دبیرستان فردوسی

مختصات: ۳۸°۰۴′۲۷″شمالی ۴۶°۱۷′۰۷″شرقی / ۳۸٫۰۷۴۲۳۰۴°شمالی ۴۶٫۲۸۵۲۷۴۶°شرقی / 38.0742304; 46.2852746
میرزا باقر طلیعه (معمم، مجتهد و روزنامه نگار)
میرزا تقی رفعت (بنیانگذار شعر نو در ایران و ناشر مجله ادبی تجدد)
محمدعلی خان تربیت (از شخصیت های تراز اول انقلاب مشروطه و از ادبا و مورخان ایران معاصر)
اسمعیل امیرخیزی (از پیشروان انقلاب مشروطه و نزدیکان ستارخان و مدیر دارالفنون تهران در دهه ۱۳۱۰ شمسی)
دبیرستان فردوسی یا مدرسه محمدیه مدرسه ای تاریخی مربوط به اواخر دوره قاجار بوده که در تبریز، خیابان شریعتی واقع شده و در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۱۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مدرسه پس از دبیرستان البرز تهران، به عنوان دومین مدرسه قدیمی ایران شناخته می شود.
مدرسهٔ محمدیه متوسطه در ۲۱ صفر ۱۳۳۵ قمری مطابق با ۲۶ آذر ماه ۱۲۹۵ خورشیدی بر اثر اقدامات دکتر عباس لقمان ادهم (اعلم الملک) اولین رئیس فرهنگ آذربایجان بعد از مشروطیت، تأسیس شد. دکتر اعلم الملک اولین بار در ۱۳۳۰ قمری (۱۲۹۰ خورشیدی) با سمت ریاست بهداری همراه محمدولی خان تنکابنی (سپهدار اعظم) والی آذربایجان به تبریز آمد و برای کمک به امور فرهنگی، «مدرسه فیوضات» را دولتی کرده و ماهانه دو هزار ریال کمک خرجی به آن مدرسه اختصاص داد و چون در این تاریخ ارتش روسیه تزاری به آذربایجان حمله کرده و پس از تصرف تبریز، عدهٔ زیادی از مشروطه خواهان را کشتند و صمدخان شجاع الدوله با حمایت روی ها حکومت آذربایجان را به دست آورد. در این بین، دکتر اعلم الملک نیز به تهران برگشت؛ ولی دو سال بعد به همراهی محمدحسن میرزا ولیعهد احمد شاه قاجار به تبریز آمد و در صدد تأسیس یک مدرسه دولتی برآمد و برای کمک به مدارس ملی حکمت، رشدیه، تمدن، نوبر با جلب نظر بازرگانان و اشخاص علاقه مند عوارضی برای کالاهای تجارتی و امانات پستی و گذرنامه تعیین کرد و در سال ۱۳۳۵ قمری (۱۲۹۵ خوشیدی) مدرسه دولتی محمدیه (فردوسی بعدی) را به ریاست باقر طلیعه و نظامت میرزا تقی خان رفعت افتتاح نمود. ابوالقاسم فیوضات، محصلین کلاس های متوسطه فیوضات را به مدرسه دولتی محمدیه انتقال داد و خود شخصاً تدریس درس ریاضیات این مدرسه را بر عهده گرفت و علاوه بر وی، طلیعه، تدریس عربی و علی خان ادیب خلوط آشتیانی تدریس ادبیات و تاریخ، صالح لقمان ادهم دروس حقوق و تعلیمات مدنیه و علی مجیر مولوی درس شیمی و محسن رفعت و تقی رفعت تدریس زبان خارجه را به عهده داشتند. مدرسه محمدیه (فردوسی بعدی) در سال اول تأسیس با چهار کلاس در محله سرخاب در ساختمان میرزا موسی خان امین الملک دایر شد. سال بعد به خانه های فرمانفرما در محله ششگلان منتقل شد. مدرسه در سال دوم تأسیس خود، قریب به ۱۰۰ نفر محصل داشت. سپس به تشویق دکتر اعلام الملک، مدیران مدارس متوسطه، شاگردان خود را به این مدرسه انتقال دادند و خود نیز در آنجا به تدریس پرداخت و سال به سال به تعداد کلاس ها افزوده شد تا در سال ۱۲۹۸ شمسی یک مدرسه شش کلاسه کامل گردید.
اولین دسته فارغ التحصیلان در خرداد ۱۲۹۹ تعداد هشت نفر بودند. در سال ۱۲۹۷ شمسی ریاست مدرسه با ابوالقاسم فیوضات و نظامت آن با عبدالله فریور بود. در سال ۱۲۹۹ شمسی فیوضات به ریاست معارف آذربایجان منصوب شد و اسماعیل امیرخیزی معلم ادبیات، ریاست مدرسه را به عهده گرفت. در همین سال مدرسه مزبور به حیاط صندوق خانه از عمارت حرمخانه (فرمانداری امروزی) انتقال یافت و بعدها به نام «مدرسهٔ متوسطه» نامیده شد. سرانجام در سال ۱۳۱۳ مدرسه متوسطه به نام دبیرستان فردوسی نام گذاری شد و به غیر از سه کلاس دورهٔ اول، دارای شش کلاس دورهٔ دوم دبیرستان بود. اسماعیل امیرخیزی تا ۳۰ مرداد ۱۳۱۴ ریاست دبیرستان را به عهده داشت. در این مدت دبیرستان چه از لحاظ تعداد کلاس ها و چه از لحاظ تعداد محصل و نحوهٔ تحصیل و تدریس پیشرفت کرده بود و امیرخیزی در همان سال به ریاست دبیرستان دارالفنون تهران منصوب و عازم پایتخت شد. دوره دوم دبیرستان در سال تحصیلی ۱۹–۱۳۱۸ به ساختمان دانشسرای پسران انتقال یافت و دوره اول در همان مکان اول به نام دبیرستان فردوسی تحت نظر مؤیدی اداره می شد، تا در سال تحصیلی بعد مدرسه پیوسته دانشسرای پسران شد و دوره دوم دبیرستان در همان سال به ساختمان فعلی دبیرستان توحید (پروین سابق) در کوی لیل آباد پیش از احداث خیابان شریعتی (شهناز سابق) از شهریور ۱۳۲۰ به محل فعلی دبیرستان در خیابان امام (پهلوی سابق) روبروی پاساژ انتقال یافت.