پنج

( اسم ) مخلوطی از مسکری سخت قوی با اجزای دیگر مانند آب لیمو و قند و چای و جز آن.
نام یکی از آبراه های جیحون

و شش (پَ جُ ش ِ ) (اِمر. ) حواس پنجگانه و جهات شش گانه .
(پَ ) ۱ - عدد پس از چهار و پیش از شش . ۲ - حواس خمسه . ۳ - پنجه .

پنج. [ پ َ ] ( عدد، ص ، اِ ) عددی از یکانها پس از چهار و پیش از شش ( با کلمه یونانی پنت اصل مشترک دارد، هم چنین با کلمه پنجه سانسکریت ). خَمس. خَمسة. ( منتهی الارب ). نماینده آن در ارقام هندیه «5»و در حساب جمّل از آن به 5 عبارت کنند :
شاعر که دید به قد کاونجک
بیهوده گوی و نَحسک و بوالکنجک
از کون خر فروتر پنج آرش
می برجهد سبکتر از منجک.این زمان پنج پنج میگیرد
چون شده عابد و مسلمانا.دور مجنون گذشت و نوبت ماست
هر کسی پنج روزه نوبت اوست.[ما] پنج برادریم کز یک پشتیم
بر ساعد روزگار پنج انگشتیم.اِخماس ؛ پنج شدن. ( منتهی الارب ).
- امثال :
خدا پنج انگشت را یکسان خلق نکرده است .
|| اشاره به حواس خمسه ظاهره است که سامعه و باصره و ذائقه و لامسه و شامه باشد. ( برهان قاطع ). || پنجه. چنگ. چنگال : گربه پنج انداخت برروی فلان.

---

پنج. [ پ ِ ] ( اِ ) گرفتن عضوی باشد با سر دو ناخن چنانکه بدرد آید. ( برهان قاطع ). گرفتن قسمتی از بدن با دو انگشت و ناخن که بدرد آید. نشگون. صاحب برهان در معنی کلمه اشتباه کرده است رجوع به پَنْج شود.

---

پنج. [ پ َ ] ( اِخ ) نام یکی از آب راهه های جیحون.

عدد بعد از چهار، «۵ ».