حدیث و تفسیر متبحر بوده است.
از تاریخ تولد، زادگاه عیاشی چیزی در تاریخ ثبت نگردیده و فقط از وی به نام سمرقندی، عراقی و کوفی نام برده اند. رجالیون بزرگ شیعی و سنی، مانند: ابن ندیم، شیخ طوسی، نجاشی، ابن شهر آشوب، علامه حلی، ابن داود، مامقانی، اردبیلی، مدرسی، محدث قمی، علامه آقا بزرگ تهرانی و سید حسن صدر وی را اهل سمرقند می دانند. سمرقند یکی از مناطق ماوراءالنهر است.
پدر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش از خاندان ثروتمند و سرشناس و خوشنام و خیر سمرقند بود. سیصد هزار دینار پول رایج آن روز از جمله ما ترک وی بود که عیاشی همه آن ها را در راه نشر علم و ادب و ترویج فرهنگ اهل بیت علیهم السلام به مصرف رساند.
القاب و اوصاف محمد بن مسعود سمرقندی در کتابهای رجالی به این ترتیب است: فقیه؛ جلیل القدر؛ عالم زاهد؛ واسع الاخبار؛ بصیر بالروایه؛ مضطلع؛ ثقه؛ صدوق؛ عین من عیون؛ نبیل؛ ادیب؛ فهیم؛ افضل اهل المشرق علماً؛ اوجد دهره و زمانه فی شقّه؛ غزاره العلم؛ مفسر؛ محدث؛ اکابر؛ وحید؛ مورخ؛ منجم؛ شاعر؛ طبیب؛ شیخ؛ اصحاب؛ رجال من کبار الاصحاب.
عیاشی در آغاز با توجه به محیط نشو و نمای خود که حدود سمرقند و بخارا بوده و اکثر ساکنان آن دیار از فقه اهل سنت پیروی می کردند، پیرو مکتب فقهی اهل سنت بود، ولی در اثر مطالعه و ممارست در کتابهای شیعه، توفیق نصیب او گردید و مکتب پر فیض فقه جعفری را پذیرفت. او بیشتر تحصیلات خویش را در حوزه های کهن آن روز جهان اسلام، چون: کوفه، بغداد و قم گذرانید.
عیاشی با ثقه الاسلام کلینی و محمد بن بابویه معاصر بود.
محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی از محضر نام آورترین ستارگان عصر خود در حوزه های دین پژوهی کوفه، بغداد، قم و سمرقند کسب دانش نمود. اینک نام های استادان وی را برمی شمریم:
محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی پس از رسیدن به قله های دانش و بازگشت از حوزه های دین پژوهی مهم جهان اسلام، منزل مسکونی که از پدر به او ارث رسیده بود، را به دارالعلوم و یا دارالحدیث تبدیل نمود.

[ویکی فقه] محمد بن مسعود عیّاشی. محمد بن مسعود بن محمد بن عیاشی سمرقندی کوفی، کنیه اش ابو النضر و معروف به «عیاشی»، فقیه بزرگوار و عالم وارسته ای است که در رشته های: فقه،ادب، حدیث و تفسیر تبحر فراوان داشته است. او از اعیان علما و از اکابر فقهای شیعه در عهد مرحوم ثقة الاسلام کلینی و استاد کلینی بوده است.
عیاشی در آغاز با توجه به محیط نشو و نمای خود که حدود سمرقند و بخارا بوده و اکثر ساکنان آن دیار از فقه اهل سنت پیروی می کردند، پیرو مکتب فقهی اهل سنت بود، ولی در اثر مطالعه و ممارست در کتابهای شیعه، توفیق نصیب او گردید و مکتب پر فیض فقه جعفری را پذیرفت و تمامی ترکه پدر را که بالغ بر سیصد هزار دینار بود در راه علم و نشر حدیث انفاق و خرج نمود.گویند خانه اش همانند مسجد پر از جمعیت قاری، محدث، عالم، دانشجو و مفسر می گردید.در آن خانه یکی به تالیف، دیگری به مقابله و جمعی به دست نویسی و جمعی به تعلیقه و حاشیه پردازی اشتغال می ورزیدند. او را دو گونه مجلس بود، یکی برای عوام و توده مردم و دیگری برای خواص و دانشجویان علوم و معارف اسلامی.


کلمات دیگر: