سنسکریت

زبان علمی قدیم و مقدس هندوان و آن یکی از زبانهای مهم هند و ایرانی از شعب هند و اروپایی است و آن زبان اقوام هندوست که با زبان اوستا خویشاوندی نزدیک دارد . پس از آنکه آریاییان برداساهای ساکن هند پیروز شدند قسمتهای برجسته تمدن آنانرا اخذ کرده تا حدودی تحت تاثیر تمدن آنان قرار گرفتند . پیروزی برداساها آریاییان را جسور کرد بطوریکه به کشور گشایی و توسعه مرز و بوم خود پرداختند . فرهنگ و تمدن آنان که متکی براساطیر بود جنبش جدیدی را آغاز نهاد . شرح این وقایع بوضوح در منترهای ودا ضبط شده است . وداها علاوه براینکه مدخل همه علوم هستند یادداشتهای روزانه ملتی بزرگ نیز بشمار میروند که در آن طبقه اشراف از ابراز هیچگونه کنیه ای نسبت به بردگان فرو گذار نکرده اند.همزمان با استقرار آریاییان درسرزمین هفت رودخانه این قوم بجمع آوری منترها وسرودهایی که تا آن زمان بصورت آثار پراکنده بود اقدام کرد و از آنها مجموعه ای فراهم آورد . تاریخ تصنیف منترها بسیار قدیم است ولی جمع آوری آن هنگانی شروع شد که دیدند علوم آنان رو بنابودی است و خطر فراموشی این گنجینه را مورد تهدید قرار داده است.تقسیم و ترتیب منترها برطبق اصول علمی انجام گرفته و تمام کتاب بچهار سام - هیتا یا مجموعه بشرح زیر تقسیم شده است : ۱ - ریگ ودا ۲ - یجور ودا ۳ - سام ودا ۴ - آثرو ودا بطور تقریب میتوان گفت که جمع آوری ودا بایستی در حدود ۳٠٠٠ سال ق م . تمام شده باشد . از شواهدی که در وداها یافت میشود برمیاید که گروهی نسبت به موجودیت ارباب انواع و برتری آنها نسبت به بشر بشک و تردید دچار شده بودند . در این اثنا بعضی از افراد طبقه ممتاز نیز دست از قربانی و اجرای مراسم دینی برداشته تنها و دور از مردم در جنگلها بتفکر و تامل پرداختند .اینان پیشقدمان مکتب آزادی فکر و حقیقت جویی بودند که نمیخواستند خود را در قید و بند اشکال و شعارهای سنتی نگاه دارند.اینان با اشتیاق تمام میخواستند بدانند بشر از کجا میاید و بکجا میرود منظور از پیدایش او چه بودهپس از مرگ سرنوشتش چه خواهد بود چه کسی بر جهان حکومت میکند چه چیز است که زندگی می بخشد و دوباره پس میگیرد .این مردم صادق و صمیم که قلبا ناراحت بودند سرگرم مباحث و مطالبی فلسفیی شدند که امروزه آنها را اوپانیشاد مینامیم . او پانیشادها گوهرهای دانش بشری میباشند و سهم بسیار مهمی در تکامل تردیجی فکر بشر دارند . اینها گنجینه های تفکرات عالی قدیمند که با ظاهر عارفانه آراسته شده اند پادشاهان جنگجویان دانشمندان و حتی زنان نیز در این بحثها شرکت میکردند.تعداد اوپانیشادها بسیار است ولی ۱۲ عدد بسیار قدیمی هستند و ۱۳ عدد آن متعلق باندکی بعدتر . بمرور زمان تعداد اوپانیشادها زیاد شد و به ۱٠۸ عدد رسید و آخرین آنها در قرن ۱۹ م . نوشته شده که عنوان آن [ الله اوپانیشاد ] میباشد . پس از اوپادنیشادها [ سوتراها ] پدید آمدند . آثار ادبی دوره بعد از ودا از نظر مضمون و شکل و دیگر مشخصات ادبی با ودا متفاوتند اگر چه همه آثار سنسکریت با هم پیوستگی دارند ولی ادبیات ودایی اصولا دارای مضامین فلسفی و دینی میباشند در حالی که آثار کلاسیک بیشتر جنبه دنیوی و رمانتیک دارند . از آثار برجسته که در این دوران بوجود آمد اشعار حماسی است که بدو دسته مشخص و مجزا تقسیم میشوند : دسته اول افسانه ها ( ایتی هاسا یا پورانا ) و دسته دوم که بیشتر روی اشکال دنیوی و مصنوعی شعر تکیه کرده بنام اشعار (کدویا ) مشهورند نماینده اصلی این دو دسته [ مهابهاراتا ] و [ رامایانا ] هستند که حاوی اشعاری با ارزشند و محبوبیت بسیار کسب کرده اند. چند قطعه بزمی از آثار سنسکریت نیز قابل ذکر است مانند : مگهه دوته ( پیک ابر ) . ریتو سامهره ( گردش فصول ) . نمایشنامه ها نیز شایان اهمیت اند . احتمال میرود که نمایشنامه های سنسکریت نیزمانند نمایشنامه های یونانی در آغاز جنبه دینی داشته اند . موضوع آنها غالبا مقتبس ازحماسه های قدیمی بود.ازمیان آنها ۱۵ نمایشنامه اهمیت بیشتر دارند و همه آنها در فاصله قرن دوم ق م . و ۸٠٠ م . بوجود آمده اند . برجسته ترین نمایشنامه - نویس هند کالیداس است و شاکو نتالا اثر معروف او همپایه عالیترین آثار نمایشی جهان است . دیگر از آثار سنسکریت افسانه های عامیانه است که در سراسر جهان تاثیری بسزا گذاسته از آن جمله است : پنچاتانترا ادبیات بودایی چینی هیتوپدسا - اگر چه ادبیات منثور سنسکریت غنی نیست باز برخی آثار مهم منثور مانند آثار داندین بانا و سوباندهو ارزش فروان دارند . کادمبری اثر بانا بسیار زیباست . زبان سنسکریت با خط دوناگری (زبان خدایان ) نوشته میشود ترجمه سنسکریت اوستا که امروزه در دست داریم از قر. ۱۲ م . بتوسط دستور پارسی نریوسنگ بعمل آمده . یکی از آثار بی نظیر جهان دستور زبان سنسکریت معروف به دستور تالیف پانینی است که در حدود قر . ۴ یا ۵ ق م . میزیست .
زبان هندقدیم، زبان مقدس وعلمی هندیان ازاروپایی
زبان علمی قدیم و مقدس هندوان و آن یکی از زبانهای مهم هند و ایرانی از شعب هند و اروپایی است .

سنسکریت. [ س َ ک ِ ] ( اِخ ) زبان علمی قدیم و مقدس هندوان ، و آن یکی از زبانهای مهم هند و ایرانی از شعب هندو اروپایی است. و آن زبان اقوام هندو است که با زبان اوستا خویشاوندی نزدیک دارد. پس از آنکه آریاییان بر داساهای ساکن هند پیروز شدند، قسمتهای برجسته تمدن آنان را اخذ کردند و تا حدودی تحت تأثیر تمدن آنان قرار گرفتند.پیروزی بر داساها آریاییان را جسور کرد بطوری که به کشورگشایی و توسعه مرزوبوم خود پرداختند؛ فرهنگ و تمدن آنان که متکی بر اساطیر بود جنبش جدیدی را آغازنهاد. شرح این وقایع بوضوح در منترهای ودا ضبط شده است. وداها علاوه بر اینکه مدخل همه علوم هستند یادداشتهای روزانه ملتی بزرگ نیز بشمار میروند که در آن طبقه اشراف از ابراز هیچگونه کینه نسبت به بردگان فروگذار نکرده اند. همزمان با استقرار آریاییان در سرزمین هفت رودخانه این قوم به جمعآوری منترها و سرودهایی که تا آن زمان بصورت آثار پراکنده بود اقدام کرد و از آنها مجموعه ای فراهم آورد. تاریخ تصنیف منترها بسیار قدیم است ، ولی جمعآوری آن هنگامی شروع شد که دیدند علوم آنان رو به نابودی است و خطر فراموشی این گنجینه را مورد تهدید قرارداده است. ترتیب و تقسیم منترها بر طبق اصول علمی انجام گرفت و تمام کتاب بچهار سام هیتا یا مجموعه بشرح زیرتقسیم شده است : 1 - ریگ ودا 2 - یجور ودا. 3 - سام ودا. 4 -آثرو ودا .