ادبیات کردی به نوشته ها، سروده ها و داستان هایی گفته می شود که به گویش های زبان کردی مانند فیلی، سورانی، کرمانجی و گورانی نوشته یا سروده شده اند. از بزرگان ادبیات کلاسیک کردی می توان به جزیری، احمد خانی، نالی، مولوی کرد، خان منصور و شاکه، غلامرضا ارکوازی ومستوره اردلان اشاره کرد.از میان معاصران هم می توان شیرکو بی کس، عبدالله پشیو، هژار و هیمن اشاره کرد. به طور کلی آثار شعر کردی در طول تاریخ بسیار زیادتر از آثار نثر کردی است.
آکادمی زبان کردی
بلو، جویس؛ ضیامجیدی (مترجم)، لیلا (بهار ۱۳۸۶). «کلیات: زبان و ادبیات کردی». فصل نامهٔ تخصصی گوهران (۱۶): ص۱۴. بایگانی شده از اصلی (PDF) در ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت شده در تیرماه ۱۳۸۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ دسترسی= را بررسی کنید (کمک)
سجادی، علاءالدین، تاریخ ادبیات کردی، چاپخانهٔ معارف، بغداد، چاپ اول، ۱۹۵۱.
مقدمهٔ دیوان نالی، خدر نالی، گردآوری و تصحیح عبدالکریم مدرس و فاتح عبدالکریم، انتشارات کردستان، سنندج، ۱۳۸۰.
با وجود تفاوت های زیاد زبانشناختی زبان های کردی و زبان گورانی، نوشته های گورانی در بیشتر منابع به عنوان بخشی از ادبیات کردی یاد نشده اند. بخشی از قدیمی ترین آثار مکتوب در ادبیات گورانی سروده های دینی یارسان هستند که به زبان گورانی سروده شده اند. اشعار حماسی همچون شاهنامه کردی از آثاریست که به گورانی (یا هورامی) سروده شده است. همچنین بخش زیادی از ادبیات گورانی را منظومه های بلند تشکیل می دهند که عمدتاً مضمونی عاشقانه یا حماسی دارند و سرایندهٔ برخی از آن ها، مانند برزونامه (متفاوت است با برزونامه فارسی) ناشناخته مانده است.گورانی و هورامی تا ابتدای سدهٔ نوزدهم در دربار اردلان و تا ابتدای سدهٔ بیستم در جنوب کردستان زبان رایج ادبی محسوب می شد. بخش اعظم ادبیات دینی یارسان به گورانی (و در کنار آن سورانی و فارسی) نگارش شده و گورانی زبان آیینی یارسان به شمار می آید. از بزرگان ادب هورامی می توان بیسارانی، صیدی و مولوی کرد را نام برد.لازم به ذکر است کردها و گورانی ها مایلند زبان گورانی را گویشی از زبان های کردی بشمارندولی تفاوت های زبان های زازا-گورانی و زبان های کردی بسیار زیاد است و بنابراین با هیچ استاندارد زبان شناختی نمی توان گورانی را به عنوان گویشی کردی طبقه بندی کرد.
متون مقدس آیین یزیدی مانند مصحف رش از قدیمی ترین نوشته های کرمانجی به شمار می روند، که در حدود سده دوازده میلادی با رسم الخط مخصوص یزیدیان نوشته شده است. طلوع و رشد ادبیات کرمانجی را می توان همزمان با ملای جزیری و علی حریری دانست. غزل های جزیری از مشهورترین نمونه های غزل کرمانجی اند. دامنه اشعار این گویش با کارهای فقی طیران و احمد خانی گسترده شد. احمد خانی علاوه بر نگارش مم و زین غزلهایی هم سروده که بازیل نیکیتین آن ها را هم طراز اشعار مولانا می داند. شاعران دیگری همچون سیاهپوش و ملای باته ای از مشاهیر ادب کلاسیک کرمانجی هستند. از معاصرانی که به این گویش نوشته اند، می توان جگرخون و جان دوست را نام برد.
تا اوایل سدهٔ هجدهم میلادی متنی به گویش کردی جنوبی در دسترس نیست و سرایندگان جنوب کردستان برای سرایش از زبان گورانی استفاده می کردند. غلامرضا ارکوازی، الماس خان کندوله ای، خانا قبادی و … از شاعرانی هستند که در سده های هفتم تا هجدهم در منطقهٔ جنوب کردستان ظهور کرده اند و همگی آثار خود را به زبان گورانی نوشته اند. از ابتدای قرن هجدهم با ظهور خان منصور و شاکه سرایش به کردی جنوبی هم شکل می گیرد، اما به یک سنت ادبی تبدیل نمی شود. زبان گورانی تا ابتدای سدهٔ بیستم کماکان زبان ادبی رایج در جنوب کردستان باقی می ماند و از این تاریخ به بعد به تدریج جای خود را به کردی جنوبی و لهجه های گوناگون آن می دهد.در عصر حاضر شاعرانی همچون: شامی کرماشانی، نقی آزاد، پرتو کرماشانی، یدالله بهزاد، جلیل آهنگرنژاد، رضا جمشیدی ،ناهید محمدی، رضاموزونی، سعید عبادتیان، علیرضا خانی، ظاهر سارایی، شیردل ایلپور،احسان نجفی، فرهاد شاهمرادیان،فریاد شیری، میثم خورانی، پرویز بنفشی، علی الفتی،محمد مرادی نصاری، ولی محمد امیدی، عباسی آرام، حبیب الله بخشوده و … آثار قابل توجهی به کردی جنوبی خلق کرده اند.
آکادمی زبان کردی
بلو، جویس؛ ضیامجیدی (مترجم)، لیلا (بهار ۱۳۸۶). «کلیات: زبان و ادبیات کردی». فصل نامهٔ تخصصی گوهران (۱۶): ص۱۴. بایگانی شده از اصلی (PDF) در ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت شده در تیرماه ۱۳۸۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ دسترسی= را بررسی کنید (کمک)
سجادی، علاءالدین، تاریخ ادبیات کردی، چاپخانهٔ معارف، بغداد، چاپ اول، ۱۹۵۱.
مقدمهٔ دیوان نالی، خدر نالی، گردآوری و تصحیح عبدالکریم مدرس و فاتح عبدالکریم، انتشارات کردستان، سنندج، ۱۳۸۰.
با وجود تفاوت های زیاد زبانشناختی زبان های کردی و زبان گورانی، نوشته های گورانی در بیشتر منابع به عنوان بخشی از ادبیات کردی یاد نشده اند. بخشی از قدیمی ترین آثار مکتوب در ادبیات گورانی سروده های دینی یارسان هستند که به زبان گورانی سروده شده اند. اشعار حماسی همچون شاهنامه کردی از آثاریست که به گورانی (یا هورامی) سروده شده است. همچنین بخش زیادی از ادبیات گورانی را منظومه های بلند تشکیل می دهند که عمدتاً مضمونی عاشقانه یا حماسی دارند و سرایندهٔ برخی از آن ها، مانند برزونامه (متفاوت است با برزونامه فارسی) ناشناخته مانده است.گورانی و هورامی تا ابتدای سدهٔ نوزدهم در دربار اردلان و تا ابتدای سدهٔ بیستم در جنوب کردستان زبان رایج ادبی محسوب می شد. بخش اعظم ادبیات دینی یارسان به گورانی (و در کنار آن سورانی و فارسی) نگارش شده و گورانی زبان آیینی یارسان به شمار می آید. از بزرگان ادب هورامی می توان بیسارانی، صیدی و مولوی کرد را نام برد.لازم به ذکر است کردها و گورانی ها مایلند زبان گورانی را گویشی از زبان های کردی بشمارندولی تفاوت های زبان های زازا-گورانی و زبان های کردی بسیار زیاد است و بنابراین با هیچ استاندارد زبان شناختی نمی توان گورانی را به عنوان گویشی کردی طبقه بندی کرد.
متون مقدس آیین یزیدی مانند مصحف رش از قدیمی ترین نوشته های کرمانجی به شمار می روند، که در حدود سده دوازده میلادی با رسم الخط مخصوص یزیدیان نوشته شده است. طلوع و رشد ادبیات کرمانجی را می توان همزمان با ملای جزیری و علی حریری دانست. غزل های جزیری از مشهورترین نمونه های غزل کرمانجی اند. دامنه اشعار این گویش با کارهای فقی طیران و احمد خانی گسترده شد. احمد خانی علاوه بر نگارش مم و زین غزلهایی هم سروده که بازیل نیکیتین آن ها را هم طراز اشعار مولانا می داند. شاعران دیگری همچون سیاهپوش و ملای باته ای از مشاهیر ادب کلاسیک کرمانجی هستند. از معاصرانی که به این گویش نوشته اند، می توان جگرخون و جان دوست را نام برد.
تا اوایل سدهٔ هجدهم میلادی متنی به گویش کردی جنوبی در دسترس نیست و سرایندگان جنوب کردستان برای سرایش از زبان گورانی استفاده می کردند. غلامرضا ارکوازی، الماس خان کندوله ای، خانا قبادی و … از شاعرانی هستند که در سده های هفتم تا هجدهم در منطقهٔ جنوب کردستان ظهور کرده اند و همگی آثار خود را به زبان گورانی نوشته اند. از ابتدای قرن هجدهم با ظهور خان منصور و شاکه سرایش به کردی جنوبی هم شکل می گیرد، اما به یک سنت ادبی تبدیل نمی شود. زبان گورانی تا ابتدای سدهٔ بیستم کماکان زبان ادبی رایج در جنوب کردستان باقی می ماند و از این تاریخ به بعد به تدریج جای خود را به کردی جنوبی و لهجه های گوناگون آن می دهد.در عصر حاضر شاعرانی همچون: شامی کرماشانی، نقی آزاد، پرتو کرماشانی، یدالله بهزاد، جلیل آهنگرنژاد، رضا جمشیدی ،ناهید محمدی، رضاموزونی، سعید عبادتیان، علیرضا خانی، ظاهر سارایی، شیردل ایلپور،احسان نجفی، فرهاد شاهمرادیان،فریاد شیری، میثم خورانی، پرویز بنفشی، علی الفتی،محمد مرادی نصاری، ولی محمد امیدی، عباسی آرام، حبیب الله بخشوده و … آثار قابل توجهی به کردی جنوبی خلق کرده اند.
wiki: ادبیات کردی