مخزن الاسرار

مَخزَن الاَسرار نخستین مثنویِ نظامی گنجوی شاعر ایرانی است.
نظامی گنجوی
از آنجا که در خود کتاب اشارهٔ مستقیم یا غیرمستقیمی به تاریخ سرایش یا تاریخ تقدیم اثر به والی آذربایجان (و نه اران) نشده است، و همچنین در آثار معتبر دیگر نیز تاریخ دقیق خلق این اثر ذکر نشده، نمی توان بیقین تاریخ آن را تعیین کرد؛ ولی با توجه به اینکه نظامی تاریخ های بسیار دقیق دیگری از آثار، سن فرزند و ماده تاریخ های دیگر در آثار دیگرش می دهد، و همچنین با بررسی تاریخ آذربایجان و اران، و مطالعات تطبیقی می توان بیقین گفت که خلق این اثر بین سالهای ۵۶۱ و ۵۶۹ قمری می باشد (و به احتمال زیاد نزدیک به ۵۶۹ برابر با ۱۱۷۳ میلادی است).
نظامی این کتاب را به «ملک فخرالدین بهرامشاه بن داوود» والی آذربایجان تقدیم کرد.
این کتاب دربرگیرنده خواندن مردم به خودشناسی، خداشناسی و گزینش ویژگی های پسندیده اخلاقی است و در بحر سریع مسدس (مفتعلن مفتعلن مفتعل) سروده شده.

مَخْزَن الْاَسْرار
سرودۀ نظامی گنجوی، منظومه ای به فارسی در اخلاق و حکمت. این منظومه که در حدود ۵۶۱ق سروده شده نخستین مثنوی از خمسۀ نظامی است و به فخرالدین بهرام شاه ارزنجانی تقدیم شده است. این مثنوی بر وزن مفتعلن مفتعلن فاعلن و در ۲۲۸۸ بیت و در بیست مقاله، با مضامین اخلاقی و حکمی و عرفانی است و در پایان هر مقاله حکایتی آمده است. برخی عناوین بیست گانۀ آن چنین است: آفرینش انسان، حوادث عالم، فضیلت آدمی، نکوهش دنیا، وصف پیری. نظامی در نظم این اثر، که در سبکی پیچیده تر از دیگر مثنوی های اوست، به حدیقةالحقیقۀ سنایی نظر داشته است. این مثنوی بارها به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۱۳ش).