بطور تقریب میتوان گفت که جمعآوری ودا بایستی در حدود 3000 سال قبل از میلاد تمام شده باشد. از شواهدی که در وداها یافت میشود برمی آید که گروهی نسبت بموجودیت ارباب انواع و برتری آنها نسبت به بشر بشک و تردید دچار شده بودند؛ در این اثنا بعضی از افراد طبقه ممتاز نیز دست از قربانی و اجرای مراسم دینی برداشته ، تنها و دور از مردم در جنگلها بتفکر و تأمل پرداختند. اینان پیشقدمان مکتب آزادی فکر و حقیقت جویی بودند که نمیخواستند خود را در قید و اشکال و شعارهای سنتی نگاه دارند. اینان با اشتیاق تمام میخواستند بدانند بشر از کجا می آید و بکجا میرود. منظور از پیدایش او چه بود. پس از مرگ سرنوشتش چه خواهد بود، چه کسی بر جهان حکومت میکند یا چه چیز است که زندگی می بخشدو دوباره پس میگیرد. این مردم صادق و صمیم که قلباًناراحت بودند سرگرم مباحث و مطالبی فلسفی شدند که امروزه آنها را اوپانیشاد مینامیم. اوپانیشادها گوهرهای بشری میباشند و سهم بسیار مهمی در تکامل تدریجی فکر بشر دارند. اینها گنجینه های تفکرات عالی قدیمند که با ظاهر عارفانه آراسته شده اند. پادشاهان ، جنگجویان ، دانشمندان و حتی زنان نیز در این بحثها شرکت میکردند. تعداد اوپانیشادها بسیار است ، ولی 12 عدد بسیارقدیمی هستند و 13 عدد آن متعلق به اندکی بعدتر بمرور زمان تعداد اوپانیشادها زیاد شد و به 108 عدد رسیدو آخرین آنها در قرن 19 میلادی نوشته شده که عنوان «اﷲ اوپانیشاد» میباشد. پس از اوپانیشادها «سوتراها» پدید آمدند. آثار ادبی دوره بعد از ودا از نظر مضمون و شکل و دیگر مشخصات ادبی با ودا متفاوتند؛ اگرچه همه آثار سنسکریت با هم پیوستگی دارند، ولی ادبیات ودایی اصولاً دارای مضامین فلسفی و دینی میباشند. در حالی که آثار کلاسیک بیشتر جنبه دنیوی و رمانتیک دارند. از آثار برجسته که در این دوران بوجود آمد اشعار حماسی است که بدو دسته مشخص و مجزا میشوند: دسته اول افسانه ها ( ایتی هاسا یا پورانا ) و دسته دوم که بیشتر روی اشکال دنیوی و مصنوعی شعر تکیه کرده بنام اشعار ( کدویا ) مشهورند. نماینده اصلی این دو دسته «مهابهاراتا» و «رامایانا» هستند که حاوی اشعار باارزشند و محبوبیت بسیار کسب کرده اند. چند قطعه بزمی از آثار سنسکریت نیز قابل ذکر است مانند مگهه دوته ( پیک اسر ) ریتو سامهره ( گردش فصول ) نمایشنامه ها نیز شایان اهمیتند احتمال می رود که نمایشنامه های سنسکریت نیز مانند نمایشنامه های یونانی در آغاز جنبه دینی داشته اند. موضوع آنها غالباً مقتبس از حماسه های قدیمی بود. از میان آنها 15 نمایشنامه اهمیت بیشتری دارند وهمه آنها در فاصله قرن دوم و 800 میلادی بوجود آمده اند. برجسته ترین نمایشنامه نویس هند کالیداس است و شاکونتالا اثر معروف او همپایه عالیترین آثار نمایشی جهان است. دیگر از آثار سنسکریت افسانه های عامیانه است که در سراسر جهان تأثیر بسزا گذاشته ، از آن جمله است : پنجاتانترا، ادبیات بودایی چینی ، هیتوپدسا . اگرچه ادبیات منثور سنسکریت غنی نیست باز برخی آثار مهم منثور، مانند: آثار داندین ، بانا ، سوباندهو ارزش فراوان دارند. کادمبری اثر بانا بسیار زیباست ، زبان سنسکریت با خط دوناگری زبان خدایان نوشته میشود. ترجمه سنسکریت اوستا که امروزه در دست داریم از قرن 12 میلادی بتوسط دستور پارسی نریوسنگ بعمل آمده.یکی از آثار بی نظیر جهان دستور زبان سنسکریت معروف بدستور آستدهیایی تألیف پانینی است که در حدود قرن 4 یا 5 قبل از میلاد میزیست. ( فرهنگ فارسی معین ).

زبان علمی و مقدس هندیان که از زبان های هندواروپایی و از دستۀ هندوایرانی است و با زبان های ایرانی کهن (اوستایی و فارسی باستان ) بسیارنزدیک است.