فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی

تغییر از جمهوری شورایی به اتحادیه کشورهای مشترک المنافع که در فرهنگ عامه از آن با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نام می برند، تغییرات عظیم سیاسی و تاریخی بود که در آخرین دهه سده بیستم میلادی اتفاق افتاد و از پیامدهای مهم آن، پایان جنگ سرد و آغاز یک سلسله جنگ های خونین در اروپای شرقی مخصوصاً بالکان و جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی، جنگ های داخلی مانند جنگ اول چچن، آسیای مرکزی مانند جنگ داخلی تاجیکستان، قدرت گرفتن بنیادگرایی اسلامی در افغانستان و پیدایش طالبان بود.
۱. ارمنستان
۲. جمهوری آذربایجان
۳. بلاروس
۴. استونی
از مهم ترین علل سلب حاکمیت حزب کمونیست بر اتحاد جماهیر شوروی می توان به علاقه حاکمان جدید حزب به بازار آزاد و افزایش حس ملی گرایی در جمهوری های مختلف مخصوصاً روسیه (به رهبری بوریس یلتسین) و قزاقستان نام برد.
در پایان جنگ جهانی اول، امپراتوری عثمانی، امپراتوری آلمان و امپراتوری روسیه از هم فروپاشیدند و اروپای شرقی و نواحی اروپا-آسیا را با درگیری بین الملل رقیب (با مطالبات رقابتی خود) به حال خود رها نمودند. پس از این رخدادها، این تنها امپراتوری روسیه بود که مجدداً تحت رهبری بلشویک ها بازسازی شد. ژوزف استالین از طریق صنعتی سازی و حمله به آلمان نازی در جریان جنگ جهانی دوم، این کشور را به یک ابرقدرت رقیب برای ایالات متحده آمریکا تبدیل نمود. درحالی که روسیه به عنوان یک ابرقدرت حفظ می شد، توسط حزب کمونیست اتحاد شوروی بیشتر از خاندان تزاری به صورت یکپارچه باقی می ماند.
اقتصاد حاکم تدریجاً ثابت کرد که کمتر می تواند، بر فناوری های آتی صنعتی و نیازهای طبقه میانی جدید صنعتی و دیوان سالاری خوب جاافتاده حاصل از آموزش آن فائق آید. برنامه بازسازی پرسترویکا گورباچف، حاکی از واسازی اقتصادی بود و سیاست (باز) گلاسنوست وی به طور سطحی اجازه می داد نوعی بیگانگی نژادی و ملی پدید آید. زمانی که گورباچف درصدد اصلاحات در حزب برآمد. او پیوندهای میان کشور و اتحاد شوروی را سست نمود.