ایل زنگنه

ایل زنگنه یکی از بزرگترین ایلات قوم کرد می باشد که محل زندگی بیشتر آن ها در کرمانشاه و خوزستان و مرز عراق است. بخشی از ایل زنگنه در کردستان عراق زندگی می کنند. اکثر زنگنه ها ساکن استان کرمانشاه در مناطق مایدشت و سنقرکلیایی و شمال عراق هستند. ایل زنگنه همچنین در مناطقی از ایران از جمله استان ایلام، استان همدان (از جمله شهرستان های نهاوند و ملایر)، استان خوزستان و استان فارس زندگی می کنند.
شیخعلی خان زنگنه: وزیر اعظم شاه سلیمان
بیژن نامدار زنگنه: وزیر عمدتاً نفت در دولت های مختلف جمهوری اسلامی ایران
احمد زنگنه: وزیر پست، تلگراف و تلفن در کابینه حسین علاء
حمید زنگنه: نماینده مجلس شورای اسلامی
غلامرضا حیدری کرد زنگنه: رئیس پیشین سازمان خصوصی سازی
مهدی خان اعظم زنگنه کرد: ایلخان ایل زنگنه و مشهور به دکتر مهدی دوستی متخصص پاتولوژی
فرخ لقا زنگنه:همسر سپهبد نادر جهانبانی
حسن زنگنه:قهرمان کیک بوکسینگ و mma جهان و کاندیدای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری
آرمان زنگنه: عضو تیم ملی بسکتبال ایران
پگاه زنگنه: کاراته کار تیم ملی کاراته ایران
پری زنگنه: خواننده
گلی زنگنه: بازیگر
لعیا زنگنه: بازیگر
محی الدین زنگنه: نمایشنامه نویس
هیفا زنگنه: بانوی نویسنده کرد عراقی
حسن زنگنه: روزنامه نگار و مترجم
در زمان نادرشاه، سه طایفه از ایل زنگنه، به منطقه جانکی، بختیاری کوچ داده شدند، که بعدها بتدریج در ایل بختیاری ادغام شدند و امروزه تحت نام طایفه کردزنگنه، طایفه کرد و طایفه زنگنه، زیرشاخه ای از چهارلنگ بختیاری بشمار می آیند. در زمان صفویه نیز طوایفی از ایل زنگنه کرمانشاه به فارس نقل مکان کرده و در این ناحیه توطن نمودند. بخشی از طوایف زنگنه نیز در ایل قشقایی ادغام گشته اند. بخشی از این ایل نیز تحت عنوان زنگنهٔ دشتستان، در ناحیه شرق بوشهر زندگی می کنند. بسیاری از زنگنه های کشور عراق در محلی به نام علیای آوه سپی زندگی می کننددانشنامه ایرانیکا بخشی کرکوک در کردستان عراق را از ایل زنگنه دانسته است. جلال طالبانی رئیس جمهور کرد عراق هم از ایل زنگنه بود.
شرف خان بدلیسی ایل زنگنه را شاخه ای از گوران و همراه چگینی و سیاه منصور سه برادر دانسته و حاکمان کرد را برخاسته از گوران دانسته است. خاک کرمانشاه و زنگنه در سال۱۹۱۵ به تصرف ترکیه درآمد اما بعدها ایران دوباره آن را پس گرفت این مناطق در دوران صفویان و افشاریان چندین بار بین ایران و دولت عثمانی (ترکیه) دست به دست شد معین الدین نطنزی، ایل زنگنه را جزو قلمرو اتابکان لرستان محسوب می کند و جزو طوایفی نام می برد که به حکم اتابکان لر گردن گذارده بودند. تذکره الملوک ایل زنگنه را در مجموعه ای مرکب از ایلات کرد و لر نام می برد. شرفنامه بدلیسی امرای کرد ایران را به چهار شعبه مشتمل دانسته که زنگنه یکی از آن هاست. بسیاری از نویسندگان معاصر نیز در کرد بودن زنگنه تردید نکرده اند.
اولین بار بدلیسی در قرن دهم خاستگاه زنگنه را کرمانشاه یا گوران که در کرمانشاه است ذکر کرده است و با بررسیهای که امروزه بر روی زبان زنگنه قرار گرفته خاستگاه آن را لرستان دانسته اند و جز زبانهای جنوب غربی دانسته اند زبان زنگنه اصل از لحاظ دستور دقیقاً به مانند زبانهای جنوبی است مردوخ کردستانی مورخ قرن ۱۳ خاستگاه زنگنه را کردستان عراق دانسته و زنگنه عراق را ساکن کرکوک و خانقین، در اطراف کفری، ابراهیم خانمی و اراضی سوماک می داند(تاریخ مردوخ ۱۳۵۱ه.ش).اما حمداله مستوفی در سنه ۷۴۰ ه.ق در کتاب نزهت القلوب با مشخص کردن حدود ، نفوس ،مشخصات قومی ، قبیله ای و جغرافیایی مناطق مختلف ایران اعم از مانرود(لرکوچک) ولربزرگ،عجم و عرب و فارس شهرهای همدان باباطاهر،بروجرد،نهاوند،بلادخراسان و بلاد آذربایجان و کرد مناطق کرمانشاه،هرسین،دینور،کنگاور،وسطام(طاق بستان که دارای شب دیز خسروپرویزاست و در آن آبی جریان دارد)،سلطان آباد چمچمال(در کرمانشاه)که همگی از مناطق اصلی سکونت ایل زنگنه می باشد از مناطق اصلی کردنشین معرفی می کند و مهاجر بودن ایل زنگنه را مورد تردید قرار می دهد درضمن نواحی که مردوخی به عنوان مکانهای سکونت ایل زنگنه نام می برد طبق کتاب نزهت القلوب مستوفی همگی از بلاد عرب بوده اند در نتیجه تمام نظریه های مورخان اخیر که زنگنه ها را مهاجر از کردستان عراق که قبلاً" جز بلاد عرب و بلاد دیار بکر بوده اند مردود است. همه منابع مربوط هم داستانند که ایل زنگنه به منظور یاری پادشاهان صفوی، از منطقه اصلی خود کوچیده و در منطقه جدیدی سکنی گزیده است. آن ها شاه اسماعیل اول را در جنگ هایش یاری داده اند. زمان مهاجرت زنگنه به مناطق آذربایجان ،قره باغ ونواحی کرکوک از مقسط کرمانشاه به احتمال خیلی زیاد در زمان شاه طهماسب صفوی می باشد .توحدی زمان مهاجرت زنگنه را پس از حمله مغول می داند و به قول او آن ها در این زمان مجموعاً سیصدهزار نفر می شدند که به صحرای قراباغ در شمال آذربایجان کوچیدند و در آن جا حکومتی تشکیل دادند. اما عمده منابع گواه آن است که مهاجرت زنگنه هم زمان با تشکیل دولت صفوی توسط اسماعیل اول بوده است. افراد ایل زنگنه در زمان اسماعیل اول سیادت وی را پذیرفتند و تحت فرمان وی درآمدند و نزد وی به مقامات بالا رسیدند.