اعاده حیثیت

اعاده حیثیت یا بازگردانش آبرو عبارت است از جبران تمامی ضرر و زیان های مادی و معنوی ناشی از هتک حیثیت افرادی که قربانی اشتباهات قضایی گردیده یا محکومیت قضایی یافته اند و رفتارشان در طول زمان به نحوی بوده که عدالت و انصاف اقتضای آن را دارد که آثار محکومیت کیفریشان محو شود. اعاده در لغت به معنای اعطاء، بازگرداندن، رجعت، جبران کردن و برگرداندن است.حیثیت نیز به معنای آبرو، اعتبار، حقوق و شخصیت می باشد.
ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی: هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد در مورد ضرر مادی در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت، خسارت به وسیله دولت جبران می شود و در موارد ضرر معنوی چنانچه تقصیر یا اشتباه قاضی موجب هتک حیثیت از کسی گردد باید نسبت به اعاده حیثیت او اقدام شود.
ماده ۱۰ قانون مسئولیت مدنی: کسی که به حیثیت و اعتبارات شخصی یا خانوادگی او لطمه وارد شود می تواند از کسی که لطمه وارد آورده است جبران زیان مادی معنوی خود را بخواهد هر گاه اهمیت زیان و نوع تقصیر ایجاب نماید دادگاه می تواند در صورت اثبات تقصیر علاوه بر صدور حکم به خسارت مالی حکم به رفع زیان از طریق دیگر از قبیل الزام به عذرخواهی و درج حکم در جراید و امثال آن نماید.
مادهٔ ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی: هر کسی به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون آن اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از این که از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعادهٔ حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود.
ماده ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی:محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی به شرح زیر، محکوم علیه را از حقوق اجتماعی محروم می کند و پس از انقضای مدت تعیین شده و اجرای حکم رفع اثر می گردد:
در ایران دو منبع اصلی قانون، موضوع اعاده حیثیت را پیش بینی کرده اند:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل ۱۷۱ ٬ به طور صریح و شفاف موضوع را بیان کرده است:
هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد، در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران می شود و در هر حال از متهم اعاده حیثیت می گردد.

اِعادۀ حِیثیّت
شخصی که تحت تعقیب کیفری قرار گرفته و به موجب حکم دادگاه به مجازات محکوم شده است، از لحاظ اجتماعی مورد سرزنش قرار می گیرد و به حیثیت و شخصیت انسانی و اجتماعی او لطمه می خورد و پیشینۀ سوء او در سجل کیفری ثبت می شود. بخشی از هدف و فلسفۀ مجازات نیز همین است که عمل شخص متخلف و قانون شکن، تقبیح شود و حتی پاره ای از حقوق اجتماعی و مدنی او، مانند شرکت در انتخابات، استخدام دولتی، عضویت در هیئت منصفه، اشتغال به مشاغل روزنامه نگاری و آموزشی، وکالت دادگستری و کارشناسی و داوری و بعضی موارد دیگر، از وی سلب شود (مادۀ ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی). مع ذلک پس از انقضای مدت معین و اجرای حکم، از این پیشینۀ سوء رفع اثر می شود و حیثیت شخص، اعاده می گردد که آن را اعادۀ حیثیت قانونی گویند. گاه اعادۀ حیثیت محتاج رسیدگی و حکم دادگاه است (اعادۀ حیثیت قضایی)؛ به عنوان مثال اگر دراثر اشتباه قاضی ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی شود، چنانچه تقصیر یا اشتباه قاضی موجب هتک حیثیت او شده باشد، باید نسبت به اعادۀ حیثیت او اقدام شود (اصل ۱۷۱ قانون اساسی، نیز مادۀ ۵۸ قانون مجازات اسلامی).