نسیم شمال

فرهنگ فارسی

نام روزنامه ای است که سید اشرف الدین گیلانی در ۱۳۲۵ ه.ق . مطابق با ۱۹٠۷ م. تاسیس کرد و تا سال ۱۹۱۱ میلادی گاهی مرتب و گاهی نامرتب بچاپ میرسید .
اشرف الدین حسینی فرزند سید احمد قزوینی از شاعران و روزنامه نویسان صدر مشروطیت است ٠ وی بسال ۱۲۸۸ هجری قمری در شهر رشت تولد یافت و پس از تحصیلات مقدماتی به سال ۱۳٠٠ برای ادام. تحصیل روان. بین النهرین شد و پس از پنج سال اقامت در آن سامان به رشت بازگشت و در آنجا روزنام. نسیم شمال را منتشر ساخت پس از برقراری مشروطه به تهران آمد و روزنام. نسیم شمال را در تهران با مقالات و اشعاری انتقادی و در خور فهم عوام منتشر کرد و قبول عام یافت و خود وی نیز بمناسبت نام روزنامه اش به نسیم شمال معروف گشت ٠ سید اشرف الدین در زمر. نخستین شاعرانی است که به عهد مشروطه به زبان مردم و از زبان تود. محروم مردم شعر سرود و مقاله نوشت وی در اواخر عمر به فقر و جنون مبتلا گشت و سرانجام در سال ۱۳۱۳ هجری قمری در نهایت تنگدستی و پریشانی درگذشت ٠ اشعار او اغلب در نسخه های نسیم شمال چاپ و جداگانه نیز به صورت مجموعه ای منتشر شده است ٠

لغت نامه دهخدا

نسیم شمال . [ ن َ م ِ ش َ / ش ِ / ش ُ ] (اِخ ) اشرف الدین حسینی (سید...)، فرزند سیداحمد قزوینی . از شاعران و روزنامه نویسان صدر مشروطیت است . وی به سال 1288 هَ . ق . در شهر رشت تولد یافت و پس از تحصیلات مقدماتی به سال 1300 برای ادامه ٔ تحصیل روانه ٔ بین النهرین شد و پس از پنج سال اقامت در آن سامان به رشت بازگشت و در آنجا روزنامه ٔ نسیم شمال را منتشر ساخت . پس از برقراری مشروطه به تهران آمد و روزنامه ٔ نسیم شمال را در تهران با مقالات و اشعاری انتقادی و درخور فهم عوام منتشر کرد، و قبول عام یافت و خود وی نیز به مناسبت نام روزنامه اش به نسیم شمال معروف گشت . سیداشرف الدین در زمره ٔ نخستین شاعرانی است که به عهد مشروطه به زبان مردم و از زبان توده ٔ مردم محروم شعر سرود و مقاله نوشت . وی در اواخر عمر به فقر و جنون مبتلا گشت و سرانجام در سال 1313 هَ . ش . در نهایت تنگدستی و پریشانی درگذشت . اشعار او اغلب در نسخه های نسیم شمال چاپ و جداگانه نیز به صورت مجموعه ای منتشر شده است . از اوست :
این درشکه بشکسته لایق سواری نیست
این سگ گر مفلوک تازی شکاری نیست
این خر سیاه لنگ قابل مکاری نیست
این حریف تریاکی پهلوان کاری نیست
این زمین بی حاصل جای آبیاری نیست
در جبین این کشتی نور رستگاری نیست

مقصد وکیلان را عاقلانه سنجیدیم
مشرب وزیران را عالمانه فهمیدیم
خاک پاک ایران را عارفانه گردیدیم
هرچه را نباید دید ما یکان یکان دیدیم
این زمین بی حاصل جای آبیاری نیست
در جبین این کشتی نور رستگاری نیست

هست مدت نه سال خلق پارلمان دارند
هم به آسمان عدل بسته ریسمان دارند
اندر این بهارستان کعبه ٔ امان دارند
باز هرچه می بینم خلق الامان دارند
کار ملت مظلوم غیر آه و زاری نیست
در جبین این کشتی نور رستگاری نیست .

تا چند کشی نعره که قانون خدا کو؟
گوش شنوا کو؟
آنکس که دهد گوش به عرض فقرا کو؟
گوش شنوا کو؟
در خانه ٔ همسایه عروسی است آملا
به به بارک اﷲ
آن شاخ نباتی که شود قسمت ما کو؟
گوش شنوا کو؟
پرسید یکی رحم و مروت به کجا رفت ؟
گفتم به هوا رفت
مرغی که برد کاغذ ما را به هوا کو؟
گوش شنوا کو؟
حلوای معارف که جوانان همه بردند
در مدرسه خوردند
آلوطی حسن قسمت درویش کته پا کو؟
گوش شنوا کو؟
یک نیمه ٔ ایران ز معارف همه دورند
نیمی شل و کورند
اندر کف کوران ستم دیده عصا کو؟
گوش شنوا کو؟

نسیم شمال. [ ن َ م ِ ش َ / ش ِ / ش ُ ] ( اِخ ) اشرف الدین حسینی ( سید... )، فرزند سیداحمد قزوینی. از شاعران و روزنامه نویسان صدر مشروطیت است. وی به سال 1288 هَ. ق. در شهر رشت تولد یافت و پس از تحصیلات مقدماتی به سال 1300 برای ادامه تحصیل روانه بین النهرین شد و پس از پنج سال اقامت در آن سامان به رشت بازگشت و در آنجا روزنامه نسیم شمال را منتشر ساخت. پس از برقراری مشروطه به تهران آمد و روزنامه نسیم شمال را در تهران با مقالات و اشعاری انتقادی و درخور فهم عوام منتشر کرد، و قبول عام یافت و خود وی نیز به مناسبت نام روزنامه اش به نسیم شمال معروف گشت. سیداشرف الدین در زمره نخستین شاعرانی است که به عهد مشروطه به زبان مردم و از زبان توده مردم محروم شعر سرود و مقاله نوشت. وی در اواخر عمر به فقر و جنون مبتلا گشت و سرانجام در سال 1313 هَ. ش. در نهایت تنگدستی و پریشانی درگذشت. اشعار او اغلب در نسخه های نسیم شمال چاپ و جداگانه نیز به صورت مجموعه ای منتشر شده است. از اوست :
این درشکه بشکسته لایق سواری نیست
این سگ گر مفلوک تازی شکاری نیست
این خر سیاه لنگ قابل مکاری نیست
این حریف تریاکی پهلوان کاری نیست
این زمین بی حاصل جای آبیاری نیست
در جبین این کشتی نور رستگاری نیست

هست مدت نه سال خلق پارلمان دارند
هم به آسمان عدل بسته ریسمان دارند
اندر این بهارستان کعبه امان دارند
باز هرچه می بینم خلق الامان دارند
کار ملت مظلوم غیر آه و زاری نیست
در جبین این کشتی نور رستگاری نیست.

تا چند کشی نعره که قانون خدا کو؟
گوش شنوا کو؟
آنکس که دهد گوش به عرض فقرا کو؟
گوش شنوا کو؟
در خانه همسایه عروسی است آملا
به به بارک اﷲ
آن شاخ نباتی که شود قسمت ما کو؟
گوش شنوا کو؟
پرسید یکی رحم و مروت به کجا رفت ؟
گفتم به هوا رفت
مرغی که برد کاغذ ما را به هوا کو؟
گوش شنوا کو؟
حلوای معارف که جوانان همه بردند
در مدرسه خوردند
آلوطی حسن قسمت درویش کته پا کو؟
گوش شنوا کو؟

دانشنامه عمومی

نسیم شمال نشریه ای اجتماعی و سیاسی و طنزآمیز بود که سید اشرف الدین حسینی گیلانی در دوران جنبش مشروطه ایران ابتدا در رشت و سپس در تهران منتشر می کرد.
سید اشرف الدین قزوینی
روزنامه صور اسرافیل
شمارهٔ اول نشریهٔ 'نسیم شمال در ۲ شعبان ۱۳۲۵ قمری (برابر با ۱۰ سپتامبر ۱۹۰۸) در رشت منتشر شد. انتشار روزنامه در رشت تا ۱۳۲۹ قمری ادامه یافت که با به توپ بستن مجلس دچار وقفه ای ۷ ماهه شد. دورهٔ جدید انتشار نسیم شمال در تهران در پی مهاجرت اشرف الدین، به یاری فتح الله خان اکبر سپهدار رشتی در ۱۳۳۳قمری آغاز شد. نخستین شمارهٔ این دوره تاریخ ۷ صفر ۱۳۳۳ را دارد که در چاپخانهٔ کوچک کلیمیان در ۴ صفحه کوچک چاپ می شد و با وجود جمعیت کم تهران در آن روزگار و شمار اندک با سوادان، ۲ تا ۴ هزار نسخه به فروش می رسید، در حالی که تشکیلاتی برای اشتراک نداشت و غالباً کودکان روزنامه فروش آن را توزیع می کردند. نسیم شمال در شهرستان ها توزیع نمی شد و به صورت شخصی و فردی به شهرهای دیگر می رسید. هر شماره به سرعت به فروش می رفت و اشعار آن تبدیل به تصنیف های مورد علاقهٔ مردم می شد.بخش زیادی از مطالب نشریه را شعرهای ساده و روان و گاه عوامانه سیاسی، اجتماعی و مذهبی تشکیل می داد.اشرف الدین قزوینی مطالب روزنامه را به نام های مختلف امضا می کرد. از جمله هوپ هوپ (که یادآور تأثیرپذیری او از میرزا علی اکبر صابر بود)، فقیر، خرابعلی میرزا، لات ولوت، یتیم جوجه، میرزاقشون علی، محروم الحقوق، آکل الوقفیات، و ده ها لقب طنزآمیز دیگر. بسیاری از شعرها و مطالب نسیم شمال، ترجمه یا اقتباسی از اشعار و مطالب نشریه ملانصرالدین بود که در تفلیس به ترکی منتشر می شد. نسیم شمال با انتشار ترجمه های این اشعار خواننده فارسی زبان را با مضمون های مطالب ملانصرالدین نیز آشنا می کرد.
احتمال همکاری دیگران را با اشرف الدین به ویژه در اواخر انتشار نسیم شمال و پس از بیماری سید، منتفی ندانسته اند. انتشار روزنامه در دوره های متأخر با وقفه هایی همراه بود. با مرگ اشرف الدین سردبیری نسیم شمال به محسن حریرچیان ساعی، دستیار شاعر در آخرین روزهای زندگی وی، واگذار شد. گرچه وی کوشید سبک و سیاق اشرف الدین را حفظ کند، اما نوشته های پرشور و مؤثر اشرف الدین هرگز تجدید نشد.

wiki: نسیم شمال

دانشنامه آزاد فارسی

نشریۀ ادبی، فکاهی، سیاسی، چاپ رشت و تهران. نخستین شماره، به صاحب امتیازی و مدیرمسئولی سید اشرف الدین حسینی گیلانی، در دوم شعبان ۱۳۲۵ق/۱۲۸۵ش منتشر شد. در چاپخانۀ عروةالوثقی با چاپ حروفی به چاپ می رسید. همۀ مطالب آن را سید اشرف الدین می نوشت، ولی با نام های مستعاری مثل سرگردان، فقیر، دمدمکی، یتیم جوجه، محروم الحقوق، و مسکین طلبه. مطالب آن بیشتر به شعر بود، اشعاری ساده و روان، و کنایه های آن را در هیچ جریده ای در آن عصر نمی توان دید. نسیم شمال را همه می خواندند و شعر اشرف الدین را ازبر می کردند. گفته می شود که هر نسخۀ آن را لااقل صد نفر در هر بار انتشار می خواندند. دعای «امن یجیب» بر سرلوحۀ بیشتر شماره های آن دیده می شد. با بسته شدن مجلس در جمادی الاول ۱۳۲۶، نسیم شمال توقیف شد و ۱۱ ماه بعد، وقتی تهران فتح و مشروطه بازگشت، دوباره چاپ شد. در۱۳۲۷ق، سید اشرف با کمک محمد ولی خان سپهسالار تنکابنی، که آن زمان سردستۀ مشروطه خواهان در رشت بود، نسیم شمال را آن جا منتشر کرد. از ۱۳۳۳ق، به تهران منتقل شد و انتشار آن تا ۱۴ سال بعد ادامه یافت. نسیم شمال ۲۳ سال (تا ۱۳۰۸ش)، در سال های مبارزه میان مشروطه و استبداد، منتشر شد، تا استبداد صغیر، به صورت هفتگی نامرتب و از آن پس نامرتب تر. پس از فوت سید اشرف الدین گیلانی، امتیاز هفته نامه به مهدی حریرچیان ساعی واگذار شد.

wikijoo: نسیم_شمال

کلمات دیگر: