یحیی مهدوی

یحیی مهدوی (۱۲۸۷ در تهران - ۲۴ تیر ۱۳۷۹ در تهران) استاد فلسفه دانشگاه تهران و از اولین مترجمان آثار فلسفی به زبان فارسی بود.
جامعه شناسی یا علم الاجتماع
شناخت روش علوم یا فلسفهٔ علمی (ترجمه)
فهرست نسخه های مصنفات ابن سینا
قصص قرآن مجید، برگرفته از تفسیر ابوبکر عتیق نیشابوری مشهور به سورآبادی
فلسفهٔ عمومی یا مابعدالطبیعه (ترجمه)، پل فولکیه، یحیی مهدوی (مترجم)، ناشر: دانشگاه تهران
هستی شناسی، پل فولکیه، یحیی مهدوی (مترجم)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۸
نگاهی به پدیدارشناسی و فلسفه های هست بودن، منتخب نوشته های روژه ورنو و ژان وال، یحیی مهدوی (مترجم)، ناشر: خوارزمی
بحث در مابعدالطبیعه، ژان وال، ترجمه یحیی مهدوی و همکاران، ناشر: خوارزمی
منادولوژی، لایبنیتز، یحیی مهدوی (مترجم)، ناشر: خوارزمی
مصنفات افضل الدین محمد مرقی کاشانی (تصحیح، با مشارکت مجتبی مینوی)
شکاکان یونان، یحیی مهدوی، ۱۳۷۶، انتشارات خوارزمی
رس‍ال‍ه در اص‍ول ع‍ل‍م ان‍س‍ان‍ی و س‍ه گ‍ف‍ت و ش‍ن‍ود، جرج برکلی، منوچهر بزرگمهر و یحیی مهدوی (مترجمان)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
تاریخ فلسفه قرون وسطی و دوره تجدد، امیل بریه، یحیی مهدوی (مترجم)، ناشر: خوارزمی
هفتاد مقاله: ارمغان فرهنگی به دکتر غلامحسین صدیقی، ایرج افشار (گردآورنده)، یحیی مهدوی (گردآورنده)، ناشر: اساطیر
یحیی مهدوی، فرزند حاج محمدحسین امین الضرب و نوهٔ حاج محمدحسن امین الضرب در ۱۲۸۷ خورشیدی در تهران به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در خانه با معلم های متعدد گذراند و قرائت قرآن کریم و متون فارسی و سایر درس های ابتدایی و متوسطه را آموخت. سپس وارد دارالفنون شد و دو سال آخر را در یک سال گذراند و در سال ۱۳۰۷ فارغ التحصیل شد. استادان او در دارالفنون، اشخاصی چون بدیع الزمان فروزانفر، عباس اقبال آشتیانی، مسعود کیهان و حسین گل گلاب بودند که بعدها در دانشگاه تهران همکاران او شدند. یحیی مهدوی تحصیلات خود را در دارالمعلمین عالی ادامه داد و جزو اولین گروه دانشجویانی بود که دورهٔ لیسانس را در آن مؤسسه به پایان رساند. در سال ۱۳۱۰ با بورس دولتی برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت، و دورهٔ دکتری فلسفه را تحت نظر آندره لانلاند و امیل بریه در سال ۱۳۱۷ به پایان رساند. عنوان رسالهٔ اصلی دکتری او «شناسایی در نزد فلاسفهٔ نخستین اسلام» و رسالهٔ دوم با عنوان «فهرست مصنفات ابن سینا» بود.
یحیی مهدوی در سال ۱۳۱۷ به ایران بازگشت و پس از انجام خدمت نظام، به استخدام دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران درآمد. دوران تدریس رسمی او از سال ۱۳۲۰ با سمت دانشیار فلسفه آغاز شد و تا زمان بازنشستگی او در سال ۱۳۵۲ ادامه یافت. از آن سال به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران به تدریس در دورهٔ دکتری فلسفه ادامه می داد. دورهٔ دکتری فلسفه به همت او در دانشگاه تهران بنیان نهاده شد، و از شاگردان او در دورهٔ دکتری فلسفه می توان از رضا داوری اردکانی، جلال الدین مجتبوی، احمد احمدی، غلامرضا اعوانی، نصرالله پورجوادی، محسن جهانگیری و غلامعلی حدادعادل نام برد. در سراسر دوران تدریس، حقوق دانشگاهی خود را به انتشارات دانشگاه تهران اهدا کرد تا صرف انتشار آثار فلسفی و ادبی شود.

یحیی مهدوی (۱۹۰۸، تهران - ۱۴ ژوئیه ۲۰۰۰، تهران) استاد فلسفه دانشگاه تهران و از اولین مترجمان آثار فلسفی به زبان فارسی بود.
• «هر دانشی باید موضوعی داشته باشد مخصوص به خود و برای این که علم محسوب بشود نیازمند روشی است علمی که به وسیلهٔ آن بتوان مسائل مربوطهٔ به آن را تحقیق کرد و رابطهٔ علت و معلولی بین آن ها را دریافت و بدون توسل به علمی دیگر آن را بیان و روشن نمود.»، ۱۳۲۲. -> جامعه شناسی یا علم الاجتماع
• «جامعه شناسی تمام وقایعی را که بتوان اجتماعی گفت موضوع تحقیق و مطالعه قرار می دهد، خواه این وقایع بسیار عمومی باشد و خواه خصوصی و جزئی.»، ۱۳۲۲. -> جامعه شناسی یا علم الاجتماع
• «از آن جا که وقایع اجتماعی خود نوع مخصوصی است از امور، و علل آن ها جز وقایع اجتماعی نمی تواند باشد، جامعه شناسان این را برای خود فریضه می دانند که در تبیین اجتماعیات از حدود امور اجتماعی خارج نشوند.»، ۱۳۲۲. -> جامعه شناسی یا علم الاجتماع
• «علوم را، از جهت اسلوب و متد به دو دسته تقسیم کرده اند: استنتاجی و استقرائی (مشاهده ای و تجربی) … از آن جا که غایت علوم در یافتن روابط کلی در بین اشیأ و تعیین علت و معلول است، و از آن جا که وقایع طبیعی در حال بسیار درهم و غامض و پیوسته به یکدیگر است و از این جهت تشخیص علت حقیقی از سایر امور علت نما سخت و دشوار باشد، علوم استقرائی برای وصول به این منظور علاوه بر مشاهده و ثبت وقایعی که اتفاق می افتد، تا آن جا که بتوانند به آزمایش یعنی مداخله در سیر و جریان عادی وقایع و تغییر و تبدیل یا برانگیختن آن وقایع می پردازند.»، ۱۳۲۲. -> جامعه شناسی یا علم الاجتماع
• «غرض از نشر این رساله، آگاه ساختن دانشجویان فارسی زبانست به مقدمات و اصول جامعه شناسی، زیرا بر نگارنده، در طی مدت قلیلی که افتخار تدریس در دانشکدهٔ ادبیات را دارد، مسلم شده است که هیچ چیز به اندازهٔ کتابی که به زبان فارسی حاوی ثمرهٔ تحقیقات اروپائیان باشد مورد احتیاج ایرانیانی که جوانی خود را وقف جستجوی دانش کنند، نباشد و هیچ خدمتی به فرهنگ ایران، از جانب آن ها که از اهل این کشور، بهترین ایام عمر را در دانشگاه های خارجه صرف کسب معرفت کرده اند، بالاتر از این نه که با تألیف و یا ترجمهٔ کتب و رسالات در شعب مختلفهٔ علوم به فارسی، هم زبان مادری خود را ثروتمند و غنی سازند و هم بدین وسیله هم میهنان خویش را به شناختن معانی و افکاری، که هم موجد و هم مولود تمدن مغرب زمین است، راهنمائی کنند؛ و نیز کسانی که با گسیل داشتن کاروان های جویای علم و ادب به کشورهای بیگانه، به هجران نوردیدگان خود تن درداده اند و با بذل دست رنج خود در راه این منظور تحمل سختی و تنگدستی نموده اند، هیچ ره آوردی را خوشتر از این نپذیرند که آن ها که به رأی العین تمدن اروپائی را دیده اند، ایرانیان را به حقیقت تمدنی، که جز آثار و عوارض شوم آن را ادراک نکرده اند، آشنا سازند.»، ۱۳۲۲. -> جامعه شناسی یا علم الاجتماع
• «با شکل گیری رشته های دانشگاهی علوم انسانی و اجتماعی، علاوه بر ترجمهٔ آثار جدید علمی، مدرسان ایرانی نیز تشویق شدند تا برای فهم بهتر این علوم در نزد دانشجویان، به تألیف کتاب های درسی و دانشگاهی بپردازند. کتاب جامعه شناسی یا علم الاجتماع اثر یحیی مهدوی، جزو اولین آثار جامعه شناسی به زبان فارسی است که به بحث دربارهٔ نظریات آگوست کنت و امیل دورکیم می پردازد و به نظرات جامعه شناسان و تجربه گرایانی چون هربرت اسپنسر، گابریل تارد، فرنسیس بیکن و جان استوارت میل نیز اشاره دارد. در این کتاب علم جدید جامعه شناسی با نگرشی تجربه گرایانه و روش علت و معلولی مطرح شده است و حاوی نظریه های جدید معرفت شناسی، شناخت شناسی و روش شناسی است.»، ۱۳۹۲. -> مجید ادیب زاده، تبارشناسی تفکر علمی در ایران
• «اگر کتاب فروغی، یعنی سیر حکمت در اروپا، بحث های فلسفی و نظری جدید را مدنظر داشت، این کتاب وارد بحث های جامعه شناختی شده و دنیای اجتماعی و مادی را موضوعِ شناختِ علمی می دانست و بر روش تجربه گرایانه و علت و معلولی در شناخت تأکید داشت و برعکسِ علوم قدیم، علل اولیهٔ وقایع را الهی و مأورایی نمی داند.»، ۱۳۹۲. -> مجید ادیب زاده، تبارشناسی تفکر علمی در ایران
• «اگر متن نخستین کتاب درسی جامعه شناسی یا علم الاجتماع، تألیف شادروان دکتر یحیی مهدوی که به سبک سعدی ولی مملو از واژگان مهجور عربی نوشته شده را با متون جامعه شناسی امروزین مقایسه کنیم، درمی یابیم که در این مدت تقریباً هفتاد سال، سبک و سیاق نوشتار فارسی همانند خود جامعه تحولی ژرف یافته و جامه ظاهری پر وصله و پینه یا به بیانی چهل تکه خود را با زمان سازگار کرده و نو ساخته است. با این وجود، فهم محتوا کماکان در زیر جامه نو مبهم و پوشیده مانده است و هنوز هم در تمایز مفهوم اجتماع و جامعه و تدقیق و تبیین مفاهیم و معانی مشتقات آن ها اندر خم یک کوچه مانده است.»، ۱۳۸۹. -> داور شیخاوندی، آسیب شناسی زبان علوم اجتماعی