حکومت عددبه معنی حاکمیت اکثریت در جوامع دموکراسی، یکی از مهم ترین مسائل مورد بحث فلاسفه و متفکران جهان دربارهٔ مفهوم واقعی حکومت مردم بر مردم است.
«فرهنگ جامع سیاسی» - تألیف محمود طلوعی - نشر علم - شابک: ۴-۰۳۰-۴۰۵-۹۶۴
فلاسفه و صاحبنظران علوم سیاسی و دولتمردان جهان در این باره اختلاف نظر دارند و بسیاری از آنها معنی محدود لغوی حکومت اکثریت را برای تحقق بخشیدن به ایدهٔ دموکراسی کافی نمی دانند. از نخستین و بزرگ ترین منتقد دموکراسی، یعنی از افلاطون که بگذریم، بسیاری از متفکران جهان، دموکراسی را در مفهوم مطلق و محدود آن، یعنی حکومت عدد و حاکمیت اکثریت، منطقی و عادلانه نمی دانند. زیرا گذشته از افلاطون که اکثریت را عوام و جاهل و ناصالح برای حکومت می دانست و حکومت نخبگان و برگزیدگان را توصیه می کرد، حتی در بسیاری از جوامع پیشرفته هم، که اکثریت مردم از امکانات تعلیم و تربیت و دانش و بینش کافی برخوردار بوده اند، در شرایط خاص زمانی تحت تأثیر فشارهای سیاسی و اقتصادی یا هیجانات زودگذر تصمیم نادرستی گرفته و عنان حکومت را به دست کسانی داده اند با زیر پای نهادن تمام ارزش های انسانی دیوانه وار دست به تخریب سرزمین خود زده اند و برای ملتی که یک بار مرتکب چنین اشتباهی شده نقشی جز یک تماشایی سرگشته و بی اختیار باقی نمانده است. بهترین شاهد مثال در این مورد روی کار آمدن آدولف هیتلر و حزب نازی آلمان بر روی موج احساسات و هیجانات عمومی در سال ۱۹۳۳ و ویرانی و اشغال و تقسیم آلمان در پایان حکومت خودکامه نازی ها است. از متفکران و نویسندگان بزرگی که نظرات آنها دربارهٔ آزادی و دموکراسی مورد استناد و احترام است «جان لاک» که در قرن هفدهم و عصر اعتلای دموکراسی در انگلستان می زیسته و «جان استوارت میل» که از فلاسفه و نویسندگان بزرگ قرن نوزدهم است. هر دو دربارهٔ حدودی که باید برای حکومت عدد و حاکمیت اکثریت قائل شد سخن گفته اند جان لاک می گوید: «آزادی فرد هرگز به این معنی نیست که فردی بتواند به حقوق و آزادی های افراد دیگر تجاوز کند یا در آنچه متعلق به خود اوست تصرفات و تغییراتی به زیان جامعه به وجود آورد». جان استوارد میل، در رساله معروف خود زیر عنوان دربارهٔ آزادی با صراحت بیشتری دربارهٔ حدود دموکراسی و آزادی های فردی سخن رانده و خطرات حکومت اکثریت فارغ از قیود اصول اخلاقی را چنین بیان می کند: «استبداد و ظلم حکومت هایی که ظاهراً طبق موازین دموکراسی و به اتکای آرای اکثریت مردم بر سر کار می آیند خطرناک تر و زیان بارتر از حکومت های فردی است، زیرا اگر در حکومت های فردی و استبدادی راه گریز و ستیزی باشد، در استبداد و ستم اکثریت بر اقلیت راه ستیز و دادخواهی هم بسته می شود و حکومت عدد جانشین حکومت عدل می گردد».
برای جلوگیری از چنین عوارضی است که برای استقرار یک حکومت دموکراسی به معنی واقعی حدود و شرایطی در نظر گرفته شده و نویسنده و محقق سوسیالیست انگلیسی «ای.اف. داربین» در رساله ای زیر عنوان سوسیالیست دموکراتیک، سه شرط اصلی تحقق دموکراسی را چنین بیان می کند:
به طور خلاصه استقرار دموکراسی واقعی و آزادی های فردی در یک جامعه در صورتی امکان پذیر است که حقوق اساسی افراد جامعه اعم از اینکه در اقلیت یا اکثریت باشند محفوظ بماند و حکومت هایی که به اتکای آرای اکثریت مردم بر سر کار می آیند به هیچ وجه حق تجاوز به این حقوق و و آزادی ها را نداشته باشند به عبارت دیگر حکومت های انتخابی فقط در کادر برنامه های سیاسی و اقتصادی که پیش از انتخابات اعلام می کنند می توانند آزادی عمل داشته باشند و این برنامه ها نیز نباید با حقوق اساسی افراد و اقلیت ها که در قوانین اساسی کشورها پیش بینی شده است تعارض داشته باشد.
«فرهنگ جامع سیاسی» - تألیف محمود طلوعی - نشر علم - شابک: ۴-۰۳۰-۴۰۵-۹۶۴
فلاسفه و صاحبنظران علوم سیاسی و دولتمردان جهان در این باره اختلاف نظر دارند و بسیاری از آنها معنی محدود لغوی حکومت اکثریت را برای تحقق بخشیدن به ایدهٔ دموکراسی کافی نمی دانند. از نخستین و بزرگ ترین منتقد دموکراسی، یعنی از افلاطون که بگذریم، بسیاری از متفکران جهان، دموکراسی را در مفهوم مطلق و محدود آن، یعنی حکومت عدد و حاکمیت اکثریت، منطقی و عادلانه نمی دانند. زیرا گذشته از افلاطون که اکثریت را عوام و جاهل و ناصالح برای حکومت می دانست و حکومت نخبگان و برگزیدگان را توصیه می کرد، حتی در بسیاری از جوامع پیشرفته هم، که اکثریت مردم از امکانات تعلیم و تربیت و دانش و بینش کافی برخوردار بوده اند، در شرایط خاص زمانی تحت تأثیر فشارهای سیاسی و اقتصادی یا هیجانات زودگذر تصمیم نادرستی گرفته و عنان حکومت را به دست کسانی داده اند با زیر پای نهادن تمام ارزش های انسانی دیوانه وار دست به تخریب سرزمین خود زده اند و برای ملتی که یک بار مرتکب چنین اشتباهی شده نقشی جز یک تماشایی سرگشته و بی اختیار باقی نمانده است. بهترین شاهد مثال در این مورد روی کار آمدن آدولف هیتلر و حزب نازی آلمان بر روی موج احساسات و هیجانات عمومی در سال ۱۹۳۳ و ویرانی و اشغال و تقسیم آلمان در پایان حکومت خودکامه نازی ها است. از متفکران و نویسندگان بزرگی که نظرات آنها دربارهٔ آزادی و دموکراسی مورد استناد و احترام است «جان لاک» که در قرن هفدهم و عصر اعتلای دموکراسی در انگلستان می زیسته و «جان استوارت میل» که از فلاسفه و نویسندگان بزرگ قرن نوزدهم است. هر دو دربارهٔ حدودی که باید برای حکومت عدد و حاکمیت اکثریت قائل شد سخن گفته اند جان لاک می گوید: «آزادی فرد هرگز به این معنی نیست که فردی بتواند به حقوق و آزادی های افراد دیگر تجاوز کند یا در آنچه متعلق به خود اوست تصرفات و تغییراتی به زیان جامعه به وجود آورد». جان استوارد میل، در رساله معروف خود زیر عنوان دربارهٔ آزادی با صراحت بیشتری دربارهٔ حدود دموکراسی و آزادی های فردی سخن رانده و خطرات حکومت اکثریت فارغ از قیود اصول اخلاقی را چنین بیان می کند: «استبداد و ظلم حکومت هایی که ظاهراً طبق موازین دموکراسی و به اتکای آرای اکثریت مردم بر سر کار می آیند خطرناک تر و زیان بارتر از حکومت های فردی است، زیرا اگر در حکومت های فردی و استبدادی راه گریز و ستیزی باشد، در استبداد و ستم اکثریت بر اقلیت راه ستیز و دادخواهی هم بسته می شود و حکومت عدد جانشین حکومت عدل می گردد».
برای جلوگیری از چنین عوارضی است که برای استقرار یک حکومت دموکراسی به معنی واقعی حدود و شرایطی در نظر گرفته شده و نویسنده و محقق سوسیالیست انگلیسی «ای.اف. داربین» در رساله ای زیر عنوان سوسیالیست دموکراتیک، سه شرط اصلی تحقق دموکراسی را چنین بیان می کند:
به طور خلاصه استقرار دموکراسی واقعی و آزادی های فردی در یک جامعه در صورتی امکان پذیر است که حقوق اساسی افراد جامعه اعم از اینکه در اقلیت یا اکثریت باشند محفوظ بماند و حکومت هایی که به اتکای آرای اکثریت مردم بر سر کار می آیند به هیچ وجه حق تجاوز به این حقوق و و آزادی ها را نداشته باشند به عبارت دیگر حکومت های انتخابی فقط در کادر برنامه های سیاسی و اقتصادی که پیش از انتخابات اعلام می کنند می توانند آزادی عمل داشته باشند و این برنامه ها نیز نباید با حقوق اساسی افراد و اقلیت ها که در قوانین اساسی کشورها پیش بینی شده است تعارض داشته باشد.
wiki: حکومت عدد