مترادف دون : جلب، پست، حقیر، خسیس، دنی، ذلیل، رذل، سفله، فرومایه، وضیع، بدون، سوا، غیر، پایین، تحت ، با، بالا، فوق
متضاد دون : شریف
برابر پارسی : پست، فرومایه، ناکس
دون
مترادف دون : جلب، پست، حقیر، خسیس، دنی، ذلیل، رذل، سفله، فرومایه، وضیع، بدون، سوا، غیر، پایین، تحت ، با، بالا، فوق
متضاد دون : شریف
برابر پارسی : پست، فرومایه، ناکس
فارسی به انگلیسی
base, inferior
common, little, low, menial, scapegrace, under-, vile, worm, wormy, wretched
فارسی به عربی
صغیر , فقیر , مستوی واطی
مترادف و متضاد
جلب، پست، حقیر، خسیس، دنی، ذلیل، رذل، سفله، فرومایه، وضیع ≠ شریف
بدون، سوا، غیر ≠ با
پایین، تحت ≠ بالا، فوق
پادو، دون، شاگرد اشپز
فرومایه، خسیس، پست، کثیف، هرزه، شلخته، چرک، دون
پست، چاپلوس، دون، شایسته نوکران
پست، دون، ژنده، نخ نما
فرومایه، خسیس، پست، بد اخلاق، زننده، فاسد، شرم اور، بدصفت، دون، بدطینت
ناسازگار، فرومایه، پست، غریب، بی پول، محتاج، فقیر، بی چاره، فرومانده، نا مرغوب، بی نوا، معدود، ناچیز، دون، لات، مستمند، ضعیف الحال
پست، بی ادب، عاری از خیال، افتاده، صغیر، دون
پست، خفیف، ریز، کوچک، ریزه، خرد، محقر، کم، جزئی، دون
ناپسند، بدزبان، هرزه، بد دهن، دون
۱. جلب، پست، حقیر، خسیس، دنی، ذلیل، رذل، سفله، فرومایه، وضیع
۲. بدون، سوا، غیر
۳. پایین، تحت ≠ شریف،
۴. با،
۵. بالا، فوق
فرهنگ فارسی
شطی در روسیه که از مرتفعات جنوب مسکو سرچشمه گیرد و ببحر آزف ریزد طول ۲۱٠٠ کیلومتر.
پست، خسیس، سفله، فرومایه، پایین وفرودنقیض فوق، به معنی غیر، سوا، جز، اغلب بادراول آن قرارمیگیرد
۱ - ( صفت ) پست فرومایه سفله : مردم دون . ۲ - پایین فرود مقابل فوق . ۳ - غیر سوای بدون ( لازم الاضافه ) .
مزید موخر امکنه است چون آبندون .
پست، خسیس، سفله، فرومایه، پایین وفرودنقیض فوق، به معنی غیر، سوا، جز، اغلب بادراول آن قرارمیگیرد
۱ - ( صفت ) پست فرومایه سفله : مردم دون . ۲ - پایین فرود مقابل فوق . ۳ - غیر سوای بدون ( لازم الاضافه ) .
مزید موخر امکنه است چون آبندون .
فرهنگ معین
(ص . ) فرومایه ، پست .
(ق . ) پایین ، فرود.
(ق . ) پایین ، فرود.
(ص .) فرومایه ، پست .
(ق .) پایین ، فرود.
لغت نامه دهخدا
دون. [ دَ ] ( ع مص ) خسیس و دون شدن. ( منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). خسیس شدن. ( از تاج المصادر بیهقی ). || ضعیف و سست گردیدن. ( منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). || اطاعت کردن کسی را و خوار گردیدن. ( ناظم الاطباء ).
دون. ( ع اِ ) فرود. نقیض فوق و معناه تقصیر عن الغایة. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). فرود. ( زمخشری ). زیر. مقابل فوق. ( غیاث ). || زبر. || چون ظرف باشد به معنی عند و نزد می آید. ( ازمنتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). نزدیک به نزد. ( آنندراج ). نزدیک. ( غیاث ). || پیش. || هذا دونه ، یعنی این نزدیکتر است از وی. ( از منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). || ادن دونک ؛ یعنی نزدیک شو به من. || سپس. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || به معنی غیر آید؛لیس مادون خمس اواق صدقة؛ یعنی در غیر پنج اوقیه. ( ناظم الاطباء ). || ( حرف ) غیر و سوی و جز آن. ( از منتهی الارب ) ( از ناظم الاطباء ). سوی و غیر. ( غیاث ). جز. سوای. عدای. بدون. ( لازم الاضافه ). ( یادداشت مؤلف ) : و کارهای دیگر دارند [ مردم سیستان ] که دون ایشان را نیست. ( راحةالصدور راوندی ). و فایده این ریگ نیز دون این آن است که به جایی که از آن اندک بدارند نبات بهتر روید. ( راحةالصدور راوندی ).سواری را هزار دینار رسید و هر پیاده را هزار دیناردون دیگر چیزها. ( راحةالصدور راوندی ). پیغامبر ما صلی اﷲ علیه اگر خواستی... ادیان دون اسلام برکندی. ( راحةالصدور راوندی ). || ( اِ ) وعید و وعده بد. ( از منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || چیزحقیر و اندک. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( از آنندراج ). || ( اسم فعل ) امر به معنی بگیر: دونه ؛ بگیر او را. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( از آنندراج ). || ( اِ ) دون النهر جماعة، در حق کسی گویند که کار را نیکو تواند کرد و یا تحریض است بر کاری یعنی پیش از آنکه برسی بر نهر جماعتی می باشند. ( از منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || گاه کلمه «من » بر دون درمی آید مانند من دونه اولیاء قلیلا و گویند هذا رجل من دونه ؛ ای حقیر ساقط و نمی گویند رجل دون ؛ و نیز گویند: هذا شی من دون. ( ناظم الاطباء ). || گاهی من حذف می شود و دون صفت قرار می گیرد. ( از ناظم الاطباء ). || ( ص ) مرد بزرگ. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). مرد شریف. ( ناظم الاطباء ). || مرد فرومایه. ( از اضداد ) ( منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). حقیر و خسیس و سفله. ( غیاث ). مرد خسیس. ( ناظم الاطباء ). فرومایه. ( دهار )؛ خسیل ، دون و ناکس از قوم. ( منتهی الارب ).
دون. ( ع اِ ) فرود. نقیض فوق و معناه تقصیر عن الغایة. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). فرود. ( زمخشری ). زیر. مقابل فوق. ( غیاث ). || زبر. || چون ظرف باشد به معنی عند و نزد می آید. ( ازمنتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). نزدیک به نزد. ( آنندراج ). نزدیک. ( غیاث ). || پیش. || هذا دونه ، یعنی این نزدیکتر است از وی. ( از منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). || ادن دونک ؛ یعنی نزدیک شو به من. || سپس. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || به معنی غیر آید؛لیس مادون خمس اواق صدقة؛ یعنی در غیر پنج اوقیه. ( ناظم الاطباء ). || ( حرف ) غیر و سوی و جز آن. ( از منتهی الارب ) ( از ناظم الاطباء ). سوی و غیر. ( غیاث ). جز. سوای. عدای. بدون. ( لازم الاضافه ). ( یادداشت مؤلف ) : و کارهای دیگر دارند [ مردم سیستان ] که دون ایشان را نیست. ( راحةالصدور راوندی ). و فایده این ریگ نیز دون این آن است که به جایی که از آن اندک بدارند نبات بهتر روید. ( راحةالصدور راوندی ).سواری را هزار دینار رسید و هر پیاده را هزار دیناردون دیگر چیزها. ( راحةالصدور راوندی ). پیغامبر ما صلی اﷲ علیه اگر خواستی... ادیان دون اسلام برکندی. ( راحةالصدور راوندی ). || ( اِ ) وعید و وعده بد. ( از منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || چیزحقیر و اندک. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( از آنندراج ). || ( اسم فعل ) امر به معنی بگیر: دونه ؛ بگیر او را. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( از آنندراج ). || ( اِ ) دون النهر جماعة، در حق کسی گویند که کار را نیکو تواند کرد و یا تحریض است بر کاری یعنی پیش از آنکه برسی بر نهر جماعتی می باشند. ( از منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || گاه کلمه «من » بر دون درمی آید مانند من دونه اولیاء قلیلا و گویند هذا رجل من دونه ؛ ای حقیر ساقط و نمی گویند رجل دون ؛ و نیز گویند: هذا شی من دون. ( ناظم الاطباء ). || گاهی من حذف می شود و دون صفت قرار می گیرد. ( از ناظم الاطباء ). || ( ص ) مرد بزرگ. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). مرد شریف. ( ناظم الاطباء ). || مرد فرومایه. ( از اضداد ) ( منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). حقیر و خسیس و سفله. ( غیاث ). مرد خسیس. ( ناظم الاطباء ). فرومایه. ( دهار )؛ خسیل ، دون و ناکس از قوم. ( منتهی الارب ).
دون . (اِخ ) رافائیل زخور راهب متولد قاهره ؛ استاد زبان عربی مدرسه ٔ معروف سلطانیه ٔ پاریس . از آثار اوست : 1 - ترجمه ٔ تنبیه فیما یخص داءالجدری المتسلط الاَّن تألیف بارون دوفریش دیسجانت که به سال 1800 م . ترجمه کرده است . 2 - قاموس ایتالیایی و عربی . 1822 م . طبع بولاق . 3 - قانون الصباغة، طبع پاریس 1808 م . (از معجم المطبوعات مصر).
دون . (اِخ ) شهرکی است [ به عراق ] که معتصم بنا نهاده است و مأمون تمام کرده است آبادان است و با نعمت . (حدود العالم ).
دون . (اِخ ) نام دهی از اعمال دینور و از آنجاست ابوعبداﷲ دونی . (یادداشت مؤلف ).
