اسرار نامه

اسرارنامه یکی از مثنوی های مسلم السند فریدالدین عطار نیشابوری و احتمالاً از جمله نخستین آثار او بوده است.
۱. ارکان
۲. معادن
۳. نبات
۴. حیوان
۵. انسان
۶. انبیا
۷. محمد
این اثر مشتمل است بر ۳۳۰۵ بیت در ۲۲ مقاله. سه مقاله نخستین آن به ترتیب دربارهٔ توحید و نعت رسول اکرم و فضائل خلفای راشدین است. از مقاله چهارم به بعد دربارهٔ موضوعات گوناگون تصوف است. مقاله پنجم دربارهٔ اهمیت عشق و برتری آن از خرد با ابیات معروف ذیل آغاز می شود:
در مقالات بعد درباره شماری از اصطلاحات صوفیه مانند شوق و نکات صوفیانه مانند سر جان و تن و نکوهش نفس اماره سخن گفته شده است.
عطار در این مثنوی فلسفه مشایی و عقل استدلالی را نکوهش می کند و در عین حال در مقاله هشتم نکات فلسفی متعددی را از دیدگاه عرفانی بیان می کند. در این مقاله وی از مراتب موجودات سخن می گوید که به ترتیب عبارتند از:

اَسرارْنامه
(یا: کنزالحقایق) سرودۀ عطار نیشابوری، مثنوی ای عرفانی به فارسی. مطالب این کتاب با توحید شروع می شود و با توصیفاتی از پیغمبر و معراج و سپس با منقبت خلفای چهارگانه ادامه می یابد. اسرارنامه، پندنامه ای در ترک دنیا و تحلیلی از آخرت است. این کتاب در دوازده مقاله و هر مقاله در اصلی از تصوف با حکایاتی دلکش است. زبانی ساده، آمیخته با ترکیبات بدیع و دل انگیز دارد و در حدود ۳۳۰۹ بیت است. به کوشش سیدصادق گوهرین به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۳۸ش).

[ویکی نور] اسرارنامه، از مثنوی های دل پذیر و کمابیش کوتاه عارف صاحب دل، شیخ فرید الدین عطار نیشابوری است که همچون دیگر مثنوی های او، به تقبیح و تحقیر علایق دنیوی و تحسین امور معنوی و ترغیب آدمی به کوشش های جان فرسا در پیمودن راه وصول یا«فناء فی الله» می پردازد.
آنان که آثار او را بررسیده و در باره آنها سخن گفته اند، «منطق الطیر» و«اسرارنامه» را از دید اهمیت در جایگاه نخست نشانده اند. «اسرارنامه»، از کتاب هایی است که شاعران پس از عطار نیز از آن بسیار سود بردند و از درون مایه و تمثیلات و مطالب آن، در کارهای خود بهره گرفتند؛ چنان که مولانا جلال الدین بلخی در«مثنوی معنوی» خود چنین کرد.
«اسرارنامه» که در 3305 بیت، 22 مقاله و 98 حکایت سروده شده است، به رغم مثنوی های دیگر عطار؛ یعنی«منطق الطیر» و«الهی نامه» و«مصیبت نامه»، پی رنگ کلان و طرحی سراسری ندارد که داستان های کوتاهی با توجه به باب هایش در آن بگنجد و شاعر، آرایش طبیعی داستان اصلی را از راه داستان های فرعی و نتیجه گیری خود از آنها به سامان برساند، بلکه به مثنوی های عرفانی - اخلاقی پیش از خود، مانند«حدیقة الحقیقة» سنایی و«مخزن الاسرار» نظامی می ماند که بر پایه ابواب و فصول خاص تدوین شده اند و هر فصل و مقاله حکایت هایی را در بر گرفته است.
شاعر، در 150 بیت نخستین کتاب، به حمد خداوند می پردازد، سپس رسول گرامی اسلام(ص) را نعت می کند. بیت های ویژه هر یک از خلفای چهارگانه پیامبر، با یک دیگر برابرند، اما ساختار باب ها و فصل هایش بر پایه نسخه های گوناگون، با یک دیگر متفاوتند؛ یعنی بنا بر برخی از نسخه ها، کتاب، 22 فصل یا مقاله و بنا بر پاره ای از آنها، تنها بیست باب(مقاله) دارد. گویی عطار برای هیچ یک از ابواب یا مقالات«اسرارنامه» عنوان ویژه ای نیاورده، اما هر یک از کاتبان به سلیقه خود، هر مقاله یا فصلی را به چیزی معنوَن کرده است.
«اسرارنامه»، به رغم اینکه نامه اسرار صوفیان به شمار می رود، مبین طریقه پرداختن به زندگانی معیشتی است، اما انگیزه شاعر در سرایش این اثر، پرداختن به سیاست مدن و تدبیر منزل یا تصویر یک مدینه فاضله نیست، بلکه در حکایات عرفانی منظومه خود، چیزهایی را برای تطبیق زندگی مرید نوپا با معیشت مسلمان پاک دل غیرصوفی می گنجاند. چیرگی بر نفس نیز که ویژگی عارف مسلمان و مسلمان غیر عارف است، در این کتاب بیشتر دیده می شود؛ چنان که کسی در خواب حلاج را با سر بریده و جامی در کف می بیند و از او در مورد سر بریده و جام می پرسد و او توضیح می دهد که سلطان ازل به شرطی جام در دست کسی می گذارد که او در راه عشقش سرداده باشد:

[ویکی اهل البیت] اسرار نامه ( عطار ). کتاب اسرار نامه تالیف شیخ فریدالدین عطار نیشابوری شاعر , نویسنده و عارف قرن ششم و آغاز قرن هفتم هجری قمری است .
این کتاب بعد از منطق الطیر , مصیبت نامه و الهی نامه , چهارمین مثنوی عرفانی عطار نیشابوری است .
این کتاب مشتمل است بر ۳۳۰۵ بیت در ۲۲ مقاله.
عطار نیشابوری از حکایات عرفانی نیز استفاده کرده است .
عطار نیشابوری در این کتاب , از اندیشه و سخنان مشایخ تصوف استفاده کرده است .
مولف در این کتاب نکات عرفانی را با استفاده از تمثیل بیان کرده است .
مؤلف در این کتاب تحلیل ساده و روان دارد .
این کتاب با موضوعیت عرفان ِ نفس شناختی نگارش شده است .