امام زین العابدین

امام زین العابدین (ع) (مدینه ۳۸ـ همان جا ۹۵ق)
(نیز ملقّب به سیّدالسّاجدین و سجاد) شهرت و لقب ابومحمد علی بن حسین بن علی، امام چهارم از امامان دوازده گانۀ شیعیان، و ششمین معصوم از چهارده معصوم. امام سجاد (ع) دورۀ کودکی خود را در مدینه گذراند و حدود دو سال از خلافت جدش امام علی (ع) را درک کرد و پس از آن دَه سال شاهد حوادث دورۀ امامت عمویش امام حسن (ع) بود. پس از شهادت امام حسن (ع)، در دورۀ امامت پدرش امام حسین (ع) در کنار او بود. در محرم ۶۱ق، همراه با فرزندش محمد باقر (ع)، در جریان قیام و شهادت پدرش در واقعۀ کربلا حضور داشت. آن حضرت در روز عاشورا بیمار و بستری بود و به همین سبب دشمن از کشتن او چشم پوشید. نقش عمدۀ امام سجاد (ع) در نهضت عاشورا، پیام رسانی خون شهیدان کربلا و حفظ دستاوردهای آن از تباه شدن و تحریف بود. این رسالت، در قالب ایراد خطبه ها توسط آن حضرت و عمه اش زینب (س) انجام گرفت. پس از شهادت امام حسین (ع) که امامت شیعیان به او رسید، همراه با دیگر اسیران کربلا به کوفه و از آن جا به شام برده شد. در کاخ یزید خطبۀ بسیار مهمی ایراد کرد. سخنان امام در بارگاه یزید، چنان یزید را به خشم آورد که دستور کشتنش را داد، ولی حضرت زینب (س) مانع از آن شد. یزید که حضور اهل بیت را در شام مایۀ رسوایی خود می دید، به سرعت آن ها را به مدینه فرستاد. امام در مدینه از هر فرصتی برای زنده کردن یاد قیام کربلا و نشر معارف شیعه بهره برد و شاگردان برجسته ای مانند ابوحمزۀ ثمالی و ابوخالد کابلی را تربیت کرد، و آنان نیز معارفی را که از آن حضرت کسب می کردند، در میان شیعه رواج می دادند و از این راه تشیع گسترش فراوانی یافت. در ۶۳ق آن گاه که امام در مدینه بود، مردم مدینه بر یزید شوریدند و اعضای خاندان بنی امیه را در مدینه محاصره کردند. مروان بن حکم از امام سّجاد خواست که خانوادۀ وی را نزد خود پنهان کند؛ آن حضرت با جوانمردی پذیرفت و خانوادۀ خود را با حرم مروان به ینبع فرستاد. امام در مدینه بسیار مورد احترام بود و همگان به بزرگ منشی، خوش خلقی، علم و پرهیزکاری آن حضرت اذعان داشتند. امام زین العابدین پس از ۳۵ سال امامت، با دسیسۀ ولید بن عبدالملک به شهادت رسید و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. آن حضرت از همسران خود فرزندان بسیار داشت که معروف ترین آن ها امام محمد باقر (ع) و زید بن علی بودند. امام سجاد (ع) به زهد، حلم و پارسایی، و دستگیری از فقیران و نیازمندان شهرت داشت. امام را سجاد (به معنی بسیار سجده کننده) و ذوالثفنات (ثفنه به معنی پینۀ زانو و سینۀ شتر است) می گفتند، زیرا زانوها و دیگر سجده گاه های آن حضرت به سبب سجده های زیاد پینه بسته بود. او فاضل ترین و دانشمندترین مرد زمان خود بود. ازجمله آثار او صحیفۀ سجادیه و رسالۀ حقوق است. صحیفۀ سجادیه مشتمل بر ۵۷ دعا دربارۀ دقیق ترین معارف الهیه است و به زبور آل محمد لقب گرفته است. رسالۀ حقوق نیز رساله ای در قواعد و اخلاقیات فردی و اجتماعی مشتمل بر ۵۰ حق است که رعایت آن ها ضروری است. تاکنون شروح مفصل و متعددی بر صحیفۀ سجادیه و رسالۀ حقوق نوشته شده است.