حَرَم سَرا، حرم مکانی در قصر بود که زنان و کنیزهای شاه، سلطان یا خلیفه در آن زندگی می کردند.Terrace of the Seraglio, ژان لئون ژروم، 1824–1904, French Shopping in the Harem, Rudolf Swoboda, 1859-1914, Austrian Harem Scene, Quintana Olleras, 1851-1919, Spanish The Reception, جان فردریک لوئیز، 1805-1875, English The Harem Fountain, Frederick Bridgeman, 1847-1928, American زن حرمسرا و برده, ژان اگوست دومینیک انگر زن حرمسرای زیبا, ژان اگوست دومینیک انگر زن حرمسرا, ژول جوزف لوفور Im Harem (In the Harem), کارل اشپیتسوگ The Harem Servant, پل ترویلبرت، 1829-1900, French The Slave Market, ژان لئون ژروم، c. 1884 A harem bathhouse, from manuscript of the Zanan Nameh by Fazil Yildiz, دانشگاه استانبول. The Harem Dance (Giulio Rosati) Maharaja Bijay Singh in His Harem, ca. 1770 Mughal Interiors from the book of Le Costume Historique c. 1876
حرمسرا در دربار پادشاهان
ایران از دوران بعد از هخامنشی تا پایان دوره قاجار کمابیش متداول بوده است. پلوتارک به تشریح حرمسرای اردشیر دوم پرداخته و می گوید خواجگان حرمسرا در آن زمان دارای قدرت فراوان بوده اند. از حرمسرای پادشاهان اشکانی و ساسانی اطلاعات دقیقتری در دست است که از جمله می توان به حرمسرای خسرو پرویز که در آن بیش از هزار زن زیبا و دلربا از سراسر جهان در ان بوده اند، اشاره کرد. که زیباترین زن جهان یعنی شیرین همسر موردعلاقه خسرو پرویز هم در آن جا بوده است که او را با زیبای فوق العاده و بی حد و مرز خیره کنند که در هیچ جای تاریخ و جهان چون او نبوده است ذکر کرده اند.
در دوران پس از اسلام، حرمسرا به عالی منصبان محدود نماند و حتی برخی مردم عادی نیز اقدام به ازدواج با چند زن به صورت دائم و موقت نمودند. این سنت در دوران صفوی به اوج رسید و شاه عباس کبیر دارای حرمسرای بزرگی بود و هر از چندی دختران زیبا را در هشت بهشت جمع می کردند تا شاه، زنان جدید خود را از میان آنها انتخاب کند.
این سنت تا دوران محمدعلی شاه قاجار در ایران ادامه داشت. خود محمدعلی شاه پس از ازدواج با دخترعموی خود، ملکه جهان، دیگر ازدواج نکرد و، طبق شرط ملکه جهان، همسر صیغه ای خود را نیز طلاق داد. اما جد او، فتحعلی شاه قاجار، به قولی صد همسر داشت و برای اینکه بین آمیزش با همسرانش فاصله زمانی زیادی نیفتد از وسیله ای استفاده می کرد که استفاده از آن بعداً در حرمسرای ناصرالدین شاه، که ۸۴ زن داشت، هم استفاده می شد و به همین دلیل به سرسره ناصرالدین شاه شهرت یافت. بسیاری از صاحب نظران پرداختن بیش از حد پادشاهان ایرانی به زنان و خوشگذرانی را یکی از عوامل مهم عقب ماندگی ایران می دانند.