دون . (پسوند) مزید مؤخر امکنه است چون آبندون . بردون . پشته ازرک دون . جوزدون . چماردون کلا. خوردون کلا. دخ فندون . دزادون . روشن دون . شمله دون . کبوتردون . کلان دون . کهنه دون . گیله دون . لومن دون .مجدون . نضدون . ولیک دون . ونندون . (یادداشت مؤلف ).
دون . (ع اِ) فرود. نقیض فوق و معناه تقصیر عن الغایة. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). فرود. (زمخشری ). زیر. مقابل فوق . (غیاث ). || زبر. || چون ظرف باشد به معنی عند و نزد می آید. (ازمنتهی الارب ) (ناظم الاطباء). نزدیک به نزد. (آنندراج ). نزدیک . (غیاث ). || پیش . || هذا دونه ، یعنی این نزدیکتر است از وی . (از منتهی الارب ) (از آنندراج ) (ناظم الاطباء). || ادن دونک ؛ یعنی نزدیک شو به من . || سپس . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || به معنی غیر آید؛لیس مادون خمس اواق صدقة؛ یعنی در غیر پنج اوقیه . (ناظم الاطباء). || (حرف ) غیر و سوی و جز آن . (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء). سوی و غیر. (غیاث ). جز. سوای . عدای . بدون . (لازم الاضافه ). (یادداشت مؤلف ) : و کارهای دیگر دارند [ مردم سیستان ] که دون ایشان را نیست . (راحةالصدور راوندی ). و فایده ٔ این ریگ نیز دون این آن است که به جایی که از آن اندک بدارند نبات بهتر روید. (راحةالصدور راوندی ).سواری را هزار دینار رسید و هر پیاده را هزار دیناردون دیگر چیزها. (راحةالصدور راوندی ). پیغامبر ما صلی اﷲ علیه اگر خواستی ... ادیان دون اسلام برکندی . (راحةالصدور راوندی ). || (اِ) وعید و وعده ٔ بد. (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || چیزحقیر و اندک . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از آنندراج ). || (اسم فعل ) امر به معنی بگیر: دونه ؛ بگیر او را. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از آنندراج ). || (اِ) دون النهر جماعة، در حق کسی گویند که کار را نیکو تواند کرد و یا تحریض است بر کاری یعنی پیش از آنکه برسی بر نهر جماعتی می باشند. (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || گاه کلمه ٔ «من » بر دون درمی آید مانند من دونه اولیاء قلیلا و گویند هذا رجل من دونه ؛ ای حقیر ساقط و نمی گویند رجل دون ؛ و نیز گویند: هذا شی ٔ من دون . (ناظم الاطباء). || گاهی من حذف می شود و دون صفت قرار می گیرد. (از ناظم الاطباء). || (ص ) مرد بزرگ . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). مرد شریف . (ناظم الاطباء). || مرد فرومایه . (از اضداد) (منتهی الارب ) (از آنندراج ) (ناظم الاطباء). حقیر و خسیس و سفله . (غیاث ). مرد خسیس . (ناظم الاطباء). فرومایه . (دهار)؛ خسیل ، دون و ناکس از قوم . (منتهی الارب ).
دون . (ع ص ) پست . فرود. مقابل عالی . مردم پست و فرومایه . ج ، دونان . (ناظم الاطباء). هر شخص یا چیز اخس و ادنی از حیث ارزش و منزلت . شخص فرومایه و پست . ج ، دونان . (از یادداشت مؤلف ) :
چرخ فلک هرگز پیدانکرد
چون تو یکی سفله و دون و ژکور.
سیه کاسه و دون و پرخوار بود
شتروار دایم به نشخواربود.
گنده و قلتبان و دون و پلید
ریش خردم و جمله تنش کلخچ .
گنده و بی قیمت و دون و حقیر
ریش پر از گوه و تنش پر کلخچ .
سپنجی سرای است دنیای دون
بسی چون تو زو رفت غمگین برون .
سپه بود یکسر همه کوه ودشت
خروشی ز گردون دون برگذشت .
مأمون گویند همتی چو فلک داشت
جمله جهان بود پیش همت او دون .
هرچند ترا عار است از کشتن آن دون
او را بکش و مزد برابر کن با عار.
از نفس تونیاید فعل خسیس دون
آواز سگ نیاید از موضع زئیر.
دون تر از مرد دون کسی بمدار
گرچه دارند هر کسش تعظیم .
خراسان جای دونان شد نگنجد
به یک خانه درون آزاده با دون .
درویش دون بود همه دونانند
اینها و برنهاده به تو دونی .
گر شرف یابد ز دانش جانت بر گردون کشد
لیکن اندر چاه ماند دون گر او را دون کنی .
نداند حال و کار من جز آن کس
که دونانش کنند از خانه بیرون .
و دبیری آن است که مردم را از پایه ٔ دون به پایه ٔ بلند رساند. (نوروزنامه ).
تو چنان برگمان که من دونم
سخن من نگر که چون والاست .
حشرپاکان تن سرشته ز جان
صید گردون ناکس دون شد.
شه که دون را بلند و والا کرد
مر بلا را بلند بالا کرد.
و قوی تر سببی در کارهای دنیا مشارکت مشتی دون عاجز است . (کلیله و دمنه ). دون و سفله بیشتر یافته شود. (کلیله و دمنه ).
همتی دارد چنان عالی که چرخ برترین
با فرودین پایگاه همتش دون است و پست .
چشم بتان است که گردون دون
با سرچوب آورد از گل برون .
ای چرخ شریف کش که دونی
جان را دیت از دهات جویم .
خصم تو گر نیست دون هست چنان ای عجب
از سبب کین او تیر تو جوشن گداز.
از دیده جام جام بیارم شراب لعل
چون بینمت که یاد یکی دون همی خوری .
رفیق دون چه اندیشد به عیسی
زریر بد چه آموزد به دارا.
نماند ضایع ار نیک است اگر دون
بسوی من نظری کن که بی سبب با من
جهان سفله به کین است و چرخ دون به ستیز.
کمر بسته بدین کار است گردون .
چیست ای عطار کفر راه عشق
سست دین را همت دون آمدن .
پس تبرزین مسخ کردی چون بود
پیش آن مسخ این بغایت دون بود.
گفتم دون است و بی سپاس و سفله و حق ناشناس که به اندک تغیر حال از مخدوم قدیم برگردد. (گلستان ).
دونان چو گلیم خویش بیرون بردند
گویند چه غم گر همه عالم مردند.
دونان نخورند و گوش دارند
گویند امید به که خورده .
هرچه از دونان به منت خواستی
در تن افزودی و از جان کاستی .
چون به دنیای دون فرود آمد
به عسل در بماند پای مگس .
هر دل که به عاشقی زبون نیست
دست خوش روزگار دون نیست .
چو حافظ در قناعت کوش و از دنیای دون بگذر
که یک جو منت دونان به صد من زر نمی ارزد.
- امثال :
گردون بجز موافقت دون نمی کند .
مردمان سوی مردمی یازند
میل دونان بسوی دون باشد.
هرگز بهتری ناید ز دونان . (از تاج المآثر).
بهر دونان منت دونان چرا؟
(امثال و حکم دهخدا).
رغم مشتی کند وبی حمیت چو شمشیر خطیب
منبر نه چرخ را با قدر او دون کرده اند.
- دون صفت ؛ پست فطرت .بی شخصیت : لشکری از دون صفتان بی ایمان به خیال نهب و غارت ... به جانب اردبیل در حرکت آمد. (حبیب السیر ج 3 ص 323).
- دون کردن ؛پست و بی ارزش نمودن .
- دون همت ؛ فرومایه و سفله و ناسپاس . (ناظم الاطباء). خسیس و کم همت . (آنندراج ). ذوالبجل . قصیرالهمة. (یادداشت مؤلف ). ژکور. (لغت فرس اسدی نسخه ٔ نخجوانی ) :
قیمت دانش نشود کم بدانک
خلق کنون جاهل و دون همت است .
ای کرده ترا گردون دون همت و بی دین
زایل شده دین از تو به دنیای زوالی .
سگ دون همت استخوان جوید
بچه ٔ شیر مغز جان جوید.
وانکه دون همت است همچون سگ
هست چون سگ نه بهر نان در تک .
و اگر دون همتی چنین سعی به سبب حطام دنیا باطل گرداند همچنان باشد که مردی یک خانه عود داشت ... (کلیله و دمنه ).
کرم ورزد آن سر که مغزی در اوست
که دون همتانندبی مغز و پوست .
چو خرمن برگرفتی گاو مفروش
که دون همت کند نعمت فراموش .
بدبخت دون همت که آیت «و رابعهم ...» گوئیا در شأن او آمده . (از ترجمه ٔ محاسن اصفهان ص 91).
فخری که از وسیلت دون همتی رسد
گر نام و ننگ داری از آن فخر عار دار.
طَبَع؛ دون همت گردیدن مرد. (منتهی الارب ).
- دون همتی ؛ صفت دون همت . طغومت . خساست . خست . دنائت .بجل . (یادداشت مؤلف ). پست خیالی و پست فطرتی و سفلگی و فرومایگی و ناسپاسی . (ناظم الاطباء). طغامة. طغومة. (منتهی الارب ) :
بر پی دو نان شوی از پی دون همتی
باز مرادم کنی از سر تردامنی .
- گردون (یا چرخ یا روزگار یا دنیای ) دون ؛ جهان پست و بی ارزش و فرومایه . روزگار پست : ... مأمون از نوائب دهر بوقلمون و مصون از مصائب گردون دون . (ترجمه ٔ محاسن اصفهان ).
- مردم دون ؛ مردم پست فطرت وفرومایه . (ناظم الاطباء).
|| زیر. پایین . ادنی از حیث رتبت ؛ کارمند دون اشل . این شغل دون رتبه ٔ اوست . (یادداشت مؤلف ).
- دون پایه ؛ که پایه ٔ اداری ندارد. که در درجه ٔ پایین قرار دارد. که رتبه ٔ پست دارد؛ کارمند دون پایه . مأمور دون پایه . (از یادداشت مؤلف ).
- بدون ِ ؛ بی . بلا. بانبودن . (یادداشت مؤلف ) :
گرچه بدون تو چرخ تاج و نگین داد لیک
رقص نزیبد ز بز تیشه زنی از شبان .
چرخ فلک هرگز پیدانکرد
چون تو یکی سفله و دون و ژکور.
رودکی .
سیه کاسه و دون و پرخوار بود
شتروار دایم به نشخواربود.
بوالمثل بخاری .
گنده و قلتبان و دون و پلید
ریش خردم و جمله تنش کلخچ .
عماره .
گنده و بی قیمت و دون و حقیر
ریش پر از گوه و تنش پر کلخچ .
عماره .
سپنجی سرای است دنیای دون
بسی چون تو زو رفت غمگین برون .
فردوسی .
سپه بود یکسر همه کوه ودشت
خروشی ز گردون دون برگذشت .
فردوسی .
مأمون گویند همتی چو فلک داشت
جمله جهان بود پیش همت او دون .
فرخی .
هرچند ترا عار است از کشتن آن دون
او را بکش و مزد برابر کن با عار.
فرخی .
از نفس تونیاید فعل خسیس دون
آواز سگ نیاید از موضع زئیر.
منوچهری .
دون تر از مرد دون کسی بمدار
گرچه دارند هر کسش تعظیم .
اسکافی (از تاریخ بیهقی ).
خراسان جای دونان شد نگنجد
به یک خانه درون آزاده با دون .
ناصرخسرو.
درویش دون بود همه دونانند
اینها و برنهاده به تو دونی .
ناصرخسرو.
گر شرف یابد ز دانش جانت بر گردون کشد
لیکن اندر چاه ماند دون گر او را دون کنی .
ناصرخسرو.
نداند حال و کار من جز آن کس
که دونانش کنند از خانه بیرون .
ناصرخسرو.
و دبیری آن است که مردم را از پایه ٔ دون به پایه ٔ بلند رساند. (نوروزنامه ).
تو چنان برگمان که من دونم
سخن من نگر که چون والاست .
مسعودسعد.
حشرپاکان تن سرشته ز جان
صید گردون ناکس دون شد.
مسعودسعد.
شه که دون را بلند و والا کرد
مر بلا را بلند بالا کرد.
سنایی .
و قوی تر سببی در کارهای دنیا مشارکت مشتی دون عاجز است . (کلیله و دمنه ). دون و سفله بیشتر یافته شود. (کلیله و دمنه ).
همتی دارد چنان عالی که چرخ برترین
با فرودین پایگاه همتش دون است و پست .
سوزنی .
چشم بتان است که گردون دون
با سرچوب آورد از گل برون .
؟ (ازجنگ زهرالریاض ).
ای چرخ شریف کش که دونی
جان را دیت از دهات جویم .
خاقانی .
خصم تو گر نیست دون هست چنان ای عجب
از سبب کین او تیر تو جوشن گداز.
خاقانی .
از دیده جام جام بیارم شراب لعل
چون بینمت که یاد یکی دون همی خوری .
خاقانی .
رفیق دون چه اندیشد به عیسی
زریر بد چه آموزد به دارا.
خاقانی .
نماند ضایع ار نیک است اگر دون
بسوی من نظری کن که بی سبب با من
جهان سفله به کین است و چرخ دون به ستیز.
ظهیر فاریابی .
کمر بسته بدین کار است گردون .
نظامی .
چیست ای عطار کفر راه عشق
سست دین را همت دون آمدن .
عطار.
پس تبرزین مسخ کردی چون بود
پیش آن مسخ این بغایت دون بود.
مولوی .
گفتم دون است و بی سپاس و سفله و حق ناشناس که به اندک تغیر حال از مخدوم قدیم برگردد. (گلستان ).
دونان چو گلیم خویش بیرون بردند
گویند چه غم گر همه عالم مردند.
سعدی .
دونان نخورند و گوش دارند
گویند امید به که خورده .
سعدی .
هرچه از دونان به منت خواستی
در تن افزودی و از جان کاستی .
سعدی .
چون به دنیای دون فرود آمد
به عسل در بماند پای مگس .
سعدی (گلستان ).
هر دل که به عاشقی زبون نیست
دست خوش روزگار دون نیست .
سعدی .
چو حافظ در قناعت کوش و از دنیای دون بگذر
که یک جو منت دونان به صد من زر نمی ارزد.
حافظ.
- امثال :
گردون بجز موافقت دون نمی کند .
عمعق بخارایی .
مردمان سوی مردمی یازند
میل دونان بسوی دون باشد.
کمال اسماعیل .
هرگز بهتری ناید ز دونان . (از تاج المآثر).
بهر دونان منت دونان چرا؟
(امثال و حکم دهخدا).
رغم مشتی کند وبی حمیت چو شمشیر خطیب
منبر نه چرخ را با قدر او دون کرده اند.
مجیر بیلقانی .
- دون صفت ؛ پست فطرت .بی شخصیت : لشکری از دون صفتان بی ایمان به خیال نهب و غارت ... به جانب اردبیل در حرکت آمد. (حبیب السیر ج 3 ص 323).
- دون کردن ؛پست و بی ارزش نمودن .
- دون همت ؛ فرومایه و سفله و ناسپاس . (ناظم الاطباء). خسیس و کم همت . (آنندراج ). ذوالبجل . قصیرالهمة. (یادداشت مؤلف ). ژکور. (لغت فرس اسدی نسخه ٔ نخجوانی ) :
قیمت دانش نشود کم بدانک
خلق کنون جاهل و دون همت است .
ناصرخسرو.
ای کرده ترا گردون دون همت و بی دین
زایل شده دین از تو به دنیای زوالی .
ناصرخسرو.
سگ دون همت استخوان جوید
بچه ٔ شیر مغز جان جوید.
سنایی .
وانکه دون همت است همچون سگ
هست چون سگ نه بهر نان در تک .
سنایی .
و اگر دون همتی چنین سعی به سبب حطام دنیا باطل گرداند همچنان باشد که مردی یک خانه عود داشت ... (کلیله و دمنه ).
کرم ورزد آن سر که مغزی در اوست
که دون همتانندبی مغز و پوست .
سعدی (بوستان ).
چو خرمن برگرفتی گاو مفروش
که دون همت کند نعمت فراموش .
سعدی .
بدبخت دون همت که آیت «و رابعهم ...» گوئیا در شأن او آمده . (از ترجمه ٔ محاسن اصفهان ص 91).
فخری که از وسیلت دون همتی رسد
گر نام و ننگ داری از آن فخر عار دار.
اوحدی .
طَبَع؛ دون همت گردیدن مرد. (منتهی الارب ).
- دون همتی ؛ صفت دون همت . طغومت . خساست . خست . دنائت .بجل . (یادداشت مؤلف ). پست خیالی و پست فطرتی و سفلگی و فرومایگی و ناسپاسی . (ناظم الاطباء). طغامة. طغومة. (منتهی الارب ) :
بر پی دو نان شوی از پی دون همتی
باز مرادم کنی از سر تردامنی .
خاقانی .
- گردون (یا چرخ یا روزگار یا دنیای ) دون ؛ جهان پست و بی ارزش و فرومایه . روزگار پست : ... مأمون از نوائب دهر بوقلمون و مصون از مصائب گردون دون . (ترجمه ٔ محاسن اصفهان ).
- مردم دون ؛ مردم پست فطرت وفرومایه . (ناظم الاطباء).
|| زیر. پایین . ادنی از حیث رتبت ؛ کارمند دون اشل . این شغل دون رتبه ٔ اوست . (یادداشت مؤلف ).
- دون پایه ؛ که پایه ٔ اداری ندارد. که در درجه ٔ پایین قرار دارد. که رتبه ٔ پست دارد؛ کارمند دون پایه . مأمور دون پایه . (از یادداشت مؤلف ).
- بدون ِ ؛ بی . بلا. بانبودن . (یادداشت مؤلف ) :
گرچه بدون تو چرخ تاج و نگین داد لیک
رقص نزیبد ز بز تیشه زنی از شبان .
خاقانی .
دون . [ دَ ] (ع مص ) خسیس و دون شدن . (منتهی الارب ) (از آنندراج ) (ناظم الاطباء). خسیس شدن . (از تاج المصادر بیهقی ). || ضعیف و سست گردیدن . (منتهی الارب ) (از آنندراج ) (ناظم الاطباء). || اطاعت کردن کسی را و خوار گردیدن . (ناظم الاطباء).
دون .(اِخ ) شهری عظیم است و قصبه ٔ ارمینیه است و از گرد وی باره ای است و اندر وی ترسایان بسیارند و شهری است با نعمت بسیار و خواسته و مردم و بازرگانان بسیار واو را سواد بسیار است تا به حدود جزیره بکشد و خود به روم پیوسته است و از وی کرمی خیزد که از وی رنگ قرمز کنند و شلواربندهای نیکو خیزد. (حدود العالم ).
فرهنگ عمید
۱. پست، سفله، فرومایه، خسیس.
۲. [مقابلِ فوق] [قدیمی] پایین و فرود.
۳. [قدیمی] غیر، سوا، جز. &delta، در این صورت لازم الاضافه است و در فارسی اغلب حرف با در اول آن درمی آورند و «بدونِ» می گویند.
۲. [مقابلِ فوق] [قدیمی] پایین و فرود.
۳. [قدیمی] غیر، سوا، جز. &delta، در این صورت لازم الاضافه است و در فارسی اغلب حرف با در اول آن درمی آورند و «بدونِ» می گویند.
۱. پست؛ سفله؛ فرومایه؛ خسیس.
۲. [مقابلِ فوق] [قدیمی] پایین و فرود.
۳. [قدیمی] غیر؛ سوا؛ جز. Δ در این صورت لازم‌الاضافه است و در فارسی اغلب حرف با در اول آن درمی‌آورند و «بدونِ» میگویند.
دانشنامه عمومی
دون ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
دون
دن
دان: تعقیب دوباره آغاز می شود
دون بوری
دون
دن
دان: تعقیب دوباره آغاز می شود
دون بوری
wiki: دون
(dun) (بختیاری) دهان.
دانشنامه آزاد فارسی
دِوِن (Devon)
(یا: دِوِنشِر) بخشی در جنوب غربی انگلستان، با ۶,۷۲۰ کیلومتر مربع مساحت و ۱,۰۵۹,۳۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۶). مهم ترین شهرهای آن عبارت اند از اکسِتِر، (مرکز اداری) و شهرهای ساحلیِ بارنستپل، بیدفورد، اکسموت، ایلفراکوم، سیدموت، تینموت، و تیوِرتن. فعالیت های کشاورزی دون عبارت اند از پرورش گاو و گوسفند و تولید لبنیات، شراب سیب و خامه، و ماهی گیری. تولید خاک چینی، شیشۀ دارتینگتون، قالی، استخراج گرانیت، سنگ آهک، ماسه سنگ، مس، آهن، سرب، منگنز و گردشگری از صنایع آن است. دون از شمال به تنگۀ بریستول، از غرب به کورنوال، از جنوب به دریای مانشو از شرق به دورسِت و سامرست محدود است. بخش هایی از دِوِن، به ویژه دارتمور، از لحاظ آثار پیش از تاریخ بسیار غنی اند. دون یکی از آخرین بخش هایی بود که ساکسون ها فتح کردند. این بخش با اقتصاد متکی بر کشاورزی، ماهی گیری، استخراج مواد معدنی و تجارت قلع و پشم به یکی از ثروتمند ترین بخش های انگلستان تبدیل شد.
(یا: دِوِنشِر) بخشی در جنوب غربی انگلستان، با ۶,۷۲۰ کیلومتر مربع مساحت و ۱,۰۵۹,۳۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۶). مهم ترین شهرهای آن عبارت اند از اکسِتِر، (مرکز اداری) و شهرهای ساحلیِ بارنستپل، بیدفورد، اکسموت، ایلفراکوم، سیدموت، تینموت، و تیوِرتن. فعالیت های کشاورزی دون عبارت اند از پرورش گاو و گوسفند و تولید لبنیات، شراب سیب و خامه، و ماهی گیری. تولید خاک چینی، شیشۀ دارتینگتون، قالی، استخراج گرانیت، سنگ آهک، ماسه سنگ، مس، آهن، سرب، منگنز و گردشگری از صنایع آن است. دون از شمال به تنگۀ بریستول، از غرب به کورنوال، از جنوب به دریای مانشو از شرق به دورسِت و سامرست محدود است. بخش هایی از دِوِن، به ویژه دارتمور، از لحاظ آثار پیش از تاریخ بسیار غنی اند. دون یکی از آخرین بخش هایی بود که ساکسون ها فتح کردند. این بخش با اقتصاد متکی بر کشاورزی، ماهی گیری، استخراج مواد معدنی و تجارت قلع و پشم به یکی از ثروتمند ترین بخش های انگلستان تبدیل شد.
wikijoo: دون
دانشنامه اسلامی
[ویکی الکتاب] معنی دُونِ: غیرِ-پایینتراز-زیر(دو چیز در معنای "دون" هست ، یکی نزدیکی ، و دیگری پستی . کلمه دون در جمله : من دون المؤمنین چیزی شبیه ظرف است ، که معنای نزد را میدهد البته بوئی هم از معنای فرومایگی و قصور در آن هست ، و معنایش این است که مؤمنین به جای مردم با ایمان...
معنی مَا یَتَّبِعُ: پیروی نمی کنند ( عبارت " وَمَا یَتَّبِعُ ﭐلَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ ﭐللَّهِ شُرَکَاءَ " یعنی : و کسانی که به جای خدا معبودانی را میپرستند، از حق پیروی نمیکنند)
معنی مُنتَصِرِینَ: یاری کنندگان - آنان که به یاری می طلبند (عبارت "وَلَمْ تَکُن لَّهُ فِئَةٌ یَنصُرُونَهُ مِن دُونِ ﭐللَّهِ وَمَا کَانَ مُنتَصِراً "یعنی: و برایش گروهی نبود که او را در برابر خدا یاری دهند، و خودش هم قدرت نداشت که عذاب را از خود برطرف کند)
معنی لَا یَجِدْ: نمی یابد ( در عبارت "مَن یَعْمَلْ سُوءًا یُجْزَ بِهِ وَلَا یَجِدْ لَهُ مِن دُونِ ﭐللَّهِ وَلِیّاً وَلَا نَصِیراً "جزمش به دلیل جواب شرط واقع شدن برا ی جمله قبلی است)
معنی مُنتَصِراً: یاری کننده - به یاری طلبنده (عبارت "وَلَمْ تَکُن لَّهُ فِئَةٌ یَنصُرُونَهُ مِن دُونِ ﭐللَّهِ وَمَا کَانَ مُنتَصِراً "یعنی: و برایش گروهی نبود که او را در برابر خدا یاری دهند، و خودش هم قدرت نداشت که عذاب را از خود برطرف کند)- آنانکه یکدیگر را یاری و ...
تکرار در قرآن: ۱۴۴(بار)
معنی مَا یَتَّبِعُ: پیروی نمی کنند ( عبارت " وَمَا یَتَّبِعُ ﭐلَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ ﭐللَّهِ شُرَکَاءَ " یعنی : و کسانی که به جای خدا معبودانی را میپرستند، از حق پیروی نمیکنند)
معنی مُنتَصِرِینَ: یاری کنندگان - آنان که به یاری می طلبند (عبارت "وَلَمْ تَکُن لَّهُ فِئَةٌ یَنصُرُونَهُ مِن دُونِ ﭐللَّهِ وَمَا کَانَ مُنتَصِراً "یعنی: و برایش گروهی نبود که او را در برابر خدا یاری دهند، و خودش هم قدرت نداشت که عذاب را از خود برطرف کند)
معنی لَا یَجِدْ: نمی یابد ( در عبارت "مَن یَعْمَلْ سُوءًا یُجْزَ بِهِ وَلَا یَجِدْ لَهُ مِن دُونِ ﭐللَّهِ وَلِیّاً وَلَا نَصِیراً "جزمش به دلیل جواب شرط واقع شدن برا ی جمله قبلی است)
معنی مُنتَصِراً: یاری کننده - به یاری طلبنده (عبارت "وَلَمْ تَکُن لَّهُ فِئَةٌ یَنصُرُونَهُ مِن دُونِ ﭐللَّهِ وَمَا کَانَ مُنتَصِراً "یعنی: و برایش گروهی نبود که او را در برابر خدا یاری دهند، و خودش هم قدرت نداشت که عذاب را از خود برطرف کند)- آنانکه یکدیگر را یاری و ...
تکرار در قرآن: ۱۴۴(بار)
wikialkb: ریشه_دون
گویش مازنی
/daven/ ببند & دانسته باش - بدان
ببند
۱دانسته باش ۲بدان
گویش دزفولی
دهان
پیشنهاد کاربران
دون: واژه ی down انگلیسی همان واژه ی " دون " عربی و فارسی است این واژه را در "دون همت " به معنی دارنده همت پایین ، و "دون پایه" به معنی دارنده درجه پایین می توان دید . پست، ، دنی، پایین، تحت، از این رو در کامپیوتر پایین آوردن و پایین کشیدن معنی می دهد .
مخالف . متضاد
دون شخصیت من است=متضاد شخصیت من است
دون شخصیت من است=متضاد شخصیت من است
باقی می ماند
باقی ماندن
دون از دانَ ودَنی به معنای پست می باشد بروزن فُعل است به معنای پست اما غالبا بطور مجرور بامِن یا می آید وظاهرا معنای بدون یا غیر را می دهد
هوالعلیم
دون : دنی؛ پست ؛ حقیر ؛ نابکار ؛ پائین ؛ زیر ؛ غیر از. . . .
دون : دنی؛ پست ؛ حقیر ؛ نابکار ؛ پائین ؛ زیر ؛ غیر از. . . .
در لری منطقه کهگیلویه و بویراحمد معنی زمان می دهد مثلا دون صبح یا دون عصر که به فارسی میشه تایم صبح یا عصر
: دون عصر کلاس زبان دارم
: دون عصر کلاس زبان دارم
در فارس به معنی نوبت
دون شب دون روز -
در روستاها انان که گله بسیار ندارند چند نفر شده و هربار شیر را به خانه یکی برده و میگویند دون خانه من است و دون خانه تو است
دون شب دون روز -
در روستاها انان که گله بسیار ندارند چند نفر شده و هربار شیر را به خانه یکی برده و میگویند دون خانه من است و دون خانه تو است
گویا همان واژه دان و دانگ است و داو است
بی وجود=
در تداول، دون و کمینه و پست و فرومایه و حقیر و خوار. ( ناظم الاطباء ) . || در تداول عوام، که انجام هیچ کاری نتواند: فلان آدم بی وجودیست ؛ بی جربزه است و کاربر و مفید بحال همنوع نیست. ( یادداشت مؤلف ) .
در تداول، دون و کمینه و پست و فرومایه و حقیر و خوار. ( ناظم الاطباء ) . || در تداول عوام، که انجام هیچ کاری نتواند: فلان آدم بی وجودیست ؛ بی جربزه است و کاربر و مفید بحال همنوع نیست. ( یادداشت مؤلف ) .
دِوَن در سغدی به معنای شک است
دون به زمان دوشیدن گوسفندان گویند
کلمات دیگر: