مترادف تنگ : آبخوری، شیشه، صراحی، کوزه، صراحیه، بلبله | باریک، کم پهنا، کم عرض ، کوچک ، ریز، فروزین، دوال، فتراک، لنگه، عدل، جوال، تنگه، دروا، دره، محدود ، تنگاتنگ، نزدیک، بی فاصله، چسبیده، کیپ اندک
متضاد تنگ : پهن، عریض، بزرگ، فراخ، گشاد
تنگ
مترادف تنگ : آبخوری، شیشه، صراحی، کوزه، صراحیه، بلبله | باریک، کم پهنا، کم عرض ، کوچک ، ریز، فروزین، دوال، فتراک، لنگه، عدل، جوال، تنگه، دروا، دره، محدود ، تنگاتنگ، نزدیک، بی فاصله، چسبیده، کیپ اندک
متضاد تنگ : پهن، عریض، بزرگ، فراخ، گشاد
فارسی به انگلیسی
jug, pitcher, carafe, decanter, caster, beaker
tight, close, incommodious, close-fitting, skintight, taut, snug
close, compact, compacted, constricted, cramped, compressed
(narrow) pass, narrow passageway
a combining form meaning "tight", "in hardship" as in: تنگدست (in financial straits)
beaker, close , canyon, carafe, caster, cincture, decanter, girth, jug, tight, strait, tense
فارسی به عربی
خزی , دورق , ضیق , مضیق , نادر
( تنگ (تانگ ) ) شدة
( تنگ (تانگ ) ) شدة
خزي , دورق , ضيق , مضيق , نادر
مترادف و متضاد
باب، تنگنا، تنگه، تنگ، بغاز
قرابه، تنگ، تنگ دسته دار و لوله دار
تنگ، سبو، قدح اب مقدس
تنگ
تنگ، کیپ و چسبنده
تنگ، نادر، کمیاب، اندک، کم، قلیل
انبوه، کلفت، پر پشت، تنگ، قطور، تنگ هم
نزدیک، خودمانی، تنگ
خسیس، سفت، محکم، مقید، کیپ، تنگ، لول، کساد، ضیق
محدود، باریک، تنگ، کوته فکر، دراز و باریک، ضیق
آبخوری، شیشه، صراحی، کوزه، صراحیه، بلبله
اسم ≠ پهن، عریض
باریک، کمپهنا، کمعرض
۱. باریک، کمپهنا، کمعرض ≠ پهن، عریض
۲. کوچک ≠ بزرگ، فراخ
۳. ریز، کوچک ≠ گشاد
۴. فروزین، دوال، فتراک
۵. لنگه، عدل
۶. جوال
۷. تنگه، دروا، دره
۸. محدود، ≠ گشاد، فراخ
۹. تنگاتنگ، نزدیک
۱۰. بیفاصله، چسبیده، کیپ اندک
فرهنگ فارسی
تنگ-، در مضیغه
ظرفی با گردن استوانه‌ای و باریک
( اسم ) ۱ - تسمه و نواری پهن که بکمر مرکوب ( اسب یا الاغ ) بندند دوالی که بدان بار را برپشت چارپا محکم سازند . ۲ - آنچه که بدان چیزهایی را تحت فشار قرار دهند مانند قید صحافی . ۳ - جوال لنگه بار عدل . ۴ - بار حمل . یا تنگ شکر . ۱ - بار شکر . ۲ - لب معشوق .
دهی از دهستان کنارک شهرستان چاه بهار است .
دهی از دهستان کنارک شهرستان چاه بهار است .
دارای فضا یا پهنا یا قطر کم
به صورت چسبیده به هم
گذرگاه کوهستانی باریک، گردنه
دره‌ای باریک و ژرف با دیواره‌های سنگی تقریباً قائم در کوهستان که از ژرف‌دره کوچک‌تر و از تنگ‌دره پرشیب‌تر است
جملات نمونه
یک کوچه تنگ و تاریک
a narrow and dark alley
تنگ بودن
to be (too) tight
تنگ کردن
to make tight, to constrict
به تنگ آمدن
to be desperate, to be pestered or harassed, to be annoyed, to be at the end of one's rope
به تنگ آوردن
to harass, to make desperate, to harry, to hector, to annoy excessively, to make tired, to make weary
خلق او تنگ است
he is in a bad mood, he is testy
یک جفت کفش تنگ
a pair of tight shoes
ما روی نیمکت تنگ هم نشینیم
we sat cramped together on the bench
تنگ خیبر
Kheyber pass
یک تنگ آب یخ
A pitcher/jug of ice water
این پیراهن برای تو خیلی تنگ است
this shirt is too tight for you
جای من در این اتاق خیلی تنگ است
I am too cramped in this room
کمربند خود را تنگ کن!
tighten your belt!
فرهنگ معین
( ~. ) (اِ. ) ۱ - لنگة بار، عدل ، جوال . ۲ - تسمه ای که به کمر اسب یا الاغ بندند. ۳ - آن چه که بدان چیزهایی را تحت فشار قرار دهند مانند قید صحافی . ۴ - بار، حمل .
(تُ ) (اِ. ) کوزه ای از جنس سفال یا بلور که قسمت پایین آن بزرگ و بالای آن تنگ و باریک باشد.
( ~. ) [ په . ] ۱ - (ص . ) باریک ، کم عرض . ۲ - جایی که کسی یا چیزی به دشواری در آن جا گیرد. ۳ - (اِ. ) دره .
( تَ ) (ص . ) ۱ - بسیار نزدیک ، چسبان . ۲ - نایاب .
(تُ ) (اِ. ) کوزه ای از جنس سفال یا بلور که قسمت پایین آن بزرگ و بالای آن تنگ و باریک باشد.
( ~. ) [ په . ] ۱ - (ص . ) باریک ، کم عرض . ۲ - جایی که کسی یا چیزی به دشواری در آن جا گیرد. ۳ - (اِ. ) دره .
( تَ ) (ص . ) ۱ - بسیار نزدیک ، چسبان . ۲ - نایاب .
( ~.) (اِ.) 1 - لنگة بار، عدل ، جوال . 2 - تسمه ای که به کمر اسب یا الاغ بندند. 3 - آن چه که بدان چیزهایی را تحت فشار قرار دهند مانند قید صحافی . 4 - بار، حمل .
(تُ) (اِ.) کوزه ای از جنس سفال یا بلور که قسمت پایین آن بزرگ و بالای آن تنگ و باریک باشد.
( ~.) [ په . ] 1 - (ص .) باریک ، کم عرض . 2 - جایی که کسی یا چیزی به دشواری در آن جا گیرد. 3 - (اِ.) دره .
( تَ ) (ص .) 1 - بسیار نزدیک ، چسبان . 2 - نایاب .
لغت نامه دهخدا
تنگ. [ ت َ ] ( ص )ضد فراخ بود. ( لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278 ) ( شرفنامه منیری ) ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). نقیض فراخ باشد. ( برهان ). بی وسعت و ضیق و کم عرض. نقیض فراخ. ( ناظم الاطباء ). پهلوی تنگ بمعنی ضیق. ( حاشیه برهان چ معین ). باریک. کم عرض. اندک پهنا. مقابل گشاد. جایی که کسی یا چیزی به دشواری در آن جای گیرد. مقابل فراخ. ( فرهنگ فارسی معین ) :
من و بیغولگکی تنگ ، به یک سو ز جهان
عربی وار بگریم به زبان عجمی.
اگرْت مملکت از حد روم تا حد زاست.
به جویندگان بر، جهان تنگ بود.
به تنگست بر ما به مردی زمین.
جهان نیست بر مرد هشیار تنگ.
ز کوشش بدی خوردن هر کسی.
چنان تنگ پل را به پی بسپرند
بترسد چنین هر کس از بیم آب
همی برخروشد چو گیرد شتاب.
که شهری بدی تنگ نزدیک آب.
شود تنگ بر تو سرای درنگ.
همی فر تاجت برآید به ابر.
هر آن زمان که بر اسبش کشیده باشد تنگ.
گذرگاه او تنگ چون چنبری.
اندرجهد ز بیم به سوراخ تنگ غار.
تو خردی ترا رزم هنگام نیست
هنوزت نگشته ست گهواره تنگ
چگونه کشی از بر باره تنگ ؟
تنگ مکن دل نه جهانیست تنگ.
تنگ باشد یکی جهان و دو شاه
تنگ باشد یکی سپهر و دو ماه.
من و بیغولگکی تنگ ، به یک سو ز جهان
عربی وار بگریم به زبان عجمی.
آغاجی.
به گور تنگ سپارد ترا دهان فراخ اگرْت مملکت از حد روم تا حد زاست.
کسائی.
زمانه سراسر پر از جنگ بودبه جویندگان بر، جهان تنگ بود.
فردوسی.
نباید سپاه مرا بهره زین به تنگست بر ما به مردی زمین.
فردوسی.
چو زنهار دادم نسازمْت جنگ جهان نیست بر مرد هشیار تنگ.
فردوسی.
یکی شهر بد تنگ و مردم بسی ز کوشش بدی خوردن هر کسی.
فردوسی.
چو بر دجله بر یکدگر بگذرندچنان تنگ پل را به پی بسپرند
بترسد چنین هر کس از بیم آب
همی برخروشد چو گیرد شتاب.
فردوسی.
به پنجم چنان دید جانم بخواب که شهری بدی تنگ نزدیک آب.
فردوسی.
چو سازی درنگ اندر این جای تنگ شود تنگ بر تو سرای درنگ.
فردوسی.
میان تنگ ، چون ببر و، بازو ستبرهمی فر تاجت برآید به ابر.
فردوسی.
چو گور تنگ شود بر عدو جهان فراخ هر آن زمان که بر اسبش کشیده باشد تنگ.
فرخی.
یکی خانه دیدم ز سنگ سیاه گذرگاه او تنگ چون چنبری.
منوچهری.
او مار بود و مار، چو آهنگ او کنی اندرجهد ز بیم به سوراخ تنگ غار.
منوچهری.
پدر گفت کاین رای پدرام نیست تو خردی ترا رزم هنگام نیست
هنوزت نگشته ست گهواره تنگ
چگونه کشی از بر باره تنگ ؟
اسدی.
خرد مکن طبع نه چرخیست خردتنگ مکن دل نه جهانیست تنگ.
مسعودسعد.
و باید چشمهای واو، قاف و فا درخور یکدیگر و بر یک اندازه بود، نه تنگ و نه فراخ. ( نوروزنامه منسوب به خیام ).تنگ باشد یکی جهان و دو شاه
تنگ باشد یکی سپهر و دو ماه.
سنائی.
تنگ . [ ت َ ] (اِخ ) دهی از دهستان کنارک شهرستان چاه بهار است که 4000 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8).
تنگ . [ ت َ ] (اِخ ) نام مقامی باشد از ترکستان که ترکان تنگی به آن منسوب و به خوش صورتی مشهورند. (برهان ). شهری است از ترکستان به حسن خیزی معروف . (انجمن آرا) (آنندراج ). جایی در ترکستان که ترکان تنگی که در خوش صورتی ضرب المثل اند بدانجا منسوب میباشند. (ناظم الاطباء). مقامی است در ترکستان زمین که ترکان تنگی منسوبند بدان مقام . (شرفنامه ٔ منیری ). تنگ ترکان . (حاشیه ٔ برهان چ معین ).
تنگ . [ ت َ ] (اِخ ) نام ولایتی است از بدخشان . (برهان ). نام ملکی ازبدخشان . (غیاث اللغات ). ناحیه ای در بدخشان . (ناظم الاطباء). ولایتی است از ملک بدخشان قریب به دره که آن هم ولایتی است از آن ملک و مردم تنگ دره به خوشی صورت اشتهار دارند. (فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ).
تنگ . [ ت َ ] (ص )ضد فراخ بود. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278) (شرفنامه ٔ منیری ) (انجمن آرا) (آنندراج ). نقیض فراخ باشد. (برهان ). بی وسعت و ضیق و کم عرض . نقیض فراخ . (ناظم الاطباء). پهلوی تنگ بمعنی ضیق . (حاشیه ٔ برهان چ معین ). باریک . کم عرض . اندک پهنا. مقابل گشاد. جایی که کسی یا چیزی به دشواری در آن جای گیرد. مقابل فراخ . (فرهنگ فارسی معین ) :
من و بیغولگکی تنگ ، به یک سو ز جهان
عربی وار بگریم به زبان عجمی .
به گور تنگ سپارد ترا دهان فراخ
اگرْت مملکت از حد روم تا حد زاست .
زمانه سراسر پر از جنگ بود
به جویندگان بر، جهان تنگ بود.
نباید سپاه مرا بهره زین
به تنگست بر ما به مردی زمین .
چو زنهار دادم نسازمْت جنگ
جهان نیست بر مرد هشیار تنگ .
یکی شهر بد تنگ و مردم بسی
ز کوشش بدی خوردن هر کسی .
چو بر دجله بر یکدگر بگذرند
چنان تنگ پل را به پی بسپرند
بترسد چنین هر کس از بیم آب
همی برخروشد چو گیرد شتاب .
به پنجم چنان دید جانم بخواب
که شهری بدی تنگ نزدیک آب .
چو سازی درنگ اندر این جای تنگ
شود تنگ بر تو سرای درنگ .
میان تنگ ، چون ببر و، بازو ستبر
همی فر تاجت برآید به ابر.
چو گور تنگ شود بر عدو جهان فراخ
هر آن زمان که بر اسبش کشیده باشد تنگ .
یکی خانه دیدم ز سنگ سیاه
گذرگاه او تنگ چون چنبری .
او مار بود و مار، چو آهنگ او کنی
اندرجهد ز بیم به سوراخ تنگ غار.
پدر گفت کاین رای پدرام نیست
تو خردی ترا رزم هنگام نیست
هنوزت نگشته ست گهواره تنگ
چگونه کشی از بر باره تنگ ؟
خرد مکن طبع نه چرخیست خرد
تنگ مکن دل نه جهانیست تنگ .
و باید چشمهای واو، قاف و فا درخور یکدیگر و بر یک اندازه بود، نه تنگ و نه فراخ . (نوروزنامه ٔ منسوب به خیام ).
تنگ باشد یکی جهان و دو شاه
تنگ باشد یکی سپهر و دو ماه .
عالم همه [ چو ] خوازه ز شادی و خرمی
من مانده همچو مرده ٔ تنها بگور تنگ .
سوزنی اسب قوافی راند در میدان تنگ
تا خر خمخانه بیهوده بجنباند جرس .
مستوفی ممالک مشرق نظام دین
کز کلک تست تیر فلک را مسیر تنگ .
این دهنهای تنگ بی دندان
بر دو ساق من آن شعار کند.
در تنگ بینم توکل سرا را
ولیک از درون جز فضائی نبینم .
چون از جوانب ناامید گشتند و جهان بر خود تنگ یافتند دل بر خدمت سلطان و اعتصام به حبل المتین او قرار دادند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 261).
مرکز این گنبد فیروزه رنگ
بر تو فراخ است و بر اندیشه تنگ
یا مکن اندیشه به چنگ آورش
یا به یک اندیشه به تنگ آورش .
برون کش پای ازین گهواره ٔ تنگ
که کفش تنگ دارد پای را لنگ .
چون کس نیافت از دهن تنگ او خبر
هر بی خبر چگونه خبر زآن دهان دهد؟
روده ٔ تنگ به یک نان جوین پر گردد
نعمت روی زمین پر نکند دیده ٔتنگ .
مکن فراخ روی در عمل ، اگر خواهی
بوقت دفع تو باشد مجال دشمن تنگ .
بلای سفر به که در خانه جنگ
تهی پای رفتن به از کفش تنگ .
جریده رو که گذرگاه عافیت تنگ است
پیاله گیر که عمر عزیز بی بدل است .
- تنگ بودن شکم ؛ کم ظرفیت بودن آن . گنجایش کم داشتن شکم :
شکم بنده بسیار بینی خجل
شکم پیش من تنگ بهتر که دل .
رجوع به تنگ کردن و تنگ کردن معده شود.
|| تیره و تار. مرحوم دهخدا در یادداشتی بر بیت ذیل از فردوسی آرند: در تنگ و تار و تار و تنگ معنی اتباعی دارد نه معنی ضیق :
ز گشت دلیران بر آن دشت جنگ
چو شب گشت آوردگه تار و تنگ .
به بیژن چنین گفت گیو دلیر
که مشتاب در جنگ آن نره شیر
مبادا که با وی نتابی بجنگ
کنی روز بر من بدین جنگ تنگ .
بکوشیم و مردی بکار آوریم
بر ایشان جهان تنگ و تار آوریم .
چو برخواند آن نامه را پهلوان
بپژمرد و شد تنگ و تیره روان .
بر چنین اسبی چنین دشتی گذارم در شبی
تیره چون روز قصاص و تنگ چون روز محن .
|| (اِ) دره ٔ کوه . (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278) (برهان ) (فرهنگ فارسی معین ) (شرفنامه ٔ منیری ) (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ رشیدی ) (ناظم الاطباء). دره . (انجمن آرا) (آنندراج ) :
آهو ز تنگ کوه بیامد به دشت و راغ
بر سبزه باده خوش بود اکنون اگر خوری .
دشت چون دیبای سوزن کرد و آهو جوق جوق
ایستاده آمده بیرون به صحراها ز تنگ .
منجیک (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278).
چنین تا بیامد یکایک به تنگ
فسیله همی رفت از رنگ رنگ .
از آن کوه رستم به هامون کشید
چو لشکر به تنگ اندر آمد پدید.
ز بیم تیرش کُه گشت بر پلنگان چاه
ز بیم یوزش هامون بر آهوان شد تنگ .
سمندش بدیدند کز تنگ کوه
برآمد دوان وز دویدن ستوه .
و از آنجا تا فیروزآباد راه دشوار است همه تنگها و کوهستان درشت ولگام گیر است . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 134). || معبر و کوچه . (ناظم الاطباء). راه باریک میان دوکوه . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). مدخل باریک دژها:
چو آمد به تنگ دژ گنبدان
برست از بد روز و دست بدان .
بدینگونه سی وسه فرسنگ تنگ
ازین روی و آن روی دیوار سنگ .
چو آمد به تنگ اندر اسفندیار
دو پوشیده را دید چون نوبهار.
|| کنایه از دهان خوبان . (برهان ). دهان معشوق . (ناظم الاطباء).لب معشوق . (فرهنگ فارسی معین ). || (ص ) سخت . (برهان ) (شرفنامه ٔ منیری ). زورآور و سخت و صلب و درشت . (ناظم الاطباء). دشوار :
اگرچه بود کار دشوار و تنگ
که شاهان پیاده نسازند جنگ .
مسکین عدو که فال همی زد به روز تنگ
روزش به آخر آمد و از حال درگذشت .
|| محکم و استوار و فشرده . خلاف نرم و سست :
مهر مفکن بر این سرای سپنج
کاین جهان پاک بازی و نیرنج
نیک او را فسانه دار شده
بد او را کمرْت تنگ بتنج .
فریدون به خورشید بربرد سر
کمر تنگ بسته به کین پدر.
در خانه را تنگ داراب بست
بیامد به شمشیر یازید دست .
به فرمان یزدان پیروزگر
به داد و دهش تنگ بسته کمر.
وز آن پس برفتند سیصد سوار
پس بازداران همه یوزدار
به زنجیر هفتاد شیر و پلنگ
به دیبای چین اندرون بسته تنگ .
میان بست رستم در آن کار تنگ
برین برنیامد فراوان درنگ .
بر آن جایگه تنگ بسته کمر
بیامد پر ازکینه و جنگ سر.
در شهر بستند یکباره تنگ
ز دروازه بردند بر باره جنگ .
چون تو سوار فضل کجا در همه جهان
بر مرکب کمال هنر بسته تنگ ، تنگ .
میدان فراخ یافته ایم ودلیروار
بر مرکب هوا و هوس بسته تنگ ، تنگ .
یافت فراخی گهر از درج تنگ
نیست عجب زادن گوهر ز سنگ .
ای بخت سرکش تنگش ببر کش
گه جام زر کش گه لعل دلخواه .
|| زورآور. (ناظم الاطباء). || نایاب و عدیم المثال را نیز گویند. (برهان ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ). نادر و عدیم المثال . || کم و قلیل و کمیاب و نامیسر. (ناظم الاطباء). کم و اندک . مقابل فراخ و فراوان . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
گر بری دست سوی نان ربیب
در فراخی و گاه نعمت تنگ
بکند هر دو چشم خویش از بخل
همچو حلاج دانه را بوشنگ .
سه روز اندر آن جایگه بود جنگ
به ایرانیان بر ببود آب تنگ
شد از تشنگی دست گردان ز کار
هم اسب گرانمایه از کارزار.
دگر هرکه دارد ز هر کار ننگ
بود زندگانی و روزیش تنگ .
به جایی که بودی زمینی خراب
وگر تنگ بودی به رود اندر آب
خراج او از آن بوم برداشتی
زمین کسان خوار نگذاشتی .
بر این کوش و این کینه ها بازخواه
بود خواسته تنگ ، ناید سپاه .
خورش تنگ شد لشکر شاه را
که بدخواه او بسته بد راه را.
همه را همت ماخ و همه بر راه بساخ
همه را کون فراخ و همه را روزی تنگ .
شادی و بقا بادت زین بیش نگویم
کاین قافیه ٔ تنگ مرا نیک بپیخست .
و هم از این چرخها بساخته اند تا آب کشد از چاه به باغها و به زمین که از آن کشت کنند اگرچه آب تنگ باشد. (تاریخ سیستان ).
شیخ می شد با مریدی بی درنگ
سوی شهری نان در آنجا بود تنگ .
|| بسیارهم هست که در مقابل سست و اندک باشد. (برهان ). بسیار و فراوان . (ناظم الاطباء). بمعنی بسیار آید. (شرفنامه ٔ منیری ). || قحط و لم یزرع و سنگ . (ناظم الاطباء). || ملول و ستوه و آزرده . (برهان ). رنج و اندوه و ملول و ستوه و آزرده و محزون . (ناظم الاطباء). بمعنی ستوه و ملول است و آن را به تنگ آمدن گویند. (انجمن آرا) (آنندراج ). و اغلب در این معنی با «دل » ترکیب شود : یکی زآن میان گفت ازاین سخن که شنیدی دل تنگ مدار که در این روزها دزدی بصورت درویشان برآمد. (گلستان ).
چه کند بنده که بر جور تحمل نکند
دل اگر تنگ بود مهر تبدل نکند.
درد نهانی دل تنگم بسوخت
لاجرمم عشق نبود آشکار.
غزل از روی هوس بود و مدایح ز طمع
نه طمع ماند کنون در دل تنگم نه هوس .
- دلتنگ ؛ محزون . غمگین . تنگدل . دل آزرده :
که دلتنگ بینی رعیت ز شاه .
چندانکه جست چیزی نیافت ، دلتنگ شد. (گلستان ).به جامع کوفه درآمدم ، دلتنگ . (گلستان ).
رجوع به تنگ دل شود.
- دلتنگی ؛ دل آزردگی :
شبانگه چو نقدش نیامد بدست
ز دلتنگی آمد به کنجی نشست .
به لطف به که به جنگ آوری و دلتنگی .
آن بدرمی رود از باغ به دلتنگی و داغ
وین ببازوی فرح می شکند زندان را.
|| (اِ) اضطراب و تشویش . (ناظم الاطباء). || تنگ اسب . (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278). نواری که بر زین اسب مضبوط کنندو دوالی که بدان بار بر پشت باربردار محکم سازند. (برهان ) (از فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ). تسمه و نواری پهن که بکمر مرکوب (اسب یا الاغ ) بندند. دوالی که بدان بار را بر پشت چارپا محکم سازند. (فرهنگ فارسی معین ). نواری است که زین را بر پشت اسبان محکم کنند. (انجمن آرا) (آنندراج ) (از غیاث اللغات ) (از ناظم الاطباء). شکم بند اسب و شتر و ستور. (شرفنامه ٔ منیری ). در بلوچی تنچ ، تنگ ،کردی نافتنگ ، تنگ (میان کمربند و تنگ )، استی اختنگ (شکم بند)، افغانی تا-تنگ (تنگ زین )، تانگ (تنگ زین ). (حاشیه ٔ برهان چ معین ). نواری پهن که بدان پالان یا زین یا نمدزین بر پشت ستور استوار کنند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
چون برون کرد زو بزور و هنگ
درزمان درکشید محکم تنگ .
یزدجرد... خود برخاست و بیرون آمد و فراز اسب شد و او را بنواخت . اسب خاموش شد تا او را به زین درآورد و تنگ برکشید و لگام بر سر کرد. (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). و از این ناحیت [گوزگان ] اسبان بسیار خیزد و نمد و حقیبه و تنگ اسب . (حدود العالم ).
چو زین برنهادش برآهیخت تنگ
بجنبید بر جای تازان نهنگ .
به هزاراسب فزون از دوهزار اسب گرفت
همه را تر شده از خون خداوندان تنگ .
بتنجید عذرا چومردان جنگ
ترنجیده بر باره ٔ تند تنگ .
بگسلد بر اسب عشق عاشقان بر، تنگ صبر
چون کشد بر چنگ خویش از موی اسب او تنگ تنگ .
زخم مهماز و بلای تنگ و آسیب لگام
فحل بر دست توانا برنتابد بیش ازین .
چرخ را چون سمند نعل افکند
تنگ بر نقره خنگ بست آخر.
تاختی بر اسب همت سالها
تنگ آن رهوار نگسستی هنوز.
افلاک تنگ ادهمت خورشید موم خاتمت
دل مرده گیتی از دمت امید احیا داشته .
|| در بیت زیر ظاهراً بمعنی دوال و کمند آمده ، یعنی زلفش دوالی می سازد و آهوی تنگی را به بند می آورد :
به زلف ، تنگ ببندد بر آهوی تنگی
به دیده ، دیده بدوزد ز جادوی محتال .
|| (ص ، ق ) قریب و نزدیک را نیز گویند. (برهان ) (از غیاث اللغات ) (شرفنامه ٔمنیری ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (از فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ). نزدیک و قریب و جوار و همسایگی . (ناظم الاطباء). سخت نزدیک . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
وز آن پس گسی کرد کسهای خویش
فرستاده را تنگ بنشاند پیش .
هر آن پادشا کو کشیدی به جنگ
چو رفتی سپاهش بر کِرم تنگ
شکسته شدی لشکری کآمدی
چو آواز این داستان بشندی .
دو لشکر چو بر هم رسیدند تنگ
دل از کینه آکنده و سر ز جنگ .
گرفتم رگ اوداج و فشردمْش بدو چنگ
بیامد عزرائیل و نشست از برمن تنگ
چنان منکر لفجی که برون آید از رنگ
بیاوردش جانم بر زانو ز شتالنگ .
رسیدم من فراز کاروان تنگ
چو کشتی کو رسد نزدیک ساحل .
چنان تنگ بر هم زده بودند خیمه ها که از مواضع میمنه و میسره و قلب اندک مایه مسافت بود، چنانکه بهیچ روزگار من بر این جمله ندیدم . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 590).
چو رفتند نزد سراپرده تنگ
به چاره شدند اندر او بی درنگ .
دو لشکر چو در هم رسیدند تنگ
رده برکشیدند و برخاست جنگ .
سپهبد برآشفت و زد کوس جنگ
سپه راند تا نزد بدخواه تنگ .
که ضحاک از ایران سپاهی به جنگ
فرستاد و اینک رسیدند تنگ .
زمانی پیش مریم تنگ بنشست
در شادی به روی خویش دربست .
|| تخمیناً. قرب . بالغ بر : مشرکان بیامدند تنگ هزار مرد. (ابوالفتوح رازی ). || (اِ) یک لنگه بار. (برهان ) (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ رشیدی ). نیم بار. (انجمن آرا) (آنندراج ). جوال . لنگه بار. عدل . (فرهنگ فارسی معین ). بار ستور و امثال آن . (شرفنامه ٔ منیری ). خروار یعنی باری که خر آنرا برد. (غیاث اللغات ) (آنندراج ). جوال . (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278) :
دهد خواهندگان را روز بخشش
درم در تنگ و گوهر در تبنگوی .
ز میدان ببردند پنجه هزار
هم از تنگ بر پشت مردان کار
از آورده صد گنج شد ساخته
دل شاه از آن کار پرداخته .
در این بلاد فزون دارد از هزار کلات
بهر یک اندر دینار تنگها بر تنگ .
بسا کسا که گرفتار تنگدستی بود
زبرّ و بخشش او سیم و زر نهاده به تنگ .
فروگرفت ز بالای بار پیلانش
به درج گوهر سرخ و به تنگ زرّ عیار.
آن مال کز میانه ببردند دانگ دانگ
بستانَد و به تنگ فرستد سوی حصار.
نرمک از گرد سپه زلف سیه را بفشاند
تا فروریزد با گرد سپه مشک به تنگ .
خز بده اکنون به رزمه ، می ستان اکنون به رطل
مشک ریز اکنون به خرمن ، عود سوز اکنون به تنگ .
دوصد درج درّ و عقیق و بلور
هزاروچهل تنگ خزّ و سمور.
چهل تنگ بار از ملمع ختو
ز گوهر ده افسر ز گنج بهو.
از صبا پرتنگهای عنبرآگین گشت دشت
آهوان را گشت دشت از عنبرآگین تنگ تنگ .
شعر او خوان که اندر او یابی
درّ بنهاده تنگها بر تنگ .
خاصه در دولت سرائی کاندر او مدحت سرای
تنگ سیم آید از او بیرون شود با تنگ سیم .
سوی من آمد به هیبت همچو شیر
تنگ هیزم را ز خود بنهاد زیر.
لطف تو خواهم که میناگر شود
این زمان این تنگ هیزم زر شود.
پیششان شعری به از صد تنگ شَعر
خاصه شعری کو گهر دارد ز قعر.
از آن تخم خرما خورد گوسفند
که قفل است بر تنگ خرما و بند.
|| خروار شکر. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278) (برهان ) (شرفنامه ٔ منیری ). بار شکر. (فرهنگ فارسی معین ). بار شکر که بر روی خر حمل شود. (ناظم الاطباء) :
ای سراپای سرشته ز می و شیر و شکر
شکر از تنگ نیارند ز تو شیرین تر.
رغم مرا چو سرکه مکن چون بمن رسی
رویی کز او به تنگ بریزد همی شکر.
گر تنگ شکر خرید می نتوانم
باری مگس از تنگ شکر می رانم .
ای خنده زنان نوش تو برتنگ شکر بر
وی طنزکنان گوش تو بر رنگ گهر بر.
تنگ شکر حدیث ترا بندگی کند
کاندر عبارت تو شکر هست تنگ تنگ .
چون تلخ سخن رانی تنگ شکرت خوانم
چون کار به جان آری جان دگرت خوانم .
دگر ره لعبت طاوس پیکر
گشاد از درج لؤلؤ تنگ شکّر.
به گستاخی بر شاپور بنشست
در تنگ شکر را مهر بشکست .
که شیرین را چگونه مست یابد
بر آن تنگ شکر چون دست یابد؟
ملک بر تنگ شکّر مهر بشکست
که شکّر در دهان باید نه در دست .
زشکّر هر یکی تنگی گشاده
ز شیرین بر شکر تنگی نهاده .
مگس وارم مران زآن تنگ شکّر
مسوزانم به آتش همچو عنبر.
بر چهره ٔ آن بت دلاویز
کردند به تنگها شکرریز.
ز راوی چنین یاد دارم خبر
که پیشش فرستاد تنگی شکر.
تلخست دهان عیشم از صبر
ای تنگ شکر بیار قندی .
|| (ق ) زود. به شتاب . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
که دانا بهر کار سازد درنگ
سر اندرنیارد به پیکار تنگ .
وگرنه به جنگ اندر آییم تنگ
مخواهید ازین پس زمانی درنگ .
|| (اِ) هر صفحه یا تخته ای باشد که نقاشان و مصوِّران اظهار صنعت خود بر آن کنند عموماً. (برهان ) (از فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (از ناظم الاطباء). کارنامه ٔ نقاشان . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). || (اِخ ) نگارخانه ٔ مانی را گویند خصوصاً، و به این معنی با ثای مثلثه هم آمده است . (برهان ). نگارخانه ٔ مانی . (ناظم الاطباء). ارتنگ . ارژنگ :
گرفت آن ارج و آن قیمت زبان ما ز مدح تو
که تنگ از خامه ٔ مانی و چوب از رنده ٔ آذر.
رجوع به ارتنگ و ارژنگ شود.
|| (ص ) ضیق و کم گنجایش ، در صفت دل :
توانگر که باشد دلش تنگ و زفت
به زیر زمین بهتر او را نهفت .
صعب چون بیم و تلخ چون غم جفت
تار چون گور و تنگ چون دل زفت .
رجوع به تنک و دیگر ترکیبهای آن شود.
|| بخیل و ممسک و حریص ، در صفت دیده و چشم :
دیده ٔ تنگ دشمنان خدای
به سنان اجل سپوخته به .
گفت چشم تنگ دنیادار را
یا قناعت پر کند یا خاک گور.
رجوع به تنگ چشم شود.
|| نرم . و تنگ بیز از همین معنی است . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
ای اژدهای چرخ دلم بیشتر بخور
وی آسیای چرخ تنم تنگ تر بسای .
رجوع به تنک و دیگر ترکیبهای آن شود.
|| (اِ) تیر دکان عصاری باشد. (برهان ). تیر عصاری . (انجمن آرا) (آنندراج ) (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ رشیدی ). قید عصاری . (ناظم الاطباء). آنچه که بدان چیزهایی را تحت فشار قرار دهند مانند قید صحافی . (فرهنگ فارسی معین ) : کوپین ، چیزی باشد بافته که عصاران درو چیزی [ نهند ] و در تنگ کشند که روغن از آن بچکد. (فرهنگ اسدی نخجوانی از یادداشت بخط مرحوم دهخدا). || بمعنی فروبردن و ناپدید کردن هم آمده است . (برهان ). پنهان و ناپدید. (ناظم الاطباء). رجوع به تنگ فروبردن شود.
من و بیغولگکی تنگ ، به یک سو ز جهان
عربی وار بگریم به زبان عجمی .
آغاجی .
به گور تنگ سپارد ترا دهان فراخ
اگرْت مملکت از حد روم تا حد زاست .
کسائی .
زمانه سراسر پر از جنگ بود
به جویندگان بر، جهان تنگ بود.
فردوسی .
نباید سپاه مرا بهره زین
به تنگست بر ما به مردی زمین .
فردوسی .
چو زنهار دادم نسازمْت جنگ
جهان نیست بر مرد هشیار تنگ .
فردوسی .
یکی شهر بد تنگ و مردم بسی
ز کوشش بدی خوردن هر کسی .
فردوسی .
چو بر دجله بر یکدگر بگذرند
چنان تنگ پل را به پی بسپرند
بترسد چنین هر کس از بیم آب
همی برخروشد چو گیرد شتاب .
فردوسی .
به پنجم چنان دید جانم بخواب
که شهری بدی تنگ نزدیک آب .
فردوسی .
چو سازی درنگ اندر این جای تنگ
شود تنگ بر تو سرای درنگ .
فردوسی .
میان تنگ ، چون ببر و، بازو ستبر
همی فر تاجت برآید به ابر.
فردوسی .
چو گور تنگ شود بر عدو جهان فراخ
هر آن زمان که بر اسبش کشیده باشد تنگ .
فرخی .
یکی خانه دیدم ز سنگ سیاه
گذرگاه او تنگ چون چنبری .
منوچهری .
او مار بود و مار، چو آهنگ او کنی
اندرجهد ز بیم به سوراخ تنگ غار.
منوچهری .
پدر گفت کاین رای پدرام نیست
تو خردی ترا رزم هنگام نیست
هنوزت نگشته ست گهواره تنگ
چگونه کشی از بر باره تنگ ؟
اسدی .
خرد مکن طبع نه چرخیست خرد
تنگ مکن دل نه جهانیست تنگ .
مسعودسعد.
و باید چشمهای واو، قاف و فا درخور یکدیگر و بر یک اندازه بود، نه تنگ و نه فراخ . (نوروزنامه ٔ منسوب به خیام ).
تنگ باشد یکی جهان و دو شاه
تنگ باشد یکی سپهر و دو ماه .
سنائی .
عالم همه [ چو ] خوازه ز شادی و خرمی
من مانده همچو مرده ٔ تنها بگور تنگ .
عمعق (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
سوزنی اسب قوافی راند در میدان تنگ
تا خر خمخانه بیهوده بجنباند جرس .
سوزنی .
مستوفی ممالک مشرق نظام دین
کز کلک تست تیر فلک را مسیر تنگ .
سوزنی .
این دهنهای تنگ بی دندان
بر دو ساق من آن شعار کند.
خاقانی .
در تنگ بینم توکل سرا را
ولیک از درون جز فضائی نبینم .
خاقانی .
چون از جوانب ناامید گشتند و جهان بر خود تنگ یافتند دل بر خدمت سلطان و اعتصام به حبل المتین او قرار دادند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 261).
مرکز این گنبد فیروزه رنگ
بر تو فراخ است و بر اندیشه تنگ
یا مکن اندیشه به چنگ آورش
یا به یک اندیشه به تنگ آورش .
نظامی .
برون کش پای ازین گهواره ٔ تنگ
که کفش تنگ دارد پای را لنگ .
نظامی .
چون کس نیافت از دهن تنگ او خبر
هر بی خبر چگونه خبر زآن دهان دهد؟
عطار.
روده ٔ تنگ به یک نان جوین پر گردد
نعمت روی زمین پر نکند دیده ٔتنگ .
سعدی .
مکن فراخ روی در عمل ، اگر خواهی
بوقت دفع تو باشد مجال دشمن تنگ .
سعدی .
بلای سفر به که در خانه جنگ
تهی پای رفتن به از کفش تنگ .
سعدی .
جریده رو که گذرگاه عافیت تنگ است
پیاله گیر که عمر عزیز بی بدل است .
حافظ.
- تنگ بودن شکم ؛ کم ظرفیت بودن آن . گنجایش کم داشتن شکم :
شکم بنده بسیار بینی خجل
شکم پیش من تنگ بهتر که دل .
سعدی .
رجوع به تنگ کردن و تنگ کردن معده شود.
|| تیره و تار. مرحوم دهخدا در یادداشتی بر بیت ذیل از فردوسی آرند: در تنگ و تار و تار و تنگ معنی اتباعی دارد نه معنی ضیق :
ز گشت دلیران بر آن دشت جنگ
چو شب گشت آوردگه تار و تنگ .
فردوسی .
به بیژن چنین گفت گیو دلیر
که مشتاب در جنگ آن نره شیر
مبادا که با وی نتابی بجنگ
کنی روز بر من بدین جنگ تنگ .
فردوسی .
بکوشیم و مردی بکار آوریم
بر ایشان جهان تنگ و تار آوریم .
فردوسی .
چو برخواند آن نامه را پهلوان
بپژمرد و شد تنگ و تیره روان .
فردوسی .
بر چنین اسبی چنین دشتی گذارم در شبی
تیره چون روز قصاص و تنگ چون روز محن .
منوچهری .
|| (اِ) دره ٔ کوه . (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278) (برهان ) (فرهنگ فارسی معین ) (شرفنامه ٔ منیری ) (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ رشیدی ) (ناظم الاطباء). دره . (انجمن آرا) (آنندراج ) :
آهو ز تنگ کوه بیامد به دشت و راغ
بر سبزه باده خوش بود اکنون اگر خوری .
رودکی .
دشت چون دیبای سوزن کرد و آهو جوق جوق
ایستاده آمده بیرون به صحراها ز تنگ .
منجیک (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278).
چنین تا بیامد یکایک به تنگ
فسیله همی رفت از رنگ رنگ .
فردوسی .
از آن کوه رستم به هامون کشید
چو لشکر به تنگ اندر آمد پدید.
فردوسی .
ز بیم تیرش کُه گشت بر پلنگان چاه
ز بیم یوزش هامون بر آهوان شد تنگ .
فرخی .
سمندش بدیدند کز تنگ کوه
برآمد دوان وز دویدن ستوه .
اسدی .
و از آنجا تا فیروزآباد راه دشوار است همه تنگها و کوهستان درشت ولگام گیر است . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 134). || معبر و کوچه . (ناظم الاطباء). راه باریک میان دوکوه . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). مدخل باریک دژها:
چو آمد به تنگ دژ گنبدان
برست از بد روز و دست بدان .
فردوسی .
بدینگونه سی وسه فرسنگ تنگ
ازین روی و آن روی دیوار سنگ .
فردوسی .
چو آمد به تنگ اندر اسفندیار
دو پوشیده را دید چون نوبهار.
فردوسی .
|| کنایه از دهان خوبان . (برهان ). دهان معشوق . (ناظم الاطباء).لب معشوق . (فرهنگ فارسی معین ). || (ص ) سخت . (برهان ) (شرفنامه ٔ منیری ). زورآور و سخت و صلب و درشت . (ناظم الاطباء). دشوار :
اگرچه بود کار دشوار و تنگ
که شاهان پیاده نسازند جنگ .
فردوسی .
مسکین عدو که فال همی زد به روز تنگ
روزش به آخر آمد و از حال درگذشت .
خاقانی .
|| محکم و استوار و فشرده . خلاف نرم و سست :
مهر مفکن بر این سرای سپنج
کاین جهان پاک بازی و نیرنج
نیک او را فسانه دار شده
بد او را کمرْت تنگ بتنج .
رودکی (از یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
فریدون به خورشید بربرد سر
کمر تنگ بسته به کین پدر.
فردوسی .
در خانه را تنگ داراب بست
بیامد به شمشیر یازید دست .
فردوسی .
به فرمان یزدان پیروزگر
به داد و دهش تنگ بسته کمر.
فردوسی .
وز آن پس برفتند سیصد سوار
پس بازداران همه یوزدار
به زنجیر هفتاد شیر و پلنگ
به دیبای چین اندرون بسته تنگ .
فردوسی .
میان بست رستم در آن کار تنگ
برین برنیامد فراوان درنگ .
فردوسی .
بر آن جایگه تنگ بسته کمر
بیامد پر ازکینه و جنگ سر.
فردوسی .
در شهر بستند یکباره تنگ
ز دروازه بردند بر باره جنگ .
(گرشاسبنامه ).
چون تو سوار فضل کجا در همه جهان
بر مرکب کمال هنر بسته تنگ ، تنگ .
سوزنی .
میدان فراخ یافته ایم ودلیروار
بر مرکب هوا و هوس بسته تنگ ، تنگ .
سوزنی .
یافت فراخی گهر از درج تنگ
نیست عجب زادن گوهر ز سنگ .
نظامی .
ای بخت سرکش تنگش ببر کش
گه جام زر کش گه لعل دلخواه .
حافظ.
|| زورآور. (ناظم الاطباء). || نایاب و عدیم المثال را نیز گویند. (برهان ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ). نادر و عدیم المثال . || کم و قلیل و کمیاب و نامیسر. (ناظم الاطباء). کم و اندک . مقابل فراخ و فراوان . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
گر بری دست سوی نان ربیب
در فراخی و گاه نعمت تنگ
بکند هر دو چشم خویش از بخل
همچو حلاج دانه را بوشنگ .
منطقی (یادداشت ایضاً).
سه روز اندر آن جایگه بود جنگ
به ایرانیان بر ببود آب تنگ
شد از تشنگی دست گردان ز کار
هم اسب گرانمایه از کارزار.
فردوسی .
دگر هرکه دارد ز هر کار ننگ
بود زندگانی و روزیش تنگ .
فردوسی .
به جایی که بودی زمینی خراب
وگر تنگ بودی به رود اندر آب
خراج او از آن بوم برداشتی
زمین کسان خوار نگذاشتی .
فردوسی .
بر این کوش و این کینه ها بازخواه
بود خواسته تنگ ، ناید سپاه .
فردوسی .
خورش تنگ شد لشکر شاه را
که بدخواه او بسته بد راه را.
فردوسی .
همه را همت ماخ و همه بر راه بساخ
همه را کون فراخ و همه را روزی تنگ .
عسجدی .
شادی و بقا بادت زین بیش نگویم
کاین قافیه ٔ تنگ مرا نیک بپیخست .
عسجدی .
و هم از این چرخها بساخته اند تا آب کشد از چاه به باغها و به زمین که از آن کشت کنند اگرچه آب تنگ باشد. (تاریخ سیستان ).
شیخ می شد با مریدی بی درنگ
سوی شهری نان در آنجا بود تنگ .
مولوی .
|| بسیارهم هست که در مقابل سست و اندک باشد. (برهان ). بسیار و فراوان . (ناظم الاطباء). بمعنی بسیار آید. (شرفنامه ٔ منیری ). || قحط و لم یزرع و سنگ . (ناظم الاطباء). || ملول و ستوه و آزرده . (برهان ). رنج و اندوه و ملول و ستوه و آزرده و محزون . (ناظم الاطباء). بمعنی ستوه و ملول است و آن را به تنگ آمدن گویند. (انجمن آرا) (آنندراج ). و اغلب در این معنی با «دل » ترکیب شود : یکی زآن میان گفت ازاین سخن که شنیدی دل تنگ مدار که در این روزها دزدی بصورت درویشان برآمد. (گلستان ).
چه کند بنده که بر جور تحمل نکند
دل اگر تنگ بود مهر تبدل نکند.
سعدی .
درد نهانی دل تنگم بسوخت
لاجرمم عشق نبود آشکار.
سعدی .
غزل از روی هوس بود و مدایح ز طمع
نه طمع ماند کنون در دل تنگم نه هوس .
ابن یمین .
- دلتنگ ؛ محزون . غمگین . تنگدل . دل آزرده :
که دلتنگ بینی رعیت ز شاه .
(بوستان ).
چندانکه جست چیزی نیافت ، دلتنگ شد. (گلستان ).به جامع کوفه درآمدم ، دلتنگ . (گلستان ).
رجوع به تنگ دل شود.
- دلتنگی ؛ دل آزردگی :
شبانگه چو نقدش نیامد بدست
ز دلتنگی آمد به کنجی نشست .
(بوستان ).
به لطف به که به جنگ آوری و دلتنگی .
(گلستان ).
آن بدرمی رود از باغ به دلتنگی و داغ
وین ببازوی فرح می شکند زندان را.
سعدی .
|| (اِ) اضطراب و تشویش . (ناظم الاطباء). || تنگ اسب . (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278). نواری که بر زین اسب مضبوط کنندو دوالی که بدان بار بر پشت باربردار محکم سازند. (برهان ) (از فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ). تسمه و نواری پهن که بکمر مرکوب (اسب یا الاغ ) بندند. دوالی که بدان بار را بر پشت چارپا محکم سازند. (فرهنگ فارسی معین ). نواری است که زین را بر پشت اسبان محکم کنند. (انجمن آرا) (آنندراج ) (از غیاث اللغات ) (از ناظم الاطباء). شکم بند اسب و شتر و ستور. (شرفنامه ٔ منیری ). در بلوچی تنچ ، تنگ ،کردی نافتنگ ، تنگ (میان کمربند و تنگ )، استی اختنگ (شکم بند)، افغانی تا-تنگ (تنگ زین )، تانگ (تنگ زین ). (حاشیه ٔ برهان چ معین ). نواری پهن که بدان پالان یا زین یا نمدزین بر پشت ستور استوار کنند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
چون برون کرد زو بزور و هنگ
درزمان درکشید محکم تنگ .
شهید (از یادداشت ایضاً).
یزدجرد... خود برخاست و بیرون آمد و فراز اسب شد و او را بنواخت . اسب خاموش شد تا او را به زین درآورد و تنگ برکشید و لگام بر سر کرد. (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). و از این ناحیت [گوزگان ] اسبان بسیار خیزد و نمد و حقیبه و تنگ اسب . (حدود العالم ).
چو زین برنهادش برآهیخت تنگ
بجنبید بر جای تازان نهنگ .
فردوسی .
به هزاراسب فزون از دوهزار اسب گرفت
همه را تر شده از خون خداوندان تنگ .
فرخی .
بتنجید عذرا چومردان جنگ
ترنجیده بر باره ٔ تند تنگ .
عنصری .
بگسلد بر اسب عشق عاشقان بر، تنگ صبر
چون کشد بر چنگ خویش از موی اسب او تنگ تنگ .
منوچهری .
زخم مهماز و بلای تنگ و آسیب لگام
فحل بر دست توانا برنتابد بیش ازین .
خاقانی .
چرخ را چون سمند نعل افکند
تنگ بر نقره خنگ بست آخر.
خاقانی .
تاختی بر اسب همت سالها
تنگ آن رهوار نگسستی هنوز.
خاقانی .
افلاک تنگ ادهمت خورشید موم خاتمت
دل مرده گیتی از دمت امید احیا داشته .
خاقانی .
|| در بیت زیر ظاهراً بمعنی دوال و کمند آمده ، یعنی زلفش دوالی می سازد و آهوی تنگی را به بند می آورد :
به زلف ، تنگ ببندد بر آهوی تنگی
به دیده ، دیده بدوزد ز جادوی محتال .
منجیک .
|| (ص ، ق ) قریب و نزدیک را نیز گویند. (برهان ) (از غیاث اللغات ) (شرفنامه ٔمنیری ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (از فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ). نزدیک و قریب و جوار و همسایگی . (ناظم الاطباء). سخت نزدیک . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
وز آن پس گسی کرد کسهای خویش
فرستاده را تنگ بنشاند پیش .
فردوسی .
هر آن پادشا کو کشیدی به جنگ
چو رفتی سپاهش بر کِرم تنگ
شکسته شدی لشکری کآمدی
چو آواز این داستان بشندی .
فردوسی .
دو لشکر چو بر هم رسیدند تنگ
دل از کینه آکنده و سر ز جنگ .
فردوسی .
گرفتم رگ اوداج و فشردمْش بدو چنگ
بیامد عزرائیل و نشست از برمن تنگ
چنان منکر لفجی که برون آید از رنگ
بیاوردش جانم بر زانو ز شتالنگ .
حکاک مرغزی .
رسیدم من فراز کاروان تنگ
چو کشتی کو رسد نزدیک ساحل .
منوچهری .
چنان تنگ بر هم زده بودند خیمه ها که از مواضع میمنه و میسره و قلب اندک مایه مسافت بود، چنانکه بهیچ روزگار من بر این جمله ندیدم . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 590).
چو رفتند نزد سراپرده تنگ
به چاره شدند اندر او بی درنگ .
(گرشاسبنامه ).
دو لشکر چو در هم رسیدند تنگ
رده برکشیدند و برخاست جنگ .
(گرشاسبنامه ).
سپهبد برآشفت و زد کوس جنگ
سپه راند تا نزد بدخواه تنگ .
(گرشاسبنامه ).
که ضحاک از ایران سپاهی به جنگ
فرستاد و اینک رسیدند تنگ .
(گرشاسبنامه ).
زمانی پیش مریم تنگ بنشست
در شادی به روی خویش دربست .
نظامی .
|| تخمیناً. قرب . بالغ بر : مشرکان بیامدند تنگ هزار مرد. (ابوالفتوح رازی ). || (اِ) یک لنگه بار. (برهان ) (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ رشیدی ). نیم بار. (انجمن آرا) (آنندراج ). جوال . لنگه بار. عدل . (فرهنگ فارسی معین ). بار ستور و امثال آن . (شرفنامه ٔ منیری ). خروار یعنی باری که خر آنرا برد. (غیاث اللغات ) (آنندراج ). جوال . (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278) :
دهد خواهندگان را روز بخشش
درم در تنگ و گوهر در تبنگوی .
بوالمثل .
ز میدان ببردند پنجه هزار
هم از تنگ بر پشت مردان کار
از آورده صد گنج شد ساخته
دل شاه از آن کار پرداخته .
فردوسی .
در این بلاد فزون دارد از هزار کلات
بهر یک اندر دینار تنگها بر تنگ .
فرخی (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278).
بسا کسا که گرفتار تنگدستی بود
زبرّ و بخشش او سیم و زر نهاده به تنگ .
فرخی .
فروگرفت ز بالای بار پیلانش
به درج گوهر سرخ و به تنگ زرّ عیار.
فرخی .
آن مال کز میانه ببردند دانگ دانگ
بستانَد و به تنگ فرستد سوی حصار.
فرخی .
نرمک از گرد سپه زلف سیه را بفشاند
تا فروریزد با گرد سپه مشک به تنگ .
فرخی .
خز بده اکنون به رزمه ، می ستان اکنون به رطل
مشک ریز اکنون به خرمن ، عود سوز اکنون به تنگ .
منوچهری .
دوصد درج درّ و عقیق و بلور
هزاروچهل تنگ خزّ و سمور.
(گرشاسبنامه ).
چهل تنگ بار از ملمع ختو
ز گوهر ده افسر ز گنج بهو.
(گرشاسبنامه ).
از صبا پرتنگهای عنبرآگین گشت دشت
آهوان را گشت دشت از عنبرآگین تنگ تنگ .
قطران .
شعر او خوان که اندر او یابی
درّ بنهاده تنگها بر تنگ .
ناصرخسرو.
خاصه در دولت سرائی کاندر او مدحت سرای
تنگ سیم آید از او بیرون شود با تنگ سیم .
سوزنی .
سوی من آمد به هیبت همچو شیر
تنگ هیزم را ز خود بنهاد زیر.
مولوی .
لطف تو خواهم که میناگر شود
این زمان این تنگ هیزم زر شود.
مولوی .
پیششان شعری به از صد تنگ شَعر
خاصه شعری کو گهر دارد ز قعر.
مولوی .
از آن تخم خرما خورد گوسفند
که قفل است بر تنگ خرما و بند.
(بوستان ).
|| خروار شکر. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 278) (برهان ) (شرفنامه ٔ منیری ). بار شکر. (فرهنگ فارسی معین ). بار شکر که بر روی خر حمل شود. (ناظم الاطباء) :
ای سراپای سرشته ز می و شیر و شکر
شکر از تنگ نیارند ز تو شیرین تر.
فرخی .
رغم مرا چو سرکه مکن چون بمن رسی
رویی کز او به تنگ بریزد همی شکر.
فرخی .
گر تنگ شکر خرید می نتوانم
باری مگس از تنگ شکر می رانم .
(از اسرار التوحید).
ای خنده زنان نوش تو برتنگ شکر بر
وی طنزکنان گوش تو بر رنگ گهر بر.
سنائی .
تنگ شکر حدیث ترا بندگی کند
کاندر عبارت تو شکر هست تنگ تنگ .
سوزنی .
چون تلخ سخن رانی تنگ شکرت خوانم
چون کار به جان آری جان دگرت خوانم .
خاقانی .
دگر ره لعبت طاوس پیکر
گشاد از درج لؤلؤ تنگ شکّر.
نظامی .
به گستاخی بر شاپور بنشست
در تنگ شکر را مهر بشکست .
نظامی .
که شیرین را چگونه مست یابد
بر آن تنگ شکر چون دست یابد؟
نظامی .
ملک بر تنگ شکّر مهر بشکست
که شکّر در دهان باید نه در دست .
نظامی .
زشکّر هر یکی تنگی گشاده
ز شیرین بر شکر تنگی نهاده .
نظامی .
مگس وارم مران زآن تنگ شکّر
مسوزانم به آتش همچو عنبر.
نظامی .
بر چهره ٔ آن بت دلاویز
کردند به تنگها شکرریز.
نظامی .
ز راوی چنین یاد دارم خبر
که پیشش فرستاد تنگی شکر.
(بوستان ).
تلخست دهان عیشم از صبر
ای تنگ شکر بیار قندی .
سعدی .
|| (ق ) زود. به شتاب . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
که دانا بهر کار سازد درنگ
سر اندرنیارد به پیکار تنگ .
فردوسی (از یادداشت ایضاً).
وگرنه به جنگ اندر آییم تنگ
مخواهید ازین پس زمانی درنگ .
فردوسی .
|| (اِ) هر صفحه یا تخته ای باشد که نقاشان و مصوِّران اظهار صنعت خود بر آن کنند عموماً. (برهان ) (از فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (از ناظم الاطباء). کارنامه ٔ نقاشان . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). || (اِخ ) نگارخانه ٔ مانی را گویند خصوصاً، و به این معنی با ثای مثلثه هم آمده است . (برهان ). نگارخانه ٔ مانی . (ناظم الاطباء). ارتنگ . ارژنگ :
گرفت آن ارج و آن قیمت زبان ما ز مدح تو
که تنگ از خامه ٔ مانی و چوب از رنده ٔ آذر.
عثمان مختاری .
رجوع به ارتنگ و ارژنگ شود.
|| (ص ) ضیق و کم گنجایش ، در صفت دل :
توانگر که باشد دلش تنگ و زفت
به زیر زمین بهتر او را نهفت .
فردوسی .
صعب چون بیم و تلخ چون غم جفت
تار چون گور و تنگ چون دل زفت .
عنصری .
رجوع به تنک و دیگر ترکیبهای آن شود.
|| بخیل و ممسک و حریص ، در صفت دیده و چشم :
دیده ٔ تنگ دشمنان خدای
به سنان اجل سپوخته به .
(گلستان ).
گفت چشم تنگ دنیادار را
یا قناعت پر کند یا خاک گور.
(گلستان ).
رجوع به تنگ چشم شود.
|| نرم . و تنگ بیز از همین معنی است . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
ای اژدهای چرخ دلم بیشتر بخور
وی آسیای چرخ تنم تنگ تر بسای .
مسعودسعد (از یادداشت ایضاً).
رجوع به تنک و دیگر ترکیبهای آن شود.
|| (اِ) تیر دکان عصاری باشد. (برهان ). تیر عصاری . (انجمن آرا) (آنندراج ) (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ رشیدی ). قید عصاری . (ناظم الاطباء). آنچه که بدان چیزهایی را تحت فشار قرار دهند مانند قید صحافی . (فرهنگ فارسی معین ) : کوپین ، چیزی باشد بافته که عصاران درو چیزی [ نهند ] و در تنگ کشند که روغن از آن بچکد. (فرهنگ اسدی نخجوانی از یادداشت بخط مرحوم دهخدا). || بمعنی فروبردن و ناپدید کردن هم آمده است . (برهان ). پنهان و ناپدید. (ناظم الاطباء). رجوع به تنگ فروبردن شود.
تنگ . [ ت ِ ] (اِ) منقار مرغان باشد. (برهان ) (غیاث اللغات ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
تنگ . [ ت ُ ] (اِ) کوزه ٔ سرتنگ گردن کوتاه را گویند. (برهان ). کوزه ای است سفالین یا بلورین بیضی شکل که لوله و نایژه ٔ آن بر سرش قرار دارد و لوله اش آنجا که به کوزه متصل شود تنگ است و سر لوله فراخ و گشاد است . بلبله . صراحیه . (فرهنگ فارسی معین ). کوزه ای که شکمش کلان و گردنش کوتاه و دهانش تنگ باشد. (غیاث اللغات ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). خواه از سفال بود و یا جز آن مانندتنگ آبخوری و تنگ بلور و تنگ روی . (ناظم الاطباء).
فرهنگ عمید
۱. پارچ.
۲. کوزۀ آب یا شراب که از سفال یا بلور یا چیز دیگر درست کنند به ویژه کوزه ای که شکمش بزرگ و گردنش باریک و دهانۀ آن تنگ باشد: تنگ آبخوری، تنگ بلور.
۱. [مقابلِ گشاد] کوچک تر از اندازۀ مورد نظر: کفش تنگ.
۲. [مقابلِ پهن] باریک، کم پهنا.
۳. [مقابلِ فراخ] ویژگی جایی که کسی یا چیزی به سختی در آن قرار گیرد و فشار بر او وارد شود: اتاق تنگ.
۴. زمان کم.
۵. [مجاز] دشوار.
۶. (قید ) بافشار.
۷. (قید ) با فاصلۀ کم.
۸. (اسم ) دره: چو دستان سام اندر آمد به تنگ / پذیره شدندش همه بی درنگ (فردوسی: ۲/۸ ).
۹. [قدیمی] کمیاب.
* تنگ آمدن: (مصدر لازم ) [مجاز] به ستوه آمدن، آزرده شدن، ملول شدن.
* تنگ آوردن: (مصدر متعدی ) [مجاز] به تنگ آوردن، به کسی سخت گرفتن و او را در تنگنا گذاشتن، به ستوه آوردن.
۱. تسمه یا نواری پهن که به کمر اسب یا الاغ می بندند.
۲. هرچیزی که چیز دیگر را با آن بفشارند و زیر فشار قرار بدهند، مانند قید صحافی.
۳. بار.
۴. [قدیمی] یک لنگه بار.
۵. [قدیمی] جوال.
۶. [قدیمی] بار و خروار از چیزی: دراین میانه فزون دارد از هزار کلات / به هریک اندر دینار تنگ ها بر تنگ (فرخی: ۲۰۷ ).
* تنگ شکر: [قدیمی]
۱. بار شکر.
۲. [مجاز] لب معشوق.
۲. کوزۀ آب یا شراب که از سفال یا بلور یا چیز دیگر درست کنند به ویژه کوزه ای که شکمش بزرگ و گردنش باریک و دهانۀ آن تنگ باشد: تنگ آبخوری، تنگ بلور.
۱. [مقابلِ گشاد] کوچک تر از اندازۀ مورد نظر: کفش تنگ.
۲. [مقابلِ پهن] باریک، کم پهنا.
۳. [مقابلِ فراخ] ویژگی جایی که کسی یا چیزی به سختی در آن قرار گیرد و فشار بر او وارد شود: اتاق تنگ.
۴. زمان کم.
۵. [مجاز] دشوار.
۶. (قید ) بافشار.
۷. (قید ) با فاصلۀ کم.
۸. (اسم ) دره: چو دستان سام اندر آمد به تنگ / پذیره شدندش همه بی درنگ (فردوسی: ۲/۸ ).
۹. [قدیمی] کمیاب.
* تنگ آمدن: (مصدر لازم ) [مجاز] به ستوه آمدن، آزرده شدن، ملول شدن.
* تنگ آوردن: (مصدر متعدی ) [مجاز] به تنگ آوردن، به کسی سخت گرفتن و او را در تنگنا گذاشتن، به ستوه آوردن.
۱. تسمه یا نواری پهن که به کمر اسب یا الاغ می بندند.
۲. هرچیزی که چیز دیگر را با آن بفشارند و زیر فشار قرار بدهند، مانند قید صحافی.
۳. بار.
۴. [قدیمی] یک لنگه بار.
۵. [قدیمی] جوال.
۶. [قدیمی] بار و خروار از چیزی: دراین میانه فزون دارد از هزار کلات / به هریک اندر دینار تنگ ها بر تنگ (فرخی: ۲۰۷ ).
* تنگ شکر: [قدیمی]
۱. بار شکر.
۲. [مجاز] لب معشوق.
۱. [مقابلِ گشاد] کوچک‌تر از اندازۀ مورد نظر: کفش تنگ.
۲. [مقابلِ پهن] باریک؛ کمپهنا.
۳. [مقابلِ فراخ] ویژگی جایی که کسی یا چیزی به‌سختی در آن قرار گیرد و فشار بر او وارد شود: اتاق تنگ.
۴. زمان کم.
۵. [مجاز] دشوار.
۶. (قید) بافشار.
۷. (قید) با فاصلۀ کم.
۸. (اسم) دره: ◻︎ چو دستان سام اندر آمد به تنگ / پذیره شدندش همه بی‌درنگ (فردوسی: ۲/۸).
۹. [قدیمی] کمیاب.
⟨ تنگ آمدن: (مصدر لازم) [مجاز] به ستوه آمدن؛ آزرده شدن؛ ملول شدن.
⟨ تنگ آوردن: (مصدر متعدی) [مجاز] به تنگ آوردن؛ به کسی سخت گرفتن و او را در تنگنا گذاشتن؛ به ستوه آوردن.
۱. تسمه یا نواری پهن که به کمر اسب یا الاغ می‌بندند.
۲. هرچیزی که چیز دیگر را با آن بفشارند و زیر فشار قرار بدهند، مانند قید صحافی.
۳. بار.
۴. [قدیمی] یک لنگه بار.
۵. [قدیمی] جوال.
۶. [قدیمی] بار و خروار از چیزی: ◻︎ دراین میانه فزون دارد از هزار کلات / به هریک اندر دینار تنگها بر تنگ (فرخی: ۲۰۷).
⟨ تنگ شکر: [قدیمی]
۱. بار شکر.
۲. [مجاز] لب معشوق.
۱. پارچ.
۲. کوزۀ آب یا شراب که از سفال یا بلور یا چیز دیگر درست کنند به ویژه کوزه‌ای که شکمش بزرگ و گردنش باریک و دهانۀ آن تنگ باشد: تنگ آبخوری، تنگ بلور.
دانشنامه عمومی
تنگ یا پارچ (به انگلیسی بریتانیایی: Jug) (به انگلیسی آمریکایی: Pitcher) نوعی ظرف است که اغلب برای نگهداری مایعات از آن استفاده می شود. تنگ یک دهانه دارد که از آن می توان مایع را ریخت یا نوشید و اغلب یک دسته نیز دارد. بیشتر تنگها در طول تاریخ از سرامیک، شیشه یا پلاستیک ساخته شده اند.
قرابه
قرابه
wiki: موندلیز به بازار عرضه گردید.
فروش محصول تنگ بسیار ناچیز بود تا زمانی که ناسا از این فراورده در برنامه فضایی مرکوری بر روی جان گلن استفاده کرد، متعاقب آن در پروژه جمنای استفاده گردید و از آن زمان به بعد در برنامهٔ غذایی همیشه همراه فضانوردان ایالات متحده بود، این پروسه منجر به پیدایش این تصور شد که تنگ برای برنامهٔ فضایی ناسا اختراع شده است.
فروش محصول تنگ بسیار ناچیز بود تا زمانی که ناسا از این فراورده در برنامه فضایی مرکوری بر روی جان گلن استفاده کرد، متعاقب آن در پروژه جمنای استفاده گردید و از آن زمان به بعد در برنامهٔ غذایی همیشه همراه فضانوردان ایالات متحده بود، این پروسه منجر به پیدایش این تصور شد که تنگ برای برنامهٔ فضایی ناسا اختراع شده است.
wiki: تنگ (نوشیدنی)
(گنابادی) تِنْگَ [tenga]؛ خُشکی، گذرگاه.
دانشنامه آزاد فارسی
تُنْگ
تُنْگ
ظرفی از جنس سفال، بلور، چینی، عاج، چوب و مانند آن ها، با گردن استوانه ای نسبتاً باریک، برای نگهداری آب و نوشیدنی های دیگر. تنگ دارای سه قسمت اصلی بدنه، گردن و دهانه است. بدنۀ آن کروی، شلجمی، بیضی یا باریک یا قطور، و دهانش تنگ و گاهی دارای آبریز منقارمانند است. این ظرف بدون دسته یا با دسته، و گاه با پایه یا بدون پایه است. لولۀ آن بر سرش قرار دارد و آن جا که به بدنه متصل می شود، تَنگ و سَر لوله گشاد است. تُنگ به کوزه و پارچ و ابریق نیز شباهت دارد، که تشخیص آن ها بسیار مشکل است و تنها کاربری آن ها موجب تمایزشان می شود. این ظرف از پیش از تاریخ تا امروز، با نقوش متنوع، کاربری داشته است.
تُنْگ
ظرفی از جنس سفال، بلور، چینی، عاج، چوب و مانند آن ها، با گردن استوانه ای نسبتاً باریک، برای نگهداری آب و نوشیدنی های دیگر. تنگ دارای سه قسمت اصلی بدنه، گردن و دهانه است. بدنۀ آن کروی، شلجمی، بیضی یا باریک یا قطور، و دهانش تنگ و گاهی دارای آبریز منقارمانند است. این ظرف بدون دسته یا با دسته، و گاه با پایه یا بدون پایه است. لولۀ آن بر سرش قرار دارد و آن جا که به بدنه متصل می شود، تَنگ و سَر لوله گشاد است. تُنگ به کوزه و پارچ و ابریق نیز شباهت دارد، که تشخیص آن ها بسیار مشکل است و تنها کاربری آن ها موجب تمایزشان می شود. این ظرف از پیش از تاریخ تا امروز، با نقوش متنوع، کاربری داشته است.
wikijoo: تنگ
فرهنگستان زبان و ادب
{gorge} [جغرافیا، زمین شناسی] دره ای باریک و ژرف با دیواره های سنگی تقریباً قائم در کوهستان که از ژرف دره کوچک تر و از تنگ دره پرشیب تر است
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] تُنگ، ظرف مخصوص نگهداری و حمل مایعات، شامل سه قسمت اصلی بدنه، گردن و دهانه می باشد.
از وجه تسمیه آن اطلاع دقیقی در دست نیست. به سبب شباهتش با کوزه، برخی واژه نامه ها آن را کوزه ای سفالین یا بلورین بیضی شکل که لوله و نایژه آن بر سرش قرار دارد یا کوزه ای که «شکمش کلان و گردنش کوتاه و دهانش تنگ باشد»، معرفی کرده اند.
اشکال تنگ
این ظرف به اَشکال گوناگون دیده شده است: بدنه مدور، شَلْجَمی، گلابی شکل، مکعب و غیره با گردن کوتاه، بلند، باریک یا قطور با لبه هایی به اشکال گوناگون، همچنین تنگهایی با دسته یا بی دسته، پایه دار یا بی پایه و جز آن. این تنوع، سبب شباهت و همانندی تنگها با بعضی ظروف دیگر گردیده و گاه تشخیص تنگ و غیر آن را مشکل کرده است. از جمله پارچ، مشربه و نیز ابریق که هم به معنای تنگ و کوزه هم به معنای آفتابه به کار رفته است. تنگ با این که از نظر کارکرد با صُراحی و آفتابه و گلابدان و قوری و قمقمه فرق دارد اما گاه تفکیک آن ها آسان نیست. تنگ ممکن است از سنگ، عاج و چوب نیز ساخته شود.
پیشینه تنگ
بنابر یافته های باستان شناسی، این ظرف از پیش از تاریخ کاربرد داشته است. امروزه نیز از آن استفاده می کنند یا برای تزئین به کار می برند. استفاده از تنگ در معابد و در نقوشی با مفاهیم اساطیری و دینی روی بدنه آن و ارتباط آن با آب و مفهوم برکت بخشی می تواند زمینه کاربردهای آیینی و نمادین آن باشد. چنانکه بر مُهری استوانه ای در چغازنبیل از اوایل هزاره دوم پیش از میلاد الاهه آب میان تنگهایی نشسته که آب از آن ها فوران می کند. بر مهر دیگری از شوش، مردوک (خدای بزرگ بابلی) بر تخت نشسته و تنگی به دهان نزدیک کرده است. تنگ سفالینی نیز از پیش از تاریخ منسوب به بین النهرین با نقش زنی بر روی گردن آن و نیز گوشواره ای طلا به شکل تنگ از دوره پارتیان به دست آمده است.
مکشوفه های باستانی تنگ
...
از وجه تسمیه آن اطلاع دقیقی در دست نیست. به سبب شباهتش با کوزه، برخی واژه نامه ها آن را کوزه ای سفالین یا بلورین بیضی شکل که لوله و نایژه آن بر سرش قرار دارد یا کوزه ای که «شکمش کلان و گردنش کوتاه و دهانش تنگ باشد»، معرفی کرده اند.
اشکال تنگ
این ظرف به اَشکال گوناگون دیده شده است: بدنه مدور، شَلْجَمی، گلابی شکل، مکعب و غیره با گردن کوتاه، بلند، باریک یا قطور با لبه هایی به اشکال گوناگون، همچنین تنگهایی با دسته یا بی دسته، پایه دار یا بی پایه و جز آن. این تنوع، سبب شباهت و همانندی تنگها با بعضی ظروف دیگر گردیده و گاه تشخیص تنگ و غیر آن را مشکل کرده است. از جمله پارچ، مشربه و نیز ابریق که هم به معنای تنگ و کوزه هم به معنای آفتابه به کار رفته است. تنگ با این که از نظر کارکرد با صُراحی و آفتابه و گلابدان و قوری و قمقمه فرق دارد اما گاه تفکیک آن ها آسان نیست. تنگ ممکن است از سنگ، عاج و چوب نیز ساخته شود.
پیشینه تنگ
بنابر یافته های باستان شناسی، این ظرف از پیش از تاریخ کاربرد داشته است. امروزه نیز از آن استفاده می کنند یا برای تزئین به کار می برند. استفاده از تنگ در معابد و در نقوشی با مفاهیم اساطیری و دینی روی بدنه آن و ارتباط آن با آب و مفهوم برکت بخشی می تواند زمینه کاربردهای آیینی و نمادین آن باشد. چنانکه بر مُهری استوانه ای در چغازنبیل از اوایل هزاره دوم پیش از میلاد الاهه آب میان تنگهایی نشسته که آب از آن ها فوران می کند. بر مهر دیگری از شوش، مردوک (خدای بزرگ بابلی) بر تخت نشسته و تنگی به دهان نزدیک کرده است. تنگ سفالینی نیز از پیش از تاریخ منسوب به بین النهرین با نقش زنی بر روی گردن آن و نیز گوشواره ای طلا به شکل تنگ از دوره پارتیان به دست آمده است.
مکشوفه های باستانی تنگ
...
wikifeqh: تنگ
گویش اصفهانی
تکیه ای: tanga
طاری: lâ
طامه ای: tanga
طرقی: lâtanga
کشه ای: tanga
نطنزی: ǰor
تکیه ای: teng
طاری: tang
طامه ای: tang
طرقی: tang
کشه ای: tang
نطنزی: tang
گویش مازنی
/tang/ تسمه ی پهن از جنس چرم یا نخ که پالان را در پشت اسب محکم نگه می دارد - محکم ۳جمع ۴باریک & تنگ - سبوی گلی – تنگ مسی
۱تسمه ی پهن از جنس چرم یا نخ که پالان را در پشت اسب محکم نگه ...
۱تنگ ۲سبوی گلی – تنگ مسی
واژه نامه بختیاریکا
بار محکم شده بر روی یک چهارپا
به تنگ
جفت؛ کنار
( تِنگ ) چاق
دره؛ صعب العبور
( تِنگ ) سفت
( تَنگ ) غمگین؛ درفکر؛ ناراحت؛ غمگین؛ به تنگ
( تَنگ ) کم عرض
( تُنگ ) کنده درخت؛ هیزم؛ تنه درخت بلوط
محتاج؛ سخت. مثلاً تنگسِه یعنی محتاجه
به تنگ
جفت؛ کنار
( تِنگ ) چاق
دره؛ صعب العبور
( تِنگ ) سفت
( تَنگ ) غمگین؛ درفکر؛ ناراحت؛ غمگین؛ به تنگ
( تَنگ ) کم عرض
( تُنگ ) کنده درخت؛ هیزم؛ تنه درخت بلوط
محتاج؛ سخت. مثلاً تنگسِه یعنی محتاجه
پیشنهاد کاربران
محفظه آب، ظرفی برای نگهدشتن آب ( در مناطق جنوب و فارس ) ، پارچ نیز گویند
بندی یا کمربندی تزیینی که پالان را از طریق آن به سینه الاغ و اسب محکم ببندند تا از چرخش پالان جلوگیری کند
در زبان ملکی گالی بشکرد
در زبان ملکی گالی بشکرد
همانندی واژه پارسی ( تنگ ) با برابرِ آلمانیِ آن:
واژه پارسیِ ( تنگ ) در زبان آلمانی ( eng = اِنگ ) می شود و واژه ( تنگی ) در زبان آلمانی ( Enge = اِنگِ ) می شود. enger = تنگتر
واژه پارسیِ ( تنگ ) در زبان آلمانی ( eng = اِنگ ) می شود و واژه ( تنگی ) در زبان آلمانی ( Enge = اِنگِ ) می شود. enger = تنگتر
[تَ] با فتح ت و سکون ن و گ به معنای نزدیک - کنار - پهلو - بسیار نزدیک به هم بودن - در میان - در فاصله نزدیک - نزد - کم دورند
تنگ یکدیگر نشستن : بسیار نزدیک هم نشستن
تنگ دوستان : نزدیک و کنار دوستان
تنگ هم رفتن : نزدیک و پهلو به پهلوی هم رفتن
تنگ یکدیگر نشستن : بسیار نزدیک هم نشستن
تنگ دوستان : نزدیک و کنار دوستان
تنگ هم رفتن : نزدیک و پهلو به پهلوی هم رفتن
تنگ. [تٍ] در گویش مردم شیراز محکم و سفت را گویند. چیزی را با فشار و نیروی بسیار گرفتن
تنگ بگیر = سفت بگیر - محکم بگیر
تنگ بگیر = سفت بگیر - محکم بگیر
تنگ در جمله به تنگ می آید به معنای به ستوه می آید
در بعضی جا ها به معنای باریک و دیگر جا ها مانند
رخش به تنگ آمد
مانند این است که می گوییم
رخش عصبانی شد
رخش به تنگ آمد
مانند این است که می گوییم
رخش عصبانی شد
دلیل که مال و نعمت بسیار بر شما تنگ میشود
باریک
کلمات دیگر: