علامه

علّامه (Allama, Allameh, Allamah) در لغت، صیغهٔ مبالغهٔ عربی است؛ به معنی کسی که بسیار می داند، دانشمند و بسیار داناست. از نظر اصطلاحی، علامه از القاب خاصی است که صرفاً به بعضی از دانشمندان برجستهٔ علوم اسلامی اطلاق شده و به آن شهره شده اند. هرچند به معنی پروفسور و Polymath نزدیک است، اما این لقب مانند آیت الله از القاب خاص دانشمندان مسلمان در کشورهای فارسی، عربی و اردو زبان است و همسانی در زبان های دیگر (به خصوص انگلیسی) ندارد.
علامه طباطبایی: سیدمحمدحسین طباطبایی، معاصر، از مفسران معاصر و صاحب تفسیر المیزان ( در مطالعات دینیِ معاصر، در اغلب موارد، علامه به تنهایی اشاره به وی می باشد)
علامه مجلسی: محمدباقر بن محمدتقی مجلسی ثانی، از محدثین قرن یازدهم و صاحب بحارالانوار
علامه حلی: حسن بن یوسف بن مطهر حلی، ملقب به آیت الله و معروف به علامهٔ دهر، از فقهای قرن هشتم؛ (در فقه هرگاه کلمهٔ «علامه» را بدون قرینه ای ذکر می کنند، معمولاً منظورشان اوست.)
علامه محمدابراهیم کلباسی
علامه امینی: عبدالحسین امینی، از علمای معاصر و صاحب کتاب الغدیر
علامه حسن زاده آملی: حسن حسن زاده عاملی (حسن طبری آملی) حکیم متأله و عارف معاصر و معروف به علامه ذوالفنون
علامه جعفری: محمدتقی جعفری، فیلسوف مسلمان و مولوی شناس معاصر
علامه مصباح یزدی: محمدتقی مصباح یزدی، فیلسوف معاصر و
علامه عسکری: سید مرتضی عسکری، محقق و نویسنده معاصر و رئیس دانشگاه اصول دین
علامه سید منیرالدین: سیدمنیرالدین حسینی الهاشمی، فیلسوف، مؤسس فلسفه شدن اسلامی، مؤسس اصول فقه حکومتی، مؤسس نظریه فلسفه تاریخ شیعی، وحدت بین علوم پایه، ... و بنیان گذار فرهنگستان علوم اسلامی
علامه طهرانی: سید محمدحسین حسینی طهرانی، عارف، حکیم و فقیه معاصر
علامه قاضی: سید علی قاضی، عارف، حکیم و فقیه معاصر
علامه مظفر (محمدرضا مظفر)، فقیه، اصولی، متکلم، فیلسوف و محقق معاصر.
علامه جواد آملی: عبدالله جواد آملی، مراجع تقلید، حکیم متأله، عارف و مفسر معاصر صاحب تفسیر تسنیم.
علامه بحرالعلوم: سید محمدمهدی طباطبائی بروجردی، از فقهای قرن دوازدهم
علامه وحید یا علامه ثانی: محمدباقر وحید بهبهانی: از فقهای قرن دوازدهم، اصولی بزرگ و مجدد اصولیگری
خواجه نصیرالدین طوسی: محمد بن محمد بن حسن الطوسی، فقیه متکلم قرن هفتم معروف به علامهٔ بَشَر (علّامة البشر)
علامه رفیعی: سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، فیلسوف متاله و فقیه معاصر
علامه زمخشری: جارالله زمخشری، مفسر و دانشمند مسلمان قرن ششم قمری
علامه لقبی برای دانشمندان اسلامی است که در چندین رشته دست داشته، دارای معلومات وسیع بوده و صاحب نظر و تأثیرگذار بوده باشند. این لفظ جزء الفاظ رسمی حوزوی محسوب نمی شود؛ و حتی به همهٔ دانشمندان مسلمان با این ویژگی ها نیز اطلاق نمی شود، بلکه تنها عده ای از این دانشمندان به این لقب مشهور شده اند.
غالباً دربارهٔ اساتید صاحب نظر در فلسفه و گاه فقه و حتی ادبیات و فرهنگ — که معمولاً مطالعات دینی نیز دارند — اطلاق می شود. در مطالعات دینیِ معاصر، در اغلب موارد، علامه به تنهایی اشاره به علامه طباطبائی می باشد؛ و در گذشته در فقه معمولاً اشاره به علامه حلی است.
علامه دانش خود را از طریق استدلال کسب می کند؛ ازاین رو اکثر معروفین به «علامه»، فیلسوف نیز بوده اند. در عصر پیش از اسلام، میان اعراب، کسی را که آگاه به انساب مردمان بوده علامه می گفتند.