دولتشاه سمرقندی

دولتشاه سمرقندی (۸۴۲-۹۰۰ ه .ق) تذکره نویس و شاعر قرن نهم هجری است.
دولتشاه سمرقندی، فرزند علاءالدوله بختی شاه غازی اسفراینی، تذکره نویس و شاعر، متخلص به علایی، از نجیب زادگان خراسان و از ملازمان امیر علیشیر نوایی و سلطان حسین بایقرا بود. وی مردی خوش طبع و درویش صفت بود. دولتشاه کتاب تذکرةالشعرای خود را در شرح حال شعرا از آغاز شعر فارسی تا روزگار مؤلف به نام سلطان حسین میرزا بایقرا تألیف کرد. این کتاب هرچند شهرت بسیار دارد اما در بارهٔ شعرایی که پیش از زمان او می زیستند، مطالب آن اغلب اعتبار ندارد.
«امیر عبدالله بن طاهر به روزگار خلفای عباسی، امیر خراسان بود. روزی در نیشابور( به مسند) نشسته بود. شخصی کتابی آورد و به تحفه پیش او بنهاد. (امیر) پرسید: این چه کتاب است؟ (مرد) گفت: این قصه وامق و عذرا است و خوب حکایتی است که حکما بنام شاه انوشیروان جمع کرده اند. امیر فرمود: ما مردم، قرآن خوانیم و به غیر از قرآن و حدیث پیغمبر چیزی نمی خوانیم و ما را از این نوع کتاب، در کار نیست. این کتاب، تألیف مُغان(زرتشتی ها) است و پیش ما مردود است. (پس فرمود) تا آن کتاب را در آب انداختند و حکم کرد که در قلمرو او بهر جا از تصانیف عجم و مغان کتابی باشد جمله را بسوزانند».
اثرآفرینان، زندگینامهٔ نام آوران فرهنگی ایران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، جلد سوم

دولتشاه سمرقندی (۸۴۲ـ۹۰۰ق)
تذکره نویس و شاعر ایرانی. پدرش ندیم شاهرخ میرزا تیموری بود، اما دولتشاه از کار دیوانی کناره گرفت. در هرات درس خواند و از دانشمندان نامی روزگار خود شد. یک چند در دربار حسین بایقرا، و وزیرش، علی شیر نوایی، به سر می برد. اثر معروفش تذکرة الشعراء است که به نام تذکرة الشعرای سمرقندی (بمبئی، ۱۳۱۵ق) آوازه دارد و پس از لباب الالباب عوفی کهن ترین تذکرۀ باقی مانده در زبان فارسی است.