پرومتیوس (اخترشناسی). پرومِتِئوس (اخترشناسی)(Prometheus)
در اخترشناسی، قمر کوچک سیارۀ زحل، و سومین قمر شناخته شده از سمت این سیاره. تقریباً هر۱۴.۵ ساعت یک بار و در فاصلۀ تقریبی ۱۳۹هزار کیلومتری بر گرد زحل می گردد. مدار آن دایره ای و موازی با استوای زحل است. شکلی غیرمنتظم دارد. پهنای بزرگ ترین قطر آن را حدود ۱۴۵ کیلومتر، و پهنای کوچک ترین بخش آن را ۶۲ کیلومتر برآورد کرده اند. چگالی پرومتئوس نامعین، اما احتمالاً بسیار کم است. این قمر نور خورشید را به خوبی بازمی تاباند. از این رو، احتمالاً از یخ کم چگالی یا آمیزه ای از یخ و سنگ با حفره های فراوان تشکیل شده است. پرومتئوس چندین دهانه به پهنای بیست کیلومتر دارد. مدار این قمر درون سامانۀ حلقه های زحل، و نزدیک حلقۀ باریک F قرار دارد. حلقه های زحل متشکل از ذرات یخ و غباری اند که صدها حلقۀ جداگانۀ کوچک را تشکیل داده اند. دانشمندان معتقدند که نیروی گرانش پرومتئوس ذرات حلقۀ F را به سوی خود می کشد و «شبانی» می کند و از این راه، مانع از پراکنده شدن ذرات و پهن تر شدن حلقه می شود. به همین سبب، پرومتئوس را قمر شبان می نامند. پرومتئوس و قمر نزدیک به آن، پاندورا، احتمالاً باعث تاب خوردگی ظاهری حلقۀ F شده اند، در ۱۹۹۵ اخترشناسان با استفاده از تلسکوپ فضایی هابل وضعیت غیرمنتظره ای را مشاهده کردند: پرومتئوس بیست درجه از موقعیت پیش بینی شده اش دور افتاده بود. این امر ممکن است به سبب برخورد سال ۱۹۹۳ پرومتئوس با حلقۀ F رُخ داده باشد. در ۱۹۸۰، اخترشناس امریکایی، اندی کالینز، و گروه تصویر کاوشگر وُیجر پرومتئوس را در عکس های ارسالی وُیجر کشف کردند. نام این قمر از نام یکی از تیتان های اساطیر یونان گرفته شده است که آتش را از قلۀ المپ، جایگاه خدایان، ربود و به انسان عرضه کرد. او برادر اطلس و اپیمتئوس بود.
پرومتیوس (ادبیات). پرومِتِئوس (ادبیات)(Prometheus)
عنوان اصلی شماری از نمایش نامه ها و منظومه های شعری در ادبیات همۀ زبان های اروپایی. نخستین بار هسیودوس در قرن ۸ یا ۷پ م در اثری با نام کارها و روزها این اسطوره را دست مایۀ خود کرد. اما مهم ترین و باشکوه ترین اثر کهن با دست مایۀ این اسطوره، پرومتئوس در زنجیر اثر آیسخولوس است که از دشوارترین و پیچیده ترین تراژدی های اوست. از دیگر آثار با دست مایۀ این اسطوره است: ۱. پرومتئوس، نوشتۀ لوکیوس آکسیوس در قرن ۱پ م که در دست نیست؛ ۲. پرومتئوس یا قفقاز، اثر لوکیانوس سمیساطی، که مکالمه ای هجایی و در قرن ۲ پیش از میلاد نوشته شده است؛ ۳. پیکرۀ پرومتئوس، اثر پدرو کالدرون دِ لا بارکا، به زبان اسپانیایی در ۱۶۶۹؛ ۴. پرومتئوس، اثر گوته، به زبان آلمانی، نوشته شده در ۱۷۷۳، منتشرشده در ۱۸۷۸؛ ۵. پرومتئوس آزاد از بند، اثر پرسی شلی، به زبان انگلیسی، منتشرشده در ۱۸۲۰؛ ۶. پرومتئو، اثر وینچنتسو مونتی، به زبان ایتالیایی، منتشرشده در ۱۸۳۲؛ ۷. پرومتئو، سرودۀ اولگاریو ویکتور آندراده، به زبان اسپانیایی، منتشرشده در ۱۸۸۷؛ ۸. پرومتئوس و اپیمتئوس، سرودۀ کارل اشپیتلر در ۱۸۸۱، که تحریری کاملاً نو از این اسطوره است. ازجمله آثار موسیقایی که با الهام از اسطورۀ پرومتئوس ساخته شده است می توان به پرومته، اثر گابریل فوره اشاره کرد که نخستین بار در ۱۹۰۰ در پاریس اجرا شد. میکلانژ، تیسین، روبنس، ریبرا، و بسیاری دیگر از نقاشان تابلوهایی با الهام از این اسطوره ساخته اند.
پرومتیوس (اسطوره). پرومِتِئوس (اسطوره)(Prometheus)
(یا: پرومته؛ در یونانی به معنای دوراندیشی) در اساطیر یونان، از تیتانها که آتش را از آسمان ربود و به انسان داد. به تلافی این عمل، زئوس او را به تخته سنگی زنجیر کرد و به عقابی مأموریت داد که همه روزه جگر او را بخورد؛ این عضو هر شب از نو می رویید. هرکول او را از این عذاب رهانید. برادرانش اپیمتئوس و اطلس بودند و پسرش دِئوکالیون، همتای نوح در عهد عتیق، بود. پرومتئوس به اپیمتئوس هشدار داد که از خدایان هدیه ای نپذیرد، اما برادرش به هشدار او وقعی ننهاد و پاندورا را به همسری برگزید؛ جعبه ای که پاندورا را به زمین آورد همۀ بدبختی های بشری را در خود داشت. هِزیود، شاعر یونانی، سرگذشت او را در تبارنامه و کارها و روزها شرح داده و آیسخولوس، تراژدی نویس آتنی، نیز در پرومتئوس در بند آن را به نمایش درآورده است